دکتر ذاکریان: حمله به کنسولگری، پیام واضح به ایران بود

هم میهن: مهدی ذاکریان، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل درباره حمله به سفارت ایران، گفت: «آنارشی، خودمحوری، قدرت‌محوری و خودحق‌پنداری، آداب رئالیسم اسرائیل در خاورمیانه است و پیام این حمله واضح و روشن است. تل‌آویو به صورت شفاف به جامعه بین‌المللی اعلام کرده بود که امنیت ملی اسرائیل در اولویت است و حماس این امنیت را مخدوش کرده، بنابراین تا نابودی کامل حماس، اسرائیل فعالیت و حملات خود را متوقف نمی‌کند.

از نظر نظام بین‌الملل دفاع مشروع تا زمانی مجاز است که همراه با نسل‌کشی و جنایت جنگی نباشد. آفریقای‌جنوبی پرونده‌ای تشکیل داد که به دیوان بین‌المللی لاهه رفت و دیوان نیز دفاع مشروع اسرائیل را رد نکرد اما رویه اسرائیل را مشمول دستور موقت و اصلاح دانست.

گزارشگر سازمان ملل نیز این نظر را داشت. اما اسرائیلی‌ها می‌دانستند که گروه‌هایی مانند جهاد اسلامی و حماس که در مقابل اسرائیل ایستادگی می‌کنند، از سوی نیروهای خارجی حمایت می‌شوند. بنابراین با این حمله پیام روشنی به این نیروهای خارجی مخابره کرد. پیام اسرائیل این بود که بر پایه آداب رئالیسم تصمیم می‌گیریم و قاعده‌سازی در مقابله با تروریسم را گسترش می‌دهیم.

لذا هر کس از نیروهای مقابل اسرائیل حمایت کند، مورد حمله قرار می‌گیرد؛ حتی اگر لازم باشد یک ساختمان دیپلماتیک مورد حمله قرار می‌گیرد. همانطور که به آمریکایی‌ها نیز پیام دادند که اگر قطعنامه هم تصویب کنند، باعث توقف عملیات اسرائیل نخواهد شد.»

ذاکریان با بیان اینکه نظام بین‌الملل دو چهره دارد، گفت: «یک چهره آن‌ها اخلاقی - حقوقی و رعایت قوانین است که دولت‌ها به آن عمل نمی‌کنند ولی به لحاظ شکلی سعی می‌کنند آداب آن را رعایت کنند. اسرائیل تلاش می‌کند تا در قاعده‌سازی و تفسیر قواعد، نقش‌آفرینی کند. لذا چه بسا آداب و قواعد این حمله را نیز تعریف و تفسیر کند.

روی دوم نظام بین‌الملل قدرت است. کشورهای متحد اسرائیل و آمریکا این مورد حمله اخیر را محکوم یا تایید هم نمی‌کنند و به جای آن سکوت می‌کنند. سکوتی که ابزاری در دست قدرت سخت است تا عملیات خود را ادامه دهد. این کشورها در ماجرای نسل‌کشی چه اقدامی انجام دادند؟ آمریکا و سایر متحدان اسرائیل سعی کردند به‌گونه‌ای عملیات ادامه پیدا کند تا اسرائیل به نقطه مطلوب خود دست یابد. در تمام موضوعات سعی می‌کنند دست اسرائیل را باز بگذارند.»

این کارشناس بین‌الملل در تحلیل واکنش احتمالی ایران و پشیمان کردن اسرائیل، تاکید کرد: «اگر جنس پشیمان کردن آنها مانند عین‌الاسد باشد، باید گفت که ایران هیچ اقدامی انجام نداده است. بعد از شهادت سردار سلیمانی ایران اعلام کرد که انتقام سختی در راه است و عین‌الاسد اتفاق افتاد. در روابط بین‌الملل اقدامی مؤثر تلقی می‌شود که سبب تغییر رفتار طرف مقابل شود. در غیر این‌صورت اقدامات و صحبت‌ها در اصطلاح بین‌المللی «بلوف» بر پایه «بازی جوجه» یا «بازی جوانک ترسو» تلقی می‌شود. یعنی ادعاهایی صورت می‌گیرد تا طرف مقابل فعالیت‌های بزرگ‌تر یا سنگین‌تری را انجام ندهد. این روش، مصرف داخلی هم دارد و برای جلب توجه تماشاچی است.

اما یک حرکت مؤثر برای امنیت یک کشور تلقی نمی‌شود. اگر با هزینه پایین، دستاورد بزرگی برای کشور به دست آید می‌توانیم بگوییم که اقدامی مؤثر بوده و تودهنی بزرگی به اسرائیل زده‌اند. درغیراین‌صورت چیزی مطرح نشده و فقط پول مردم و جان مردم هزینه شده است.»

