کد خبر: ۱۸۹۱۴۲
تاریخ انتشار: ۰۸ آذر ۱۴۰۳ - ۱۸:۳۲

بنیادی‌‌‌ترین نقصان سیاست خارجی ایران

دکتر محمود سریع‌القلم

کانال دیپلماسی: دکتر محمود سریع‌القلم/استاد دانشگاه شهید بهشتی:
یکی از مفاهیمی که از اقتصاد و کارآفرینی به متون سیاست خارجی و روابط بین‌‌‌الملل وارد شده است، Hedging است. به جز چند کشور، اکثریت کشورهای جهان با فکر، مشورت، محاسبه، برنامه‌ریزی و آینده‌نگری، این مفهوم را به‌کار گرفته‌‌‌اند. از امارات تا چین، از مکزیک تا هند، از قطر تا برزیل، از عمان تا اندونزی، عموما مفهوم Hedging را کانون حکمرانی قرار داده‌‌‌اند. به عبارت دیگر، در این جهان چند قطبی اقتصاد و سیاست، همه درحال افزایش آلترناتیوها، گسترش فرصت‌‌‌ها، ایجاد کثرت در منابع واردات و صادرات و سرمایه‌گذاری، تنوع منابع تامین اسلحه، کاهش ریسک و مخاطرات، تنوع استراتژی‌‌‌های تامین منافع و امنیت ملی و وسیع‌تر کردن دوایر تحرک و اثرگذاری در روابط خارجی هستند.

عربستان همزمان با آمریکا، روسیه و چین روابط تو در تو ایجاد کرده است. مکزیک، هم با آمریکا روابط استراتژیکی برقرار کرده و هم با چین. ویتنام، هم به‌صورت گسترده با چین مراوده دارد و هم با آمریکا و اتحادیه اروپا. هند، هم افزایش حضور سیاسی و اقتصادی در آسیا را دنبال می‌‌‌کند و هم در غرب اروپا و آمریکای شمالی. اندونزی با فکر و برنامه‌ریزی و اندیشه درازمدت، توازنی میان روابط غرب و شرق خود بنا کرده است. اگر مقیاس کوچک و بزرگ را در نظر نگیریم و به کیفیت و عمق توجه کنیم، موفق‌ترین کشور غیر غربی جهان در Hedging‌، امارات متحده عربی است. نه دیپلماسی انرژی با مسکو را فراموش کرده، و نه خرید سهام قابل توجه از صنعت باتری‌‌‌سازی چین را، نه ابتیاع یک کارخانه تولید تسلیحاتی برزیلی را، نه سرمایه‌‌‌گذاری مالی در غرب اروپا را و نه Silicon Valley  را. مانند آنها که وقتی در بورس سرمایه‌گذاری می‌‌‌کنند به‌صورت Portfolio investment  عمل می‌‌‌کنند.

 

اگر دانشجویی در یکی از دانشگاه‌‌‌های مهم دولتی، لیسانس در مهندسی یا علوم انسانی بگیرد، یک سطح از توانایی، فرصت و Hedging را به‌دست آورده است. اگر در رزومه خود بنویسد: تسلط به زبان‌‌‌های انگلیسی و چینی، سطح Hedging افزایش پیدا می‌‌‌کند. اگر در سه کنفرانس مهم بین‌المللی، مقاله ارائه کند، Hedging  چند برابر می‌‌‌شود. ریسک بیکاری را این‌گونه کاهش می‌‌‌دهد و در پیدا کردن کار در short list قرار می‌‌‌گیرد و سپس می‌‌‌تواند انتخاب کند. با افزایش توانایی، دانش و مزیت، ریسک‌های زندگی خود را جنبه نزولی می‌بخشد. اگر در شغلی که انتخاب می‌کند رضایت نداشت، فرصت‌‌‌ها برای او فراوان است. در این جهان متکثر و متنوع، چه فرد، چه بنگاه اقتصادی، چه نهادها و چه دولت‌‌‌ها عموما در حال کاهش ریسک، حفاظت از خود و افزایش فرصت‌‌‌ها هستند.

