موشک ایرانی «فتاح» چگونه سامانه ضدموشکی اسرائیل را دور می‌زند؟ /تشریح نحوه عملکرد سامانه پدافندی «تاد»

تایمز اسرائیل در خبری به نقل از کانال ۱۲ این رژیم مدعی شد آمریکا قصد دارد به‌منظور تقویت پدافند هوایی اسرائیل سامانه ضد موشکی تاد را در آنجا مستقر کند.

به گزارش تسنیم، «این خبر در حالی منتشر می‌شود که حدود ۱۲ روز پیش موشک‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جریان عملیات وعده صادق۲ از سد سامانه‌های پدافند موشکی اسرائیل عبور کردند و بر اساس برآوردهای انجام‌شده خسارات قابل‌توجهی به پایگاه‌های هوایی و رادارهای ارتش رژیم صهیونیستی وارد کردند. حال به‌نظر می‌رسد بر اثر این عملیات، خسارات قابل‌توجهی به شبکه راداری و پدافندی رژیم صهیونیستی وارد شده است که برای تقویت شبکه پدافند هوایی مقابل موشک‌های ایرانی دست به دامان آمریکایی‌ها شده است، اما این تقویت فایده چندانی برای اسرائیلی‌ها ندارد چون آمریکایی‌ها هم سامانه پدافندی برای مقابله با موشک‌های بالستیک هایپرسونیک در اختیار ندارند.

سامانه تاد یک سامانه دفاع ضدموشکی ساخت کارخانه لاکهیدمارتین است که در سال ۲۰۰۸ رسماً وارد خدمت در ارتش آمریکا شد. این سامانه از چهار جزء اصلی شامل رادار TPY-۲، مرکز فرماندهی و کنترل،‌ پرتابگرها و موشک رهگیر تشکیل شده است. رادار این سامانه قادر است از فاصله ۱۰۰۰کیلومتری اهداف را کشف کند و برد موشک این سامانه نیز ۲۰۰ کیلومتر است و از یک موتور راکتی سوخت جامد با نازل متحرک بهره می‌برد که سرعت این موشک را به حدود ۸ ماخ می‌رساند. 

هر آتش‌بار سامانه تاد معمولاً از شش تا هشت پرتابگر تشکیل می‌شود که هرکدام قادر به شلیک ۸ موشک هستند به این ترتیب یک آتش‌بار سامانه تاد توانایی شلیک ۶۴ موشک را دارد، بارگذاری مجدد هر پرتابگر نیز حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.

عملکرد سامانه تاد نیز مانند سایر سامانه‌های پدافندی است یعنی پس از آنکه رادار، هدف را کشف و محل مناسب برای برخورد با آن را بر اساس سرعت،‌ ارتفاع و مسیر حرکت آن محاسبه کرد، اطلاعات را به مرکز فرماندهی و کنترل سامانه می‌دهد و این مرکز هم بهترین پرتابگر را برای درگیری با موشک مهاجم انتخاب و دستور شلیک را صادر می‌کند و همچنین اطلاعات لازم برای هدایت موشک را تا لحظه برخورد به آن منتقل می‌کند.

اما نکته‌ای که در این بین وجود دارد آن است که این سامانه‌ زمانی قادر به رهگیری هدف است که موشک فاز میانی حرکت خود را طی می‌کند و چنانچه تغییری در مؤلفه‌های حرکتی موشک رخ دهد سامانه دچار خطا خواهد شد. برای جبران این خطا سامانه باید مجدداً موفق به کشف و ردگیری موشک مهاجم شود و در صورت موفقیت اگر باز هم موشک مهاجم تغییر مسیر شدید دهد قفل راداری احتمالی شکسته می‌شود و فرایند باید مجدداً تکرار شود، حال سامانه پدافندی بر اساس کدام موقعیت لحظه‌ای، موشکهای خود را روانه کند؟

موشک فتاح از فاصله ۱۴۰۰ کیلومتری به‌سمت هدف شلیک می‌شود و زمانی توسط رادار سامانه تاد شناسایی می‌شود که درست در فاز میانی حرکت خود قرار دارد. با توجه به برد موشک‌های سامانه تاد این سامانه زمانی قادر به ردگیری موشک خواهد بود که هدف در فاز میانی حرکت خود قرار دارد و در زمانی قادر به شلیک است که موشک در فاز پایانی حرکت خود قرار دارد و چنانچه در این مرحله موشک قادر به تغییر مانورهای سنگین و دستیابی به سرعت‌های هایپرسونیک باشد؛ رهگیری آن برای سامانه پدافندی تقریباً غیرممکن خواهد بود.

