گرداب فال

رمالی و فالگیری سال هاست که به معضل پیچیده اجتماعی تبدیل شده است؛ مختص به قشر خاصی هم نیست؛ پیر و جوان، زن و مرد، بی سواد و تحصیلکرده مشتریان بازار رمالان و فالگیران هستند.

چندی پیش «محمد نوری» بازیکن تیم فوتبال پرسپولیس تهران در اظهارنظری با اشاره به اتفاقات بازی دو سال پیش پرسپولیس تهران و سپاهان اصفهان در لیگ دوازدهم، گفت: هنوز قضیه ی آب های آن بازی به عنوان یک سوال برای جامعه ی فوتبال باقی مانده است، زیرا برخی اعتقاد داشتند آن آب ها با جادو آلوده شده اند.

او گفت: در فوتبال امروز ما خرافات زیادی رواج پیدا کرده، تا جایی که برخی از مربیان و بازیکن ها کارهایی از این دست را انجام می دهند و اعتقاد به خرافات در فوتبال ما واقعیت دارد.

دوسال پیش و در جریان بازی رفت تیم های فوتبال سپاهان اصفهان و پرسپولیس تهران در ورزشگاه فولاد شهر اصفهان، مسوولان باشگاه پرسپولیس مدعی شدند که چند تن از بازیکنان این تیم به خاطر نوشیدن آب در طول بازی دچار مسمومیت و سرگیجه شده ند.

اما تنها بازیکن پرسپولیس نبود که ماجرای جادو شدن و جادوگری را در فوتبال مطرح کرد؛ بلکه «روزبه شاه علیدوست» بازیکن سایپا نیز چندی پیش در پاسخ به سوالی درباره ی احتمال حضور جادوگر در این تیم، گفت: هر چند که یک جادوگر در نزدیک شهر کرج زندگی می کند ولی تیم سایپا از جادو و جنبل به دور است.

در این سال ها مراجعه به دعانویس، رمال، فال گیر و بحث حضور جن گیر ها و مواردی مانند آن در جامعه افزایش یافته است و تنها مربوط به فوتبال نیست بلکه در سیاست و بسیاری از زمینه های زندگی قشرهای مختلف جامعه رخنه کرده و به یک معضل اجتماعی بزرگ تبدیل شده است.

*** چرا رمالی و فالگیری معضل اجتماعی است؟

هر چند که نمی توان از رمالی و فالگیری به خاطر قدمت آن به عنوان یک پدیده ی اجتماعی جدید نام برد، ولی با توجه به آسیب هایی که این مساله برای جامعه، خانواده و فرد دارد می توان گفت، فالگیری امروزه در جامعه به یک معضل اجتماعی جدی تبدیل شده است.

رواج و گسترش روز افزون فالگیری و اعتماد به سخن فالگیران آسیب های فراوانی اقتصادی، اجتماعی و روانی فراوانی دارد. بر اساس گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، سالانه387 میلیارد تومان در کشور از طرف قشرهای مختلف جامعه، به فالگیران داده می شود تا شاید آنها گره یی از مشکلات فرد را باز کنند؛ اما این افراد نه تنها نمی توانند مشکلات خود را برطرف کنند بلکه توهماتی که از طرف فالگیران به آنها القا می شود موجب مشکلات اجتماعی فراوانی برای فرد و قشرهای مختلف جامعه می شود.

«عالیه شکربیگی» کارشناس مسایل اجتماعی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا با اشاره به آسیب های اجتماعی مراجعه افراد به فالگیر و رمالان گفت: یکی از مهمترین این آسیب ها از هم پاشیده شدن زندگی زناشویی است که در اثر توصیه های فالگیر به فرد مراجعه کننده، اتفاق می افتد.

در بعد روانی نیز مراجعه به فالگیر موجب می شود افراد دچار یک خوشبینی کاذب نسبت به آینده شده و بعد از مدتی که این خوشبینی محقق نمی شود آنها دچار یک افت روحی و روانی شدید شده تا جایی که در برخی از مواقع فرد را دچار بیماری هایی نظیر افسردگی می کند.

در نگاه اول برخی از کارشناسان مسایل اجتماعی بر این باورند که افراد کم سواد و ساده لوح مشتریان فالگیر و رمالان هستند؛ ولی اعتماد به فالگیران و رمالان تنها مختص به یک قشر خاص در جامعه نیست بلکه با نگاهی به افراد مراجعه کننده به فالگیران و شرایط سنی آنها می توان به این حقیقت پی برد که مراجعه کننده گان به فالگیر شامل زن، مرد، پیر و جوان، بی سواد و تحصیلکرده است و این افراد با وجود تجربه های فراوانی که در حیطه ی زندگی دارند هنوز به خرافات باور دارند.

*** چرایی رواج رمالی و فالگیری

فالگیری و توسل به خرافات برای پیش بینی یا پیشگویی آینده، پدیده یی جدید در جامعه نیست و عمری به درازای حیات بشر دارد، ولی آنچه موجب شده است در زمان کنونی فالگیری و رمالی مورد توجه کارشناسان مسایل مختلف اجتماعی قرار گیرد، رشد روزافزون این معضل در جامعه با وجود پیشرفت های علمی و روشنگری های دینی است.