 

معلوم نیست سیاست خارجی ایران در عرصه‌‌‌های اقتصادی و سیاسی، Hedging  دارد یا خیر؟ کدام کالا، فرآورده یا خدمات ایران، در اقتصاد منطقه‌‌‌ای یا بین‌‌‌المللی، خاص و ممتاز است و مصرف‌‌‌کنندگان خارجی به آنها وابسته‌‌‌اند؟ زعفران اسپانیا، پتروشیمی عربستان، خاویار روسیه، نفت عراق، پسته آمریکا، فرش هند و گاز قطر به وفور یافت می شوند و سهم ایران از بازار جهانی را کاهش داده‌‌‌اند. در جهان امروز، شرکت‌ها و کشورها تلاش می‌‌‌کنند دیگران را در مزیتی که در اختیار دارند به خود وابسته کنند: کارگر ارزان در ویتنام، پیچیده‌‌‌ترین تشکیلات تولید تراشه در تایوان، سوبسید انرژی و اجاره در چین، مالیات بسیار پایین شرکت‌‌‌ها در تگزاس، فضای کسب‌وکار مساعد در امارات نسبت به دیگر کشورهای عربی خلیج‌فارس، فرصت سرمایه‌گذاری‌‌‌های فراوان در ترکیه، همکاری‌های فناوری در کره جنوبی و ژاپن. عموما همه در حال ایجاد آلترناتیو و بهره‌برداری از فرصت‌‌‌های ممکن و افزایش Leverage یا اهرم هستند. اقتصاد ایران تاکنون چنین استراتژی درازمدتی را با توجه به سرمایه‌ها و مزیت‌‌‌های فراوان کشور ایجاد نکرده است. اقتصاد ایران در کوران راهروهای تولید، سرمایه‌‌‌گذاری و فناوری جهان نیست؛ چون به نظر می‌‌‌رسد تلقی از مدیریت اقتصادی، عمدتا تامین ارزاق عمومی است. جدول زیر معرف جهت‌گیری سرمایه‌‌‌گذاری‌‌‌ها در دهۀ 2020 است.

 

پرسش کلیدی این است که ایران خود را در این شبکه به هم تنیدۀ جهانی چگونه تعریف می‌‌‌کند؟

در عرصه سیاسی نیز، Hedging  ایران بسیار محدود است. شاید بشود ادعای علمی کرد که ایران با هیچ کشوری، روابط دوجانبه به‌‌‌هم تنیده دراز‌مدت متقابل همه‌جانبه با دوام استراتژیک ندارد. با تعدادی کشور دوست است و رفت و آمد دارد؛ ولی وفاداری و پایبندی آنها هنگام بحران یا خطر، قابل اطمینان نیست. به نظر می‌‌‌رسد در عرصه سیاسی، آنهایی که با ایران دوست هستند بیشتر سنت «دوری و دوستی» را برگزیده‌‌‌اند. Hedging ‌و Leverage  ایران بیشتر در مدارهای نظامی و در جهت بازدارندگی و با پشتوانه مکتب امنیتی و اندیشه Keeping enemies at bay است. به یک معنا، سیاست خارجی ایران، از Leverage نظامی و امنیتی بهره‌‌‌مند است و آن هم با احتیاط مدیریت می‌‌‌شود.کودکی که 7سال سن دارد اهمیت یادگیری شنا، آموختن زبان‌‌‌های خارجی، عادت کردن به مطالعه و پذیرفتن آداب مدنی را نمی‌‌‌داند. پدر و مادر هستند که با فکر، برنامه‌‌‌ریزی، هزینه‌کردن، آموزش و آینده‌نگری، فرزند خود را برای 20 و 30سالگی آماده می‌‌‌کنند. کشوری موفق است که حکمرانان آن به لحاظ وسعت اندیشه و برنامه‌‌‌ریزی، 50سال از جامعه جلوتر باشند.

 

در سال2050 جهان چگونه خواهد بود؟ احتمالا در آن موقع، ثروت امارات 15میلیون نفری از 2تریلیون دلار فراتر خواهد رفت و گستردگی و تکثر Hedging  آن، ده‌‌‌ها بلکه صدها برابر خواهد شد. همین طور در آن موقع، عربستان با جمعیت 50میلیون نفری از تولید ناخالص داخلی 3تریلیون دلاری بهره‌مند خواهد بود. با این ثروت و تنوع عربستان، امارات و قطر یا Leverage آنها در فناوری، انرژی و قدرت مالی، بسیاری از کشورهای کوچک و بزرگ منطقه از جمله مصر قابل تصور 160میلیون نفری در آن موقع یا پاکستانی که جمعیت آن به 370میلیون نفر در سال 2050خواهد رسید، تحت نفوذ ساختاری ریاض، ابوظبی و دوحه خواهند بود. کشوری که ثروت تولید نکند و به فکر 30سال آینده نباشد، چگونه می‌تواند صرفا خود را مدیریت کند؟ قدرت و نفوذ در مرحله‌ای بالاتر و به مراتب چالشی‌تر هستند. سیاست خارجی ایران با توجه به تحولات سریع فناوری و تولید ثروت منطقه‌ای و جهانی، نیازمند یک استراتژی Hedging است که تمام شاخه‌‌‌های اقتصادی، نظامی، مالی، سیاسی و فناوری را داشته باشد.

