ثبت استیضاح این 3 وزیر پزشکیان

نازنین مستور - توسعه ایرانی: شمار وزرایی که به تیغ استیضاح مجلس نزدیک شدند از دو به سه تن رسید. طی روزهای قبل استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد و محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت به ترتیب با 70 و 23 امضا کلید خورد. 

همتی به دلیل شرایط آشفته اقتصادی و افسارگسیختگی نرخ ارز مورد سوال است و پاک‌نژاد متهم است که وزارتخانه تحت مدیریتش در ذخیره‌سازی سوخت نیروگاه‌ها اهمال کرده و موجب قطعی‌های برق شده است؛ هرچند که دولت اشاره می‌کند که این اهمال از سوی دولت‌ قبل بوده و آنچه رخ داده نتیجه عملکرد سال‌های قبل است نه عملکرد چند ماهه وزارت نفت در دولت چهاردهم. 

با این همه، دیروز احمد میدری، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی نیز به جمع دو وزیر دیگر پیوست. احمد بیگدلی، نماینده زنجان در مجلس دیروز خبر داد که استیضاح میدری در سامانه ثبت شده و حدود 20 نماینده هم آن را امضا کرده‌اند. 

او درباره علت استیضاح نیز توضیح داد که عملکرد میدری و نحوه تعامل وی با مجلس باعث طرح استیضاح شده است. 

آنطور که بیگدلی گفته، وزیر کار قرار است امروز در کمیسیون اجتماعی مجلس حاضر شود و به سوالات نمایندگان پاسخ دهد. 

پیشتر زمزمه استیضاح وزیر راه و شهرسازی و صمت نیز بلند شده بود که ظاهرا فعلا نوبت به آنها نرسیده است. 

اضافه کردن میدری به جمع همتی و پاک‌نژاد و افزایش وزرای استیضاحی به سه تن، در حالی است که هفته گذشته طرح استیضاح دو وزیر اقتصاد و نفت با واکنش‌های منفی بسیاری مواجه شد. 

 وزیر اقتصاد در صدر لیست استیضاح

طرح استیضاح همتی نهایتا دیروز با 75 امضا تقدیم هیأت رئیسه مجلس شده و منتظر اعلام وصول است؛ محور اصلی‌اش نیز نابسامانی وضعیت ارز و قیمت‌ها است که به اذعان امضاکنندگان طرح استیضاح، برخلاف سیاست‌های کلی برنامه و قانون برنامه مبنی بر ایجاد ثبات اقتصادی و تک نرخی شدن تورم است.

عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در دولت حسن روحانی و وزیر اقتصاد دولت فعلی، وزارت اقتصاد را با دلار 59 هزار تومانی تحویل گرفت و طی چند ماهی که از وزارتش می‌گذرد، دلار خود را به سقف 82 هزار تومان هم رسانده است. 

حال که طرح استیضاح او جدی شده، مخالفانش می‌گویند که اگر در دولت بماند دلار عنقریب به 100 هزار تومان هم خواهد رسید و مخالفان استیضاح هم می‌گویند که اگر استیضاح همتی به نتیجه برسد و او از دولت برود، چند ماه طول می‌کشد تا رئیس جمهور وزیر جدید معرفی کند و در این چند ماه بازار ارز و اقتصاد بلاتکلیف‌تر و رهاشده‌تر از گذشته خواهد شد. ضمن آنکه آنها تاکید می‌کنند حال و احوال بازار از پایه و اساس چنان وخیم است که هر وزیر دیگری هم بیاید، عملکردی بهتر از همتی نخواهد داشت. 

 ابزاری برای قدرتنمایی به دولت و چانه‌زنی با وزیر

بدین ترتیب همچنان که مردم در کوچه و بازار به طور پیوسته و مداوم در حال پس دادن تاوان بی‌تدبیری‌ها و بی‌کفایتی‌های مدیران سابق و فعلی هستند، دولت و تندروها وارد سطح تازه‌ای از مخاصمه شده‌اند. 