«سیف الله سیف اللهی» جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات در پاسخ به پرسشی درباره ی چرایی مراجعه مردم به رمال و فالگیرها با وجود پیشرفت های علمی، گفت: از آنجا که ما دارای فرهنگ سنتی هستیم و علم امروز در جامعه بیشتر وارداتی است پس مردم هنوز نتوانسته اند خود را با این علم هماهنگ کنند.

اما در این زمینه عالیه شکربیگی بر این باور است: هر چند دین اسلام روشنگری های زیادی در زمینه ی رد خرافات و فالگیری دارد، ولی امروزه بسیاری از افراد با لباس دین بساط رمالی و جادوگری راه انداخته اند و از اعتقادات مردم سوءاستفاده می کنند.

ضعف ایمان، فاصله گرفتن از توکل به خدای و کمرنگ شدن ارزش های اخلاقی، از مهمترین علل مراجعه ی افراد به فال گیران و رمالان است. رمالان ضمن سوء استفاده از ضعف ایمان مراجعه کنندگان با ابزارهایی مانند کاسه های رمالی اقدام به پیشگویی می نمایند.

در این زمینه عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات بر این باور است که ضعف سازمان های متولی در امور دین موجب شده است که مردم از اصل دین دور شده و روی به خرافات بیاورند.

نبود قدرت تجزیه و تحلیل مسایل موجود یکی دیگر از دلایل گرایش به دعانویسی و رمالی است. وقتی بسیاری از اهداف اجتماعی شکل تخیلی و دست نیافتنی به خود می گیرد و تحقق آن ها در واقعیت ناممکن است، تخیلات وگرایش ها به عوامل خارجی و خیالی و به دور از واقع گرایی شکل گرفته و پدیده ی رمالی و فال بینی رشد در جامعه رواج پیدا می کند.

عالیه شکربیگی در این زمینه و با اشاره به سیاست های مختلفی که در چند سال گذشته در کشور اجرا شده است، گفت: در حالی که در هشت سال گذشته مسوولان دولت قبلی به نداشتن قدرت تجزیه و تحلیل مسایل کلان جامعه، به رمالان و جن گیر ها مراجعه کردند، نمی توان انتظار داشت که مردم عادی برای مشکلات ریز و درشت خود به این افراد مراجعه نکنند.

مشکلات روحی روانی از دیگر دلایلی است که پای بسیاری از افراد را به خانه های فالگیران باز می کند. انسان ها در تنگناهای روحی و روانی به هر چیزی چنگ می زنند؛ این افراد( مراجعه کنندگان به رمالان) همان غرق شدگانی هستند که هر خار و خاشاکی را ابزار نجات می یابند و یکی از این ابزارها، فاگیرها هستند که با امیدهای واهی، آینده یی نامعلوم را در مقابل فرد قرار می دهند.

سیف اللهی با اشاره به گسترش مشکلات اجتماعی مانند بیکاری و طلاق در جامعه، گفت: تا زمانی که دولت و مسوولان نتوانند این مشکلات را برطرف کنند ما شاهد مراجعه ی مردم به فالگیرها و رمالان هستیم؛ چرا که مردم بخاطر ناامیدی و ترس از آینده پیش این افراد می روند.

در این زمینه شکربیگی نیز نظری نزدیک به سیف الله دارد. وی با تاکید بر اینکه برخی از افراد به دنبال میانبر زدن برای آینده خود هستند به فالگیرها مراجعه می کنند تا از حوادث و اتفاقات آینده باخبر شوند غافل از اینکه مسیر طی شده مسیر درستی نیست.

وی با اشاره به مشکلات کنونی جامعه، گفت: تا زمانی که نگرانی و مشکلاتی که در جامعه وجود دارد برطرف نشود نمی توان انتظار داشت که مردم برای رفع آنها به رمالان متوسل نشوند.

نباید فراموش کرد برخی از انسانها بدون فکر و کوشش و بی آنکه خود را خسته کنند می خواهند از آینده باخبر شوند و بی آنکه رنجی ببرند به گنجی برسند و بر آینده تاثیر بگذارند و این موضوعات از زمینه های اصلی روی آوردن برخی مردم به فالگیری و رمالی و جن گیری و مشابه کارهای نوین آنها مانند انرژی درمانی است.

در حالی که بسیاری از کارشناسان ادعا دارند که مشتریان فالگیران و رمالان بیشتر افراد کم سواد و ساده لوح هستند، ولی بر اساس نتایج پژوهش و گزارش های مختلفی که از افراد مراجعه کننده به این گروه، صورت گرفته است، این حقیقت نمایان می شود که دانشجویان و افراد باسواد نیز در مراجعه به فالگیرها از مردم عادی پیشی گرفته اند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات در پاسخ به پرسشی درباره ی چرایی رجوع قشر باسواد کشور به فالگیرها، گفت: باید بین باسوادی و مدرک گرفتن فرق گذاشت؛ زیرا بسیاری از افرادی که به فالگیرها مراجعه می کنند مدرک گرفته هستند نه باسواد و تفکر آنها هنوز سنتی است.

