8 نکته درباره سخنان جدید لاریجانی / منتظر " برجام ترامپی " باشیم؟

عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - علی لاریجانی مشاور رهبری به تازگی از اعلام آمادگی ایران برای مذاکره با دولت ترامپ با هدف دست یابی به توافق جدید هسته ای خبر داده است.

او در مصاحبه با سایت آیت الله خامنه ای، خطاب به آمریکا گفته است: "با تجربه ای که برای منصرف کردن ایران دارید و دیدید که نمی شود، پس دو تا راه بیشتر پیش رویتان ندارید؛ یکی برگردید به همان برجامی که تصویب شده -خب ایران همیشه به شما گفته بیایید برگردید اشتباهتان را حل کنید البته خسارتهای ما را هم باید یکجوری تأمین کنید-؛ یک راه دیگرش هم این است که خیلی خب، قبول ندارید؟ -چون شنیدم دولت جدید ایالات متحده گفته «ما آن برجام را اصلاً قبول نداریم چون ایرانیها سر ما را کلاه گذاشتند!»- آن وحی منزل نیست، خب بیایید سر موضوع جدید: شما می گویید «ایران هسته ای را ما قبول داریم. به سمت بمب نرود عیب ندارد!»؛ ما غنی سازی در این حد داریم، خب بیایید توافق کنید -که ایران یک شروطی دارد برای این امر با توجه به تجربهی گذشته- ما به سمت بمب نمی رویم، شما هم شروط ما را بپذیرید. توافق بعدی بکنید. بنابراین ما توصیه نمی کنیم شما رفتار غلط قبلیتان را دنبال کنید. ولی به هرحال این هم یک راه حل است. بیایید از این راه حل استفاده کنید".

چند نکته قابل بیان است:

1- آنچه به عنوان تابو درباره مذاکرات مستقیم میان ایران و ترامپ مطرح شد شکست و باید گفت به بهترین و قوی ترین شکل ممکن شکست. به شکلی که صدایی از دلواپسان هم برنخواست و آنها نیز ترجیح دادند برخلاف رویه قبلی، سکوت داشته باشند.

شاید این برای اولین بار یا جزء معدود مواردی باشد که ایران به صورت علنی برای مذاکرات مستقیم با امریکا اعلام آمادگی می کند. قبل از این اما هر بار قرار بوده ایران و امریکا مذاکرات مستقیم داشته باشند یا علنی نبوده یا از پیش اعلام نشده است  یا اینکه روزها و هفته ها بعد از مذاکرات،‌ خبرنگار یا روزنامه امریکایی آن را افشا کرده است.

تنها استثنا در این زمینه مذاکرات مستقیم ایران و امریکا درچارچوب برجام است که در این مذاکرات هم رسما قرار بود تنها موضوع هسته ای باشد اما در واقعیت، مجموعه ای از مسائل از جمله روابط دوجانبه تا سایر موضوعات میان مسوولان دو کشور از طریق کانال برجام رد و بدل شد.

2 - پیامی که لاریجانی درباره اعلام آمادگی ایران برای به مذاکره و توافق جدید با ترامپ ارسال کرد اقدام صحیح و در مسیر درست است.

چرا؟ چون بهترین راه برای مقابله با شر ترامپ و شر دولت ترامپ (و این دو از هم جدا هستند) همین مذاکره مستقیم با دولت و شخص ترامپ بر سر موضوع هسته ای و غیرهسته ای و تلاش برای کسب توافق جدید است. توافقی که می توان آن را "توافق ترامپی" یا "برجام ترامپی" نامگذاری کرد.

اگر 8 سال قبل که ترامپ تازه بر سر کار آمده بود و اصرار بر مذاکره جدید برای برجام جدید را داشت مسوولان ایرانی این خواسته را قبول و مذاکرات جدیدی را با ترامپ آغاز می کردند و می توانستند به توافق جدیدی با او دست یابند هم برجام از شکست و نابودی نجات می یافت هم از اعمال تحریم های شدید ترامپ علیه ایران جلوگیری می شد هم ایران با آسیب های گسترده ناشی از این رفتارهای ترامپ روبه رو نمی شد.

حال که اکنون چنین تصمیم عاقلانه و منطقی گرفته شده باید از آن حمایت کرد.

3 -  شر ترامپ چیست؟ برنامه شخص ترامپ علیه ایران بعد از بازگشت به کاخ سفید است. احتمال بسیار و براساس پیش بینی ها و خبرهایی که برخی رسانه ها منتشر کرده اند برنامه جدید ترامپ برای ایران بازگشت تحریم های قبلی و اعمال تحریم ها و فشارهای جدید  است. ادامه همان برنامه هایی که ترامپ در 4 سال اول ریاست خود علیه ایران اجرا کرد.