البته در پوشش بدنه موشک فتاح از مواد جاذب امواج رادار هم استفاده شده است که هم سبب کاهش برد مؤثر و هم سبب ایجاد خطا در محاسبات می‌شود اما به‌عنوان یک فرض کمک‌کننده به تعادل مسئله، فرض می‌شود که فتاح در بیشترین برد سامانه دشمن کشف شود.

هرچند این رادارها هدف را به‌صورت لحظه‌ای رصد و تغییرات مسیر پروازی موشک مهاجم را به موشک پدافندی ارسال می‌کنند،‌ اما اگر این تغییرات چیزی فراتر از بازه سرعتی قابل تشخیص رادار و یا سرعت موشک پدافندی باشد، این سامانه‌ها دیگر قادر به رهگیری و انهدام موشک نیستند.

در صورت شلیک موشک پدافندی، امکان تغییر مسیر برای این موشک ـ به‌سبب اینکه در حال صرف انرژی پیشران برای غلبه بر جاذبه زمین و کسب سرعت به‌صورت توأمان است ـ به‌میزان کمی وجود دارد و با اجرای دو یا سه مانور سنگین توسط موشک هایپرسونیک مانوردهنده عملاً موشک پدافندی انرژی کافی برای ادامه تعقیب و رفتن به‌سمت مختصات جدیدی که معلوم نیست چند لحظه دیگر اعتبار دارد، نخواهد داشت، موضوعی که دقیقاً در طراحی موشک مانورپذیر فتاح رعایت شده است.

موشک فتاح از زمان شلیک تا فاصله ۵۰۰ کیلومتری هدف (دو سوم مسیر حرکت موشک) در یک مسیر مشخص و با سرعت معینی حرکت می‌کند، اما درست در یک‌سوم پایانی مسیر خود، با روشن شدن موتور سوخت جامد مجهز به نازل متحرک به‌ناگاه هم سرعت خود را به حدود سه برابر سرعت اولیه افزایش می‌دهد و هم شروع به مانور و تغییر مسیر می‌کند و همین امر موجب خطا در محاسبات سامانه‌های پدافندی می‌شود.

علاوه بر این سرعت موشک‌های سامانه تاد نهایتاً ۸ ماخ است در صورتی که سرعت موشک فتاح در فاز نهایی به ۱۳ تا ۱۵ ماخ می‌رسد؛ به این ترتیب پیش از آنکه موشک سامانه‌های پدافندی به محل برخورد به موشک فتاح برسد، این موشک از آن محل عبور کرده است و آنها قادر به انهدام این موشک نخواهند بود.

سایت دیفنس نیوز سال گذشته در گزارشی عنوان کرد که وزارت دفاع آمریکا به کنگره این کشور گزارش داده است توسعه موشک‌های هایپرسونیک توسط چین یک تهدید جدی است و خواستار تخصیص بودجه بیشتر برای توسعه سامانه پدافندی ضد موشک‌های بالستیک شده بود. بر اساس برآورد پنتاگون آنها قادر نخواهند بود تا سال ۲۰۳۴ به سامانه پدافندی برای مقابله با موشک‌های هایپرسونیک دست یابند.

حال به‌نظر می‌رسد تا سال ۲۰۳۴ سامانه پدافندی که بتواند مقابل موشک‌های هایپرسونیک مقاومت کند وجود نخواهد داشت و استقرار سامانه تاد در اسرائیل کمک شایانی به رژیم صهیونیستی برای مقابله با موشک‌های بالستیک ایرانی نخواهد کرد.»