نظر شما
قابل توجه کاربران و همراهان عزیز: لطفا برای سرعت در انتشار نظرات، از به کار بردن کلمات و تعابیر توهین آمیز پرهیز کنید.
* کد کپچا:
captcha

بیوگرافی، عکس های شخصی و زندگی خصوصی آزیتا حاجیان (تصاویر)

تصویری بی نظیر از ارتفاعات رامسر؛ لیماکده روی ابرها (عکس)

کارت های تپ کوین امروز ۱۶ آذر ؛ جایزه ۳۲۰ هزاری بگیرید

کد تپ سواپ امروز ۱۶ آذر و ۱۷ آذر ؛ جواب تسک های مخفی یوتیوب

پوشش دختری که در دهه 80 توسط گشت ارشاد دستگیر شد (عکس)

پیام ابومحمد الجولانی (رهبر تحریرالشام) با اشاره به ایران

پیش‌بینی همتی از قیمت دلار

حمله دوباره مهری طالبی دارستانی به پزشکیان

بمب ساعتی در ساختمان استقلال منفجر می‌شود

اهمیت حمص در سوریه و موقعیت استراتژیک آن +‌ نقشه

مقتدی صدر: دولت و نیرو‌های عراقی نباید در امور سوریه دخالت کنند / به غیر از دعا چیزی برای مردم سوریه نداریم

سریال «چرخ گردون» به سیما بازگشت / ادامه طنز حمید لولایی و علیرضا خمسه + ساعت، شبکه و روزهای پخش

میوه‌ها و سبزیجاتی که ویتامین دی بدن را تامین می‌کند

خواص شگفت انگیز میوه «بِه» را بشناسید

جواب کد سید امروز ۱۵ آذر و ۱۶ آذر؛ همه تسک های یوتیوب Seed

خلاصه بازی آرسنال 2 - 0 منچستر یونایتد (ویدئو)

خلاصه بازی نیوکاسل 3 - 3 لیورپول؛ پرگل و دیدنی! (ویدئو)

نوحه دشنه بر لب تشنه - حسین فخری ؛ خنجر بر تار حنجر / مداحی ماندگار (ویدئو)

خلاصه بازی دورتموند 1-1 بایرن مونیخ با گزارش عادل فردوسی پور (فیلم)

خلاصه بازی لاس پالماس 2 - 1 بارسلونا (ویدئو)

خلاصه بازی منچستر یونایتد 3 - 2 بودا (فیلم)

نماهنگ نحن حزب الله (فیلم)

کنایه احسان علیخانی به نعیمه نظام دوست سوژه شد (ویدئو)

هنرنمایی گلوریا هاردی با ترومپت‌ در «جوکر ۲»! (فیلم)

خلاصه بازی الریان 1 - پرسپولیس 1 (فیلم)

خلاصه بازی النصر 3 - 1 الغرافه: رونالدو دبل کرد (فیلم)

خلاصه بازی ساوتهمپتون ۲ - ۳ لیورپول ؛ یکه و تنها در صدر جدول! (ویدئو)

خلاصه بازی زیبای سلتاویگو 2 - 2 بارسلونا (فیلم)

خلاصه بازی منچستر سیتی 0 - 4 تاتنهام؛ جذاب! (فیلم)

خلاصه بازی اینتر میلان 5 - هلاس ورونا 0 ؛ تورام دبل کرد (فیلم)

تغییر چهره بازیگر «عشق ممنوع» و «فاطماگل» 14 سال بعد 14 سال در 40 سالگی (عکس)

فیلمی عجیب از گربه ماهیِ رزه دار درحالِ صحرانوردی در جستجوی آب! (ویدئو)

خلاصه بازی پرسپولیس 3 - مس سونگون 0 (فیلم) - 1 آذر

آهنگ نگرانتم ، میثم ابراهیمی (موزیک ویدئو) + متن شعر ترانه

خلاصه بازی ایران 3 - قرقیزستان 2 ؛ گل های طارمی، حردانی و آزمون (فیلم)

گوسفند عاشق نوشیدن چای را ببینید! (ویدئو)

ماهی روز قیامت برای دومین بار دیده شد (عکس)

آهنگ ای دریغا - محسن چاوشی (موزیک ویدئو)

خاطره خنده دار مونا کرمی در شام ایرانی از تبلیغات ماهواره‌ای (ویدئو)

حمله یک قلاده خرس به خودروها در جاده چالوس (ویدئو)

مداحی دهه فاطمیه عبدالرضا هلالی؛ ناحلة الجسم یعنی؟! (ویدئو)

خلاصه بازی رئال سوسیداد ۱-۰ بارسلونا (ویدئو)

خلاصه بازی چلسی 1- 1 آرسنال (ویدئو)