او در همه  ۴ سال دوری از کاخ سفید هر بار به ایران اشاره داشت به صراحت و به نیکی از این اقدامات قبلی اش به عنوان کارنامه قابل دفاع خود یاد می کرد. حالا پیش بینی می شود ترامپ بعد از بازگشت به دنبال بازگشت تحریم های قبلی، اعمال تحریم ها و فشارهای جدید و شدید و حداکثری، سختگیری در اجرای تحریم های فعلی و از جمله حرکت دوباره در مسیر ‌صفر کردن دوباره صادرات نفت ایران و منع درآمدهای ارزی دولت ایران است.

شر دولت ترامپ چیست؟ چهره های سیاسی امنیتی دولت ترامپ مجموعه ای از تندروترین چهره های دست راستی هستند که سابقه موضع گیری و طرفداری شدید از اسرائیل و حمله به ایران را دارند. شاید بتوان گفت در میان دولت ترامپ، عاقل ترین و میانه رو ترین فرد همین ترامپ باشد.

با توجه به شدت تنش و دشمنی موجود میان ایران و اسرائیل، این گزینه جدی است که اسرائیلی ها بتوانند با استفاده ابزاری از دولت جدید ترامپ، به دنبال وارد کردن ضربه های جدیدی به ایران باشند.

قابل پیش بینی است در صورتی که تهران ابتکار عمل را در دست نگیرد منافع کشور و مردم ایران در دوره ترامپ و دولت ترامپ به شدت آسیب خواهد دید همانگونه که در دولت قبلی او آسیب زیادی وارد شد.

به ویژه خبرهایی می رسد که نشان می دهد تیم ترامپ در حال تهیه مجموعه ای از فرمان های اجرایی رئیس جمهور برای ترامپ است تا او در نخستین روز یا روزهای کاری اش در کاخ سفید، آنها را امضا کند. بخشی از این فرمان های اجرایی علیه ایران هستند.

یادمان نرود بخشی از وعده های انتخاباتی ترامپ درباره انجام اقداماتی علیه ایران شامل افزایش تحریم ها و فشارهای شدید است. و همه می دانند که ترامپ چقدر به وعده های انتخاباتی اش پایبند است.

4 - ایران یکی از حوزه هایی است که ترامپ بعد از بازگشت به کاخ سفید، درباره آن تصمیم گیری ها و اقدامات مهمی خواهد داشت. تصمیمات و اقداماتی که می توانند به ضرر ایران و ایرانی ها باشند.

همچنین ایران یکی از موضوعات مورد گفتگو و مورد تصمیم گیری در ارتباطات ترامپ / وزیران ترامپ و کشورهای مهم جهان و منطقه خواهد بود.

به قول جواد ظریف "یا شما پشت میز هستید یا روی میز". به این معنی که یا شما در مذاکرات حضور دارید و از حقوق خود دفاع می کنید یا در صورت غیبت و عدم حضور، شما به عنوان یک موضوع میان طرف های مذاکره کننده معامله می شوید.

در نتیجه در جهت جلوگیری از سوء استفاده از موضوع ایران و جلوگیری از معامله موضوع ایران در ارتباطات ترامپ با سایر کشورها ، ایران حتما باید در مذاکرات مستقیم با ترامپ حضور داشته باشد.

5 - با اعلام آمادگی ایران برای مذاکره با ترامپ و توافق جدید از زبان علی لاریجانی، قبل از ورود ترامپ به کاخ سفید، از بازی "جوجه ترامپ" هم جلوگیری شد. بازی که در 4 سال نخست ریاست او انجام شد و مسوولان ایرانی هم در تله آن گیر کردند و کشور و مردم  آسیب دیدند.

براساس این بازی، ترامپ ایران را تهدید می کرد که یا مذاکره می کنند یا در غیراین صورت تحریم های شدیدی علیه ایران اعمال خواهد کرد. در این صورت اگر ایران گزینه مذاکره را قبول می کرد ممکن بود به معنی پذیرش تهدید و عقب نشینی تلقی شود و اگر مذاکره نمی کرد با تحریم ها و آسیب ها زیادی رو به رو می شد.

در موقعیت جدید، قبل از اینکه ترامپ به کاخ سفید پا بگذارد و تهدیدها علیه ایران را شروع کند ایران خود با پیش بینی شرایط ،‌ مذاکره را به ترامپ پیشنهاد می کند. در این وضعیت هم از بازی جوجه جلوگیری می کند و هم توپ در زمین ترامپ خواهد بود.