«من حرفم این است؛ کسی برای ما تره خرد نمی‌کند، خودتان می‌نالید، تکلیف ما را روشن کنید قانون برای ما حرمت دارد یا خیر؟ اگر قرار است قانون تصویب شود و اجرا نشود کسی هم چیزی نگوید این چه قدرتی برای ما می‌گذارد؟ خودتان گفتید قانون که تصویب شد برای همه لازم‌الاجرا است. پس چرا ابلاغ و پیگیری نمی‌کنید؟ چرا کسی اجرا نکرد به آن «تو» نمی‌گویند؟ ما می‌خواهیم استیضاح کنیم می‌گویند استیضاح نمایشی است و استیضاح نباید شود. من شمردم نورافکن‌های صحن ۴۵۰ تا هستند که روشن‌اند، اینجا را تعطیل کنیم به برق کشور کمک کرده‌ایم و آن دو درجه‌ای که گفتند می‌شود. این‌که مجلس نشد آقای نیکزاد»؛ این اظهارات حمید رسایی، نماینده تندروی مجلس در صحن علنی مجلس است. 

پیش‌بینی‌ها بر این است که استیضاح وزرای دولت به جهت آنکه فنی نیست و صرفا اقدامی سیاسی است و همراهی اکثر نمایندگان را به دنبال ندارد، به نتیجه نخواهد رسید و دولت پزشکیان با همین کابینه کماکان به کار خود ادامه خواهد داد 

برخی معتقدند رادیکال‌ها در پی تعلیق ابلاغ قانون حجاب و به بن بست خوردن تلاش‌های آنها برای ابلاغ این قانون، به دنبال فشار به دولت برای اعمال قدرت از طرقی مانند استیضاح وزرا هستند. 

گذشته از ناکامی‌هایی که تندروها را نسبت به دولت خشمگین کرده، بسیاری تاکید می‌کنند اقدامات عبدالناصر همتی برای تک‌نرخی کردن ارز، منافع گروهی را در داخل و خارج مجلس به خطر انداخته و انگیزه اصلی استیضاح شده است. 

سایت فرارو در گزارشی در این باره نوشته: «از ۲۴ آذر دیگر ارز نیما وجود ندارد و نرخ نیما به‌صورت توافقی تعیین خواهد شد. از اول بهمن‌ماه نیز شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی، فولادی، صنایع فلزات رنگین و فرآورده‌های نفتی نیز می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را در بازار ارز تجاری به صورت توافقی عرضه کنند؛ بنابراین از اول بهمن ماه دیگر سامانه معاملاتی نیما وجود نخواهد داشت. حذف رانت ارزی در کنار برخی علل دیگر، باعث افزایش قیمت اسکناس‌های خارجی شده که شاخص‌ترین آنها دلار است. موافقان و مدافعان همتی معتقدند که پشت پرده این استیضاح، از بین بردن رانت ارزی است نه افزایش قیمت آن.»

محمد فاضلی نیز در صفحه ایکس خود با بیان اینکه «استیضاح چاهی است که برای ملت آب ندارد اما برای نمایندگان نان دارد»، استیضاح را ابزاری برای چانه‌زنی با وزیر و تهدید او برای امتیاز گرفتن خواند. 

 استناد به اظهارات رهبری 

در این میان، محمدباقر قالیباف به عنوان رئیس مجلس در سمت دولت ایستاد و در جلسه چهارشنبه گذشته مجلس با بیان اینکه استیضاح در اوج بحران قیمت ارز خطاست، آن را اقدامی صرفا «نمایشی و سیاسی» خواند که به نفع مردم نیست. 

رسانه‌ها و روزنامه‌های نزدیک به رئیس مجلس نیز با انتقادات تند به طراحان استیضاح وزرای دولت، انگیزه از استیضاح را سیاسی و آن را شکست‌خورده خواندند. 

مجلس 31 مرداد ماه به کل کابینه پیشنهادی مسعود پزشکیان رأی اعتماد داد. بسیاری از اقتصاددانان و نمایندگان مجلس تاکید می‌کنند که از جلسه رأی اعتماد حتی پنج ماه هم نگذشته و این مدت کوتاه اصلا زمان کافی برای ارزیابی عملکرد وزرا نیست تا بتوان بر اساس آن رأی به استیضاح آنها داد. 

