داعش از آمريكا چه مي خواهد؟

فريد زكريا*

محمدحسين باقي

باز هم ما وارد شديم. ايالات متحده جنگ با يک گروه تروريستي ديگر را اعلام کرد. سخنراني 10 سپتامبر رئيس جمهور اوباما استراتژي سفت و سختي را براي مقابله با داعش- که تهديدي بر منطقه و فراتر از آن است- مطرح کرد. اما اجازه دهيد در اجراي اين استراتژي اطمينان حاصل کنيم که از 11 سپتامبر به بعد و طي 13 سال گذشته و جنگ با القاعده چيزهايي آموخته ايم. در اينجا چند درس هست که مي شود به آن فکر کرد:

1 - هميشه طعمه نگذاريد. اسامه بن لادن در يکي از سخنراني هاي ضبط شده خود براي پيروانش، استراتژي خود را مشخص کرد. او گفت: «تمام آنچه ما بايد انجام دهيم ارسال مجاهد به دورترين نقطه شرق است تا بيرقي را که روي آن کلمه القاعده نوشته شده به اهتزاز درآورد تا کاري کند که ژنرال هاي آمريکايي در آنجا دست به مسابقه بزنند.» محققي به نام «فواز جرجيس» مي نويسد که چند ماه پيش ابوبکر البغدادي خاطرنشان ساخت که سازمان او آماده حمله به ايالات متحده نيست، اما «او آرزو داشت تا چکمه آمريکايي ها با زمين تماس برقرار کند تا او به طور مستقيم بتواند وارد نبرد با آمريکايي ها شود و آنها را بکشد.»

2 – در مورد دشمن غلو نکنيد. «خلافت [به اصطلاح] اسلامي» يک دشمن سهمگين است اما ضدحمله به آن تازه شروع شده است. اگر اين نيروها- ارتش عراق، پيشمرگه هاي کرد و نيروي هوايي ايالات متحده- به صورت هماهنگ با هم کار کنند باعث مي شود که آنها عقب نشيني کنند. همچنين، به خاطر داشته باشيد که اين گروه آن گونه که در بسياري از نقشه هاي تلويزيوني نشان داده مي شود زمين هاي زيادي در اختيار ندارند. بخش هاي بزرگي از آن «سرزمين»ها بيابان هاي خالي است. شهرها در عراق و سوريه در امتداد رودخانه ها شکل گرفته اند. در حالي که داعش در عمليات و تکنولوژي بسيار پيچيده تر از القاعده عمل مي کند، اما يک ضعف مهم ذاتي دارد. القاعده يک سازمان پان اسلامي بود که تلاش مي کرد تمام مسلمانان را جذب خود کند. اين گروه يک سازمان کاملافرقه گرايانه است. اين گروه جانشين القاعده در عراق است که توسط «ابومصعب الزرقاوي» با رسالتي ضدشيعي طراحي شد. در واقع به همين دليل است که القاعده از زرقاوي گسست، زيرا زرقاوي اصرار داشت که هم کيشان مسلمان، دشمن نيستند. «خلافت اسلامي» ضدشيعي است و به شدت هم ضدکرد، هم ضدمسيحي و هم ضدساير ساکنان خاورميانه است. اين به آن معني است که اين گروه، دشمنان زيادي در منطقه دارد که عليه او مي جنگند نه به اين دليل که ايالات متحده از آنها چنين مي خواهد، بلکه منافع آنها چنين مي طلبد.

3 – سياست را از ياد نبريد. اقدام نظامي بايد با استراتژي سياسي هوشمند همراه باشد. داعش نتيجه مستقيم حمله آمريکا به عراق و تصميمات سياسي ويرانگر براي انحلال ارتش عراق و «بعثي زدايي» بوروکراسي ارتش است. نتيجه آن يک جمعيت تکفيري توانمند شده، خشن (و مسلح) است که شورش را آغاز کرد.

مستندهاي اخير رسانه اي در مورد اين گروه در مصاحبه با برخي تکفيري هاي عراقي جالب است. آنها مي گفتند- به خاطر تمام هرج و مرج ها- در زير لواي «داعش» شادتر هستند تا زير لواي «ارتش شيعي» و اين عبارتي است که آنها براي اشاره به حکومت عراق به کار مي برند. دولت اوباما استراتژي هوشمندي را در عراق طراحي کرده است و به بغداد فشار مي آورد تا سني هاي بيشتري را در خود بگنجاند. سني هاي عراق اگرچه در اين کشور در اقليت هستند اما اکثريت بزرگي از مسلمانان خاورميانه را تشکيل مي دهند. جنبه ضعيف استراتژي رئيس جمهور مربوط به سوريه است. غيرممکن است که با داعش بجنگيم و – در واقع- رژيم بشار اسد را تقويت نکنيم. مي توانيم بگوييم که قصد اين کار را نداريم اما واقعيت موجود را تغيير نمي دهد. ارتش سوريه آزاد ضعيف بوده و در ميان بسياري از شبه نظاميان محلي تقسيم شده است. اوباما وعده «تحقير» و «تخفيف» داعش را داده است. خوب است. او همچنين وعده داده که «در نهايت» اين گروه را «نابود کند.» ما نتوانستيم از شرالقاعده خلاص شويم. از بين بردن گروهي مانند اين [داعش] مستلزم خنثي کردن تحرکات فرقه اي است که به اين مساله دامن مي زند. اين کار واشنگتن نيست اما مي تواند با فشار به عراقي ها به وقوع اين کمک کند و عربستان سعودي و ديگر قدرت هاي منطقه اي را به خدمت بگيرد. مداخله نظامي اوباما در منطقه تنها زماني کارگر خواهد بود که يک «معادل» - و شايد حتي شديدتر- براي يک مداخله سياسي وجود داشته باشد.

* تحليلگر مسائل بين المللي

□ روزنامه دنياي اقتصاد

گزارش خطا