 پیش از آنکه ترامپ دوره ریاست خود را شروع کند این پیام آمادگی ایران برای مذاکره صادر شده است. این پیام نوعی ابتکار از طرف ایران در برابر ترامپ است. برخلاف سیاست اعلامی قبلی عراقچی مبنی بر اینکه صبر می کنیم تا ترامپ شروع به کار کند و سیاست های خود را در برابر ایران اعلام کند تا آن وقت در برابر ترامپ و دولتش موضع گیری کنیم. آنچه لاریجانی گفت ابتکاری پیش دستانه در برابر ترامپ است.

6 - گزینه تحریم و فشار شدید ترامپ علیه ایران از دریچه هسته ای می تواند با همکاری و همراهی جهانی و منطقه ای روبه رو شود. همان گونه که در دولت اول ترامپ نیز چنین اتفاقی رخ داد. 

شرایط ممکن است به گونه ای رقم بخورد که تحریم و فشار بر ایران مورد رضایت و توافق منطقه ای و جهانی قرار بگیرد. به صورت علنی یا پنهانی، تقریبا همه قدرت های منطقه ای و جهانی از آن استقبال یا حداقل اینکه همراهی  کنند چرا که به دنبال رویاروییی و مقابله با ترامپ نیستند هم از تضعیف ایران سود می برند.

کشورها یا مخالف و دشمن هستند مثل اسرائیل که تکلیف شان مشخص است. یا رقیب هستند مثل ترکیه و عربستان که باز هم استقبال می کنند زیرا به لحاظ اقتصادی - سیاسی به سود آنهاست اما آن را  اعلام نمی کنند و پنهان نگه می دارند. یا شریک و دوست هستند مثل چین و روسیه که باز هم پنهانی استقبال می کنند چون هر چه ایران ضعیف تر باشد به چین و روسیه وابسته تر خواهد بود و دست آنها را برای تحمیل شرایط خود بر ایران، بازتر خواهد کرد.

در نتیجه، تحریم شدید و فشار بر ایران از سوی ترامپ و دولتش قابلیت تبدیل شدن به موضوع اجماع ساز جهانی را خواهد داشت و این اتفاق خطرناکی است. به ویژه که شرکت های  بزرگ جهانی از سال ها قبل ایران را ترک کرده اند و تحریم های جدید و شدید علیه تهران، آسیبی به شرکت های غربی وارد نمی کند.

7 - علی لاریجانی از جایگاه مشاور رهبری و در مصاحبه با سایت آیت الله خامنه ای این موضوع را مطرح کرده است. عالی ترین و کلیدی ترین سطح از تصمیم گیری درباره دو موضوع هسته ای و رابطه با آمریکا در اختیار رهبری است.

علی لاریجانی در این جایگاه، موقعیت مناسب و همراه با اختیارات کافی برای مذاکرات هسته ای و غیرهسته ای با ترامپ دارد. اگر او به توافقی برسد هم دولت پزشکیان قبول می کند هم اصلاح طلبان استقبال می کنند هم اصولگرایان می پذیرند و هم دهان دلواپسان بسته خواهد ماند و قدرت خرابکاری و کارشکنی ندارند. 

علی لاریجانی در حال حاضر مورد اعتماد شخص رهبری (آیت الله خامنه ای) و همه جناح های سیاسی است. احتمال اینکه او دوباره به سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب شود و از این جایگاه وارد مذاکرات با دولت ترامپ شود وجود دارد.

علاوه بر این، احتمال نقض توافق ایران و ترامپ از سوی دولت های بعدی دموکرات و جمهوری خواه در امریکا، بسیار اندک و کم است. ضمن اینکه اکثریت کنگره هم در اختیار جمهوری خواهان است و ترامپ می تواند در صورت لزوم، توافق با ایران را برای تصویب به کنگره هم ارسال کند.

8 - علی لاریجانی پایه گفتگو و توافق با ترامپ را براساس " نه به بمب اتمی" قرار داده است. این موضوع منطقی است. ترامپ بارها تاکید کرده موضوع محوری او در برابر تهران، جلوگیری از کسب سلاح هسته ای است و خواهان سرنگونی حکومت ایران نیست. تهران هم همیشه گفته خواهان بمب نیست گرچه هر از چندگاهی شماری از مسوولان به صورت غیرمستقیم و مستقیم تهدید یا هشدار می دهند که ممکن است به این سمت هم حرکتی انجام شود. پس خوددای از کسب سلاح هسته ای می تواند به زمینه مشترک مذاکرات و توافق هسته ای میان ایران و ترامپ تبدیل شود.