خلاصه بازی و گلهای رئال مادرید 4 - 0 اوساسونا (ویدئو)

مسابقه امیر علی اکبری، فایتر ایرانی مقابل مارکوس آلمِیدا، اسطوره برزیلی در MMA (ویدئو)

خلاصه بازی منچستر یونایتد 2 - 0 پائوک (ویدئو)

خلاصه بازی و گل های بارسلونا ۵ - ستاره سرخ بلگراد ۲ (ویدئو)

تصویری از شیخ نعیم قاسم، دبیرکل جدید حزب الله لبنان در حرم امام رضا (عکس)

خلاصه بازی رئال مادرید ۰ - بارسلونا ۴ (ویدئو) / طوفان در لالیگا

تیپ پائیزی و چهره شاد شبنم قربانی در 35 سالگی (عکس)

تصاویر پربازدید از بازیگر زن ترک و حجابش در ایران (عکس)

استقبال دختران روس از پزشکیان (عکس)

تصویر شگفت انگیز از فرود هواپیما در بیروت در میانه آتش حملات اسرائیل (عکس)

تغییر چهره آناهیتا درگاهی پس از جدایی (عکس)

حزب الله با پهپاد خانه نتانیاهو را هدف قرار داد (+عکس و ویدئو)

دوقلوهای جدید جایگزین سارا و نیکا در پایتخت شدند (عکس)

بنر اعتراضی جالب هواداران استقلال جلوی درب دفتر هلدینگ (عکس)

قاب بامزه و خوش آب و رنگ از بهنوش طباطبایی (عکس)

تغییر چهره قابل توجه پریناز ایزدیار در 38 سالگی (عکس)

تصویر پربیننده از زنان آتش نشان در تهران (عکس)

تیپ جالب المیرا دهقانی در پشت صحنه یک نمایش (عکس)

استایل و آرایش متفاوت هدی زین العابدین وایرال شد (عکس)

چهره جذاب بهنوش طباطبایی در ۴۳ سالگی (عکس)

واکنش پسر ناصرملک مطیعی به حمله کیهان؛ «دل تاریکتان پر از کینه است» (عکس)

فیگورهای زیبای انفرادی هادی چوپان در فینال مسترالمپیا ۲۰۲۴ (گزارش تصویری)

عینک عجیب و ۲۱۰ میلیون تومانی علی صادقی در جوکر سوژه شد (عکس)

لوگوی عجیب روی لباس پیشکسوت جنجالی؛ هم استقلال هم پرسپولیس ! (عکس)

تصاویر مسابقه مقدماتی هادی چوپان در مستر المپیا ۲۰۲۴ و نتیجه آن (عکس)

تصویر جذاب سحر دولتشاهی در روز تولدش (عکس)

رونمایی شهرزاد کمال‌زاده از استایل جذاب و جدیدش (عکس)

شوک به استقلال: ستاره با هواداران خداحافظی کرد (تصویر)

حذف تصویر رئیسی از اتاق وزیر خبرساز شد (عکس)

عاشقانه حدیثه تهرانی برای همسرش (عکس)

استایل متفاوت لیلا بلوکات در پشت صحنه تئاتر (عکس)

تیپ و چهره تازه ندا قاسمی، «شیرین سریال نون خ» (عکس)

سلفی بدون آرایش نجمه جودکی، مجری سابق صداوسیما (عکس)

تیپ و چهره متفاوت المیرا دهقانی روی صحنه تئاتر (تصاویر)

تیپ و چهره پاییزی نازنین بیاتی در ۳۴ سالگی (عکس)

شادی عجیب ایلان ماسک در سخنرانی ترامپ (عکس)

شکایت استقلال از اکرم عفیف به خاطر این خوشحالی (عکس)

عراقچی وارد فرودگاه دمشق شد (عکس)

زندگی خصوصی، عکس‌های شخصی و بیوگرافی ساناز سعیدی (تصاویر)

حضور فرزندان رهبر انقلاب در دفتر حزب الله لبنان (عکس)

عذرخواهی کاپیتان استقلال از هواداران و پیام به نکونام (تصویر)

واکنش رامین رضاییان به جدایی جواد نکونام از استقلال (تصویر)

عکس: رقص عاشقانه عروس و داماد فلسطینی زیر موشک های ایرانی

پوشش دختران شادی کننده در پی حمله موشکی ایران به اسرائیل (عکس)

وقتی آهنگ عروسی پس از مشاهده موشک های ایران بر فراز اسرائیل تغییر می کند! (ویدئو)

عکس یادگاری اهالی رام الله با موشک های ایران (تصاویر)

آثار حمله موشکی ایران به تل آویو (عکس)

پرطرفدارترین