او در پاسخ به این سوال که آیا اسرائیل از روی استیصال و نرسیدن به اهدافش در جنگ غزه دست به این اقدام زده است؟ گفت: «این تحلیل‌هایی است که زیرمجموعه اقدامات جوانک ترسو قرار می‌گیرد و می‌خواهند ادعا کنند که موفق هستند به همین دلیل چنین موضوعاتی را مطرح می‌کنند. این تحلیل‌ها در علم روابط و حقوق بین‌الملل اگر منجر به افزایش امنیت ملی یک کشور نشوند، ارزشی ندارد. باید دید که از لحاظ حقوقی و روابطی چه واکنش‌هایی وجود دارد. از لحاظ حقوقی برخی کشورها با اسرائیل همدردی و حماس را محکوم و اقدام حماس را تروریستی اعلام کرده‌اندو  اسرائیل را صاحب حق در دفاع مشروع دانسته‌اند. اسرائیل مشروعیتی که برای سرکوب مخالفانش در سرزمین‌هایی که اشغال کرده نیاز داشت را به دست آورد. از جنبه روابطی نیز اسرائیل به هدف اعلامی خود که نابودی حماس است، دست پیدا نکرده است.»

ذاکریان اضافه کرد: «اسرائیل نمی‌تواند حماس را نابود کند چراکه حماس یک جریانی است که به صورت گسترده در غزه و کرانه باختری وجود دارد. اسرائیل حماس را ناکارآمد کرده و شانس این گروه برای اینکه بتواند در آینده بین‌المللی به‌عنوان یک قدرت در مسائل فلسطین حضور پیدا کند، به حداقل رسیده است. به عبارت دیگر اهداف اعلامی اسرائیل حاصل نشده اما اهداف پنهانی مانند بازگشت به غزه، ضعیف کردن حماس و فلسطینی‌ها، گسترش اشغالگری و تعامل با جامعه بین‌المللی با ادعای دفاع مشروع را به دست آورده است. در حقیقت اهدافی که اسرائیل چندین دهه دنبال آن بود را به سادگی در چند ماه به دست آورد.»

این کارشناس مسائل بین‌الملل تاکید کرد: «اسرائیل قدرت سخت خود را بار دیگر در معرض آزمون قرار داد و توانسته خلأهای قدرت سخت خود را برطرف کند.»

ذاکریان در پاسخ به این سوال که آیا از زمان حمله حماس تا به امروز جایی برای نگرانی درباره امنیت ایران وجود ندارد؟ گفت: «به شدت نگران امنیت ایران هستم. معتقدم جریانی ضدایرانی از زمان شهادت سردار سلیمانی شکل پیدا کرده است. از آن زمان به طور مکرر امیران و سرداران ایرانی یکی پس از دیگری از بین می‌روند. این خطر جدی برای ایران است. نیروی دفاعی ایران را این آدم‌ها تامین می‌کنند. همانطور که برای از دست رفتن و مهاجرت پزشک، مهندس و افراد متخصص نگران هستیم، به همان اندازه باید برای نیروهای دفاعی ایران نگران باشیم.

این نیروها باید برای جغرافیا و مرز ایران آماده باشند اما این افراد را در سوریه، عراق و... از دست می‌دهیم. این حذف فیزیکی به صورت وسیع و دامنه‌دار جریانی نیست که در روابط بین‌الملل به آن ساده نگاه شود. هر کشور دیگری این موضوع را به‌عنوان خطر و تهدید امنیت ملی تلقی می‌کند. آقایان نگران امنیت ملی بشار اسد و عراق و افغانستان هستند درحالی‌که برخی تحولات می‌تواند دیوارهای خانه خودشان (که مرزهاست) را آسیب‌پذیر کند.

هشدار جدی و نگرانی درباره مرزهای ایران است و متولیان سیاسی و امنیتی کشور باید این موضوع را جدی بگیرند. یک‌بار در جریان جنگ تحمیلی این موضوع را تجربه کردیم که اگر نیروهای دفاعی ایران آسیب‌پذیر باشند چه اتفاقی می‌افتد. امروز هم باید نگران باشیم. نیروهای دفاعی ما که وظیفه حراست از مرزهای ایران را دارند، نباید چنین آسیب‌هایی ببینند. این اتفاقات دامنه‌دار، علامت‌های نگران‌کننده‌ای را نشان می‌دهد که باید مورد توجه قرار گیرد.»

این استاد دانشگاه درباره درخواست ایران برای تشکیل جلسه شورای امنیت سازمان ملل گفت: «رجوع به شورای امنیت هم زمانی مؤثر واقع می‌شود که ایران در جامعه بین‌المللی محور صلح و امنیت باشد. ایران هنوز نتوانسته قطعنامه ۲۲۳۱ که مبنای حقوقی و سیاسی برجام است را احیا کند. ایران نه‌تنها روابط متوازن با اعضای دائم و غیردائم شورای امنیت ندارد، بلکه رابطه با روسیه و چین نیز از سر ناچاری است. در چنین وضعی امید به اقدام مؤثر شورا به نفع ایران بعید است.»