نرمش بوفالو

با پیروزی اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد لحن پیام‌های دیپلماتیک ایران و غرب با این سرعت بار مثبت و سازنده بیابد، اما نقطه اوج امید به بهبود روابط سازنده بین ایران مقتدر و غرب در هفته گذشته در آمریکا به منصه ظهور رسید.

به نظر می‌رسد بوفالو در مقابل موضع جدید و هوشمندانه ایران، قصد دارد پس از یک دوره فشار، سیاست نرمش را به آزمون بگذارد. سفر تیم دیپلماسی دکتر روحانی به نیویورک برای تبیین سیاست خارجی جدید ایران که مبتنی بر تنش‌زدایی و تاکید بر تعامل سازنده و صلح‌جویانه صورت گرفت، با استقبال سران کشورهای جهان در مجمع عمومی سازمان ملل مواجه شد. ‌

شاه‌بیت سخنرانی 2365 کلمه‌ای رییس‌جمهور، یک جمله شش‌کلمه‌ای خطاب به آمریکا بود: «می‌توان به چارچوبی برای مدیریت اختلافات رسید.» سخنرانی اوباما در سازمان ملل نیز لحنی مثبت و امیدوار‌کننده نسبت به ایران داشت. او گفت: آمریکا به حق مردم ایران در داشتن انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای احترام می‌گذارد. وی با اشاره به فتوای آیت‌الله خامنه‌ای علیه سلاح اتمی و سخنان دکتر روحانی درباره اهداف برنامه هسته‌ای ایران گفت از این سخنان خشنود است، اما مبنای اصلی، عملکرد ایران خواهد بود.

 اوباما افزود این سخنان و گفته‌های طرف‌های غربی می‌تواند مبنایی برای دست یافتن به یک راه‌حل باشد. وی با اشاره به نامه‌های خود به رهبر و رییس‌جمهوری ایران گفت: آمریکا به دنبال تغییر حکومت در ایران نیست. اوباما با اشاره به تاریخچه اختلافات ایران و آمریکا از جمله کودتای 28 مرداد و دخالت‌های آمریکا در ایران گفت اگر دو کشور بتوانند به راه‌حلی درباره اختلاف نظرهایشان درباره برنامه اتمی ایران دست یابند، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.

اختصاص بخش مهمی از سخنان رییس‌جمهوری آمریکا - به عنوان سوپرپاور جهان - به ایران نشان‌دهنده اهمیت و اقتدار جمهوری‌اسلامی ایران است. این سخنان که در سایه اراده جدید ملت ایران و تشکیل دولت تدبیر و امید ایراد شد، حاوی چند نکته بارز است:

اولا آمریکا بار دیگر پس از مادلین آلبرایت با اعتراف به دخالت خود در سرنگونی دولت ملی دکتر مصدق، آن رفتار را از عوامل اختلاف و بی‌اعتمادی ایران نسبت به آمریکا خواند.

ثانیا اهمیت سازنده فتوای مقام معظم رهبری علیه سلاح هسته‌ای و رویکرد دولت دکتر روحانی نسبت به برنامه هسته‌ای ایران را تلویحا پذیرفت.

ثالثا حق حاکمیت جمهوری‌اسلامی ایران و همچنین حق داشتن انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای را از جمله حقوق قانونی ایران خواند که برای آمریکا قابل احترام است.

رابعا حل اختلاف‌نظرها پیرامون برنامه اتمی ایران را کلید حل و فصل مناقشات ایران و آمریکا برشمرد. تحلیل محتوای سخنان اوباما درباره ایران در دوره دولت تدبیر و امید نشان می‌دهد این سخنان دارای لحنی آشتی‌جویانه، احترام به عزت و اقتدار ایران، امیدوارانه و شامل احترام به ملت، رهبری و رییس‌جمهوری جدید ایران است.
 به این ترتیب قدر مشترک سخنان دو رییس‌جمهور، امید برای رفع اختلافات بود که در عرف روابط بین‌الملل نشانه بسیار مثبتی است. دکتر روحانی بدون شتاب دکتر ظریف را مسئول مذاکرات معرفی کرد و جان کری نیز از جانب آمریکا معرفی شد. آمریکایی‌ها با استقبال از سیاست ایران در معرفی وزیر خارجه خود به عنوان مقام مسئول در مذاکرات هسته‌ای و دیپلماتیک به جای اعزام مخفیانه افراد - همچون دولت گذشته – آن را علامت جدیت ایران در حل و فصل مناقشات ارزیابی کردند.

 بر این اساس در نشست بامداد روز جمعه دکتر محمدجواد ظریف رییس هیات مذاکره‌کننده به اتفاق عباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی، دو نفر از معاونان خود و از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، در مذاکرات با گروه 1+5 شرکت کردند. جان کری وزیرخارجه آمریکا، کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سرپرست گروه

1+ 5 به همراه سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه، گیدو وستروله وزیر خارجه آلمان، وانگ یی وزیر خارجه چین، لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه و ویلیام هیگ وزیر خارجه انگلیس نیز از گروه 1+5 در مذاکرات حضور یافتند. جان کری وزیر خارجه آمریکا گفت ملاقات با ظریف سازنده بوده است. او گفت: «همه ما خوشحال بودیم که آقای ظریف به جلسه آمد و اظهاراتی کرد که هم لحن و هم نگاه آن خیلی با گذشته فرق می‌کرد.» مهم‌ترین ویژگی این نشست در قیاس با نشست‌های قبلی، ملاقات رسمی وزرای خارجه ایران و ایالات متحده پس از 35 سال، تصدی مسئولیت گفت‌وگوها توسط وزارت خارجه و برگزاری نخستین دور گفت‌وگوهای رسمی ایران و کشورهای عضو گروه 1 + 5 در سطح وزرای خارجه است، در حالی که تاکنون مذاکرات در سطح معاون وزیر برگزار شده بود. ایران و گروه 1 + 5 تاکنون دو دور در ژنو، دو دور در استانبول، دو دور در بغداد و مسکو و دو بار نیز در آلماتی رایزنی کرده‌اند.

پس از حماسه سیاسی 24 خرداد 1392 در ایران و دیگر تحولات مهم منطقه‌ای و بین‌المللی، فضای مذاکرات ایران و 1 + 5 نسبت به گذشته بهبود یافته و به نظر می‌رسد بوفالو در مقابل موضع جدید و هوشمندانه ایران قصد دارد پس از یک دوره فشار، سیاست نرمش را به آزمون بگذارد. در گام مثبت دیگر در پی مذاکرات دکتر ظریف و ویلیام هیگ وزیر خارجه بریتانیا، احتمالا سفارتخانه‌های دو کشور طی چند ماه آینده در سطح کاردار در تهران و لندن بازگشایی می‌شود.

*رییس مرکز بین‌المللی مطالعات صلح

منبع: روزنامه بهار