مخالفان طرح استیضاح وزرا، اظهارات رهبری را یادآوری می‌کنند مبنی بر اینکه «مگر در یک وزارتخانه در سه ماه چه‌کار می‌شود کرد که اگر نکرد، آدم استیضاحش بکند؟ این افراط در به کارگیری ابزارهای نظارتی است. این یک نگاه است که نگاه، نگاه تخریب است، نگاه رقیب‌پنداریِ طرف مقابل است.»

مخالفان طرح استیضاح وزرا در این خصوص به اظهارات رهبری در دیدار با نمایندگان مجلس در خرداد پارسال اشاره می‌کنند. رهبر انقلاب در بخشی از این دیدار خطاب به نمایندگان گفتند: « شما ابزارهای نظارتی دارید؛ از سؤال و تذکّر، تا استیضاح. خب، اینها به جای خودش باید به کار برود، اینها ابزارهای مجلس است؛ مجلس چاره‌ای ندارد، برای اداره‌ی کشور به اینها احتیاج دارد امّا افراط در به‌کارگیری اینها نه. [...] فرض بفرمایید وزیر از مجلس رأی اعتماد گرفته، چند ماه بعد ــ سه ماه بعد، چهار ماه بعد ــ همین وزیر استیضاح بشود! خب استیضاح برای چه؟ مگر در یک وزارتخانه در سه ماه چه‌کار می‌شود کرد که اگر نکرد، آدم استیضاحش بکند؟ این افراط در به کارگیری ابزارهای نظارتی است. یا از این قبیل چیزهایی که تکرار نکنیم بهتر است. بنابراین این یک نگاه است که نگاه، نگاه تخریب است، نگاه رقیب‌پنداریِ طرف مقابل است.»

 دو پای تندروها در کفش استیضاح

اما به نظر می‌رسد این استدلال و استناد به اظهارات رهبری نیز در تندروها کارگر نمی‌افتد. امیرحسین ثابتی، نماینده نزدیک به سعید جلیلی در دفاع از طرح استیضاح در مجلس تصریح کرده بود: «ما انتظار معجزه در سه ماه از هیچ وزیری نداشتیم، حرف ما این است که در این پنج ماه چرا بعضی وزرا تا این حد خرابکاری کرده‌اند؟»

او افزوده: «به طور خاص اگر همتی که ارز 59 هزار تومانی را در چهار ماه و نیم به 81 هزار تومان رسانده استیضاح نشود، پس ابزار استیضاح دقیقا به چه کار دیگری می‌آید؟»

ابوالقاسم جراره، دیگر نماینده موافق استیضاح با انتقاد از موضع و رفتار قالیباف، گفته است که «چگونه در موضوع افزایش قیمت دلار، 24 روز قبل از شهادت شهید رئیسی عزیز به دولت خدمتگزار سیزدهم اولتیماتوم می‌دهید و ضرب‌الاجل سه روزه تعیین می‌کنید اما حالا در شرایطی که مردم عزیز ما شاهد بی‌سابقه‌ترین رشد قیمت دلار در یک بازه زمانی مشخص هستند؛ صراحتا در نطق خود مقابل اختیارات قانونی نمایندگان سخنرانی می‌کنید؟»

از میان وزرای پیشنهادی مسعود پزشکیان، چهار نفر با کمتر از 200 رأی راهی کابینه شدند. دو تن از آنها عبدالناصر همتی و احمد میدری هر یک به ترتیب 192 و 191 رأی آوردند. همین آرای پایین نشانه‌ای است از اینکه اقبال نسبت به این دو در مجلس پایین بوده است و آنها را در معرض خطر حذف از دولت قرار می‌دهد.

با این حال پیش‌بینی‌ها بر این است که استیضاح وزرای دولت به جهت آنکه فنی نیست و صرفا اقدامی سیاسی است و همراهی اکثر نمایندگان را به دنبال ندارد، به نتیجه نخواهد رسید و دولت پزشکیان با همین کابینه کماکان به کار خود ادامه خواهد داد؛ هرچند که این رویه تنش میان تندروها در مجلس و دولت را افزایش خواهد داد.