در کنار ویژگی های شخصیتی افراد مراجعه کننده به فالگیرها، نباید از فرهنگ و شرایط تاریخی یک جامعه چشم پوشی کرد. ایرانیان هر چند از دوران های گذشته به عنوان ملتی متمدن شناخته شده اند ولی وقوع حوادث مختلفی مانند جنگ های پیاپی با اقوام مختلف، سیل، زلزله و خشکسالی باعث شده اعتقاد به برنامه ریزی و کوشش برای موفقیت بتدریج جای خود را به قضا و قدر دهد.

در این زمینه سیف اللهی بر این باور است که مردم ایران بیشتر تفکر خود را بر روی فرهنگ شفاهی و نگاه کردن به سخن مردم گذاشته اند و این عامل خود موجب شده است که جادو و جنبل به صورت گسترده در ایران رواج پیدا کند.

*** راهکار چیست؟

رمالی و فالگیری واقعیتی است که مبانی اخلاقی، اعتقادی و ارزشی جامعه را مورد هدف قرار داده و علاوه بر خسارت های معنوی، هزینه های بسیاری برای فرد و در نتیجه جامعه و خانواده دارد.

با این شرایط مسوولان و کارشناسان امور اجتماعی باید با برنامه های خاص مهمترین و بهترین راهکارها را برای ریشه کن کردن این مشکل اجتماعی ارایه دهند.

توکل به خدا یکی از مهمترین راهکارهایی است که می تواند پادزهری برای بازار رمالان و فالگیران در جامعه باشد؛ تا زمانی که انسان تمامی امورات خود را در ید الهی بداند به خرافه و پوچ گرایی روی نمی آورد و هر اتفاق خوش یمن و بدیمن در زندگی را ناشی از رحمت و حکمت خدا می پندارد.

در کنار توکل به خدا یکی دیگر از راه حل ها برای رویارویی با بازار فالگیران رواج فرهنگ منطق گرایی و استفاده از راه حل های عقلانی برای حل مشکلات جامعه است .

ایجاد و توسعه ی مراکز کارآمد مشاوره و راهنمایی در تمامی مناطق کشور به صورت رایگان یا ارزان قیمت می تواند حجم مراجعه به سودجویان و شیادانی را که از عقاید دینی مردم سوء استفاده می کنند، کاهش دهد. مسوولان و مدیران در مدارس، دانشگاه ها، اماکن و مراکز فرهنگی باید مسایل بروز در خصوص خرافات شناسایی و و نسبت به درمان و دفع آن اقدام کنند.

در این زمینه سیف اللهی با انتقاد از برنامه های برخی از مراکز فرهنگی و کسانی که خود را مروج کارهای فرهنگی می دانند گفت: یکی از مهمترین وظایف این مراکز روشنگری درباره ی خرافات است ولی با کمی دقت در سخنان آنها متوجه می شویم این افراد مردم را به سوی خرافات می کشانند.

اما در این زمینه شکربیگی بر این باور است که مسوولان و سازمان هایی که با مسایل مردم در ارتباطند باید مراکز قابل اعتمادی برای افراد جامعه دایر کنند تا کسانی که دارای مشکلات اجتماعی هستند به جای مراجعه به رمال و فالگیر به این مراکز مراجعه کنند.

رسانه ی ملی یکی از مهمترین سازمان هایی است که می تواند با روشنگری و نشان دادن چهره ی واقعی رمالان، در این زمینه اطلاع رسانی دقیقی داشته باشد.

شکربیگی با انتقاد از برنامه صدا و سیما گفت: بسیاری از فیلم ها و برنامه هایی که از رسانه ی ملی پخش می شود خود به عنوان محرکی برای روی آوردن به فال و فالگیری است و صدا و سیما باید در این زمینه برنامه های جامع تری با عنوان آسیب شناسی این پدیده در جامعه ارایه دهد و در آن با کارشناسان و همچنین آسیب دیدگان این معضل صحبت کند.

وی در ادامه یادآور شد: یکی از مهمترین راهکارها برای مقابله با رمالان و فالگیرها نظارت بر ساخت سریال های تلویزیونی است که هزاران نفر بیننده دارد.

عمل به توصیه ی بزرگان یکی دیگر از مهمترین راهکارهایی است که می تواند بازار خرافه گراها را بشدت کساد کند. رهبر معظم انقلاب اسلامی، در سال ٨٥ در سفر خود به استان سمنان، از مقابله و مبارزه با خرافات سخن گفتند و فرمودند: در کنار ترویج و تبلیغ معارف اصیل دینی و اسلامی باید با خرافات نیز مبارزه کرد. . . امروز مدعیان ارتباط با امام زمان(عج) و مدعیان ارتباط با غیب با اشکال مختلف در جامعه دارند کار می کنند.

*از: غفار میرزایی

گزارش خطا