برنامه بن سلمان برای دیدار پزشکیان و ترامپ در عربستان

احمد زیدآبادی در کانال تلگرامی خود نوشتلارا روزن خبرنگار آمریکایی از پیشنهاد وزیر دفاع عربستان برای دیدار رؤسای جمهور آمریکا و ایران در ریاض خبر داده است.

اگر این خبر صحت داشته باشد، آیا پذیرفتن آن از سوی ایران محتمل است؟

ترامپ از کارهای نمایشی لذت می‌برد، اما در پشتِ آنها، مقاصد مهمی را دنبال می‌کند. هدف ترامپ از مذاکره با جمهوری‌اسلامی متقاعد کردن یا واداشتن آن برای پیوستن به نظمی منطقه‌ای است؛ نظمی که بر اساس ترتیبات امنیتی جدید و نوعی همکاری و بازار مشترک استوار است. در نظمِ مورد نظر ترامپ، ایران به جای "مشکل" باید بخشی از "راه‌حل" باشد و اسرائیل هم در مرزهای تعریف شده‌ای به ثبات و امنیت برسد.

بر خلاف تصور رایج، روسیه و چین هم همین نظم را برای خاورمیانه می‌پسندند و پیش از این، طرح‌های خود را در بارۀ ترتیبات امنیتی منطقه علنی کرده‌اند.

کشورهای حاشیۀ جنوبی خلیج‌فارس از چند سال پیش، با بهبود روابط خود با ایران از یک سو و برقراری روابط پنهان و آشکار با اسرائیل از سوی دیگر، در مسیر شکل دادن به نظم جدید و همراهی با آن گام برداشته‌اند و اینک لحظۀ سرنوشت دو گام نهایی این نظم فرا رسیده است. دو گام نهایی اما دو گام بسیار دشوارند. جمهوری‌اسلامی هر نوع نظم منطقه‌ای را که اسرائیل هم عضوی از آن باشد، به عنوان تابو تعریف کرده است و اسرائیل هم حاضر نیست بهای ادغام در منطقه را که همان تأسیس کشور فلسطینی است، بپردازد.

ظاهراً دولت ترامپ علاقمند است که اسرائیل را از پرداخت بهای ادغام در منطقه معاف کند و به نظرم در پشت پرده به کشورهای عرب فشار می‌آورد که باید با اسرائیل بدون تشکیل یک کشور فلسطینی و در مرزهایی فراتر از مرزهای قبل از جنگ ژوئن سال 1967کنار بیایند. برای کشورهای عرب پذیرش این موضوع بسیار سخت است. از این رو، آنان بخصوص عربستان امیدوارند که ورود ایران به این معادله، کفه را به نفع خودشان سنگین‌تر کند تا بتوانند ترامپ را در ازای همراهی تهران با نظم منطقه‌ای جدید، به پذیرش صورت حداقلی از کشور فلسطینی متقاعد کنند.

در واقع معادله‌ای چند وجهی و بغرنج شکل گرفته است. ایران تاکنون امکانات و ابزارهای خود را در جهت "نابودی اسرائیل" به کار گرفته بود و اینک کشورهای عرب از آن می خواهند که در جهت "تشکیل کشور فلسطینی" به کار گیرد. چنین تغییر جهتی به لحاظ داخلی آسان به نظر نمی‌رسد. از طرفی اسرائیل ادغام در منطقه را نه فقط مفت و مجانی بلکه همراه با باج‌خواهی سرزمینی می‌خواهد. بنابراین کشورهای عرب به ترامپ و پوتین و حتی شی متوسل شده‌اند تا برای حل معادله از ابزارهای خود استفاده کنند.

در مورد اسرائیل فقط ترامپ می‌تواند فشار لازم را به آن وارد کند که فعلاً اثری از آن دیده نمی‌شود. سعودی‌ها امیدوارند که با ترتیب دادنِ یک ملاقات بین ترامپ و مسعود پزشکیان که ابعاد خبری آن مثل آتشفشان فوران خواهد کرد، ترامپ را به تجدیدنظر در مورد حمایت یکجانبه از اسرائیل ترغیب کنند. به نظرم آنها در پشت پرده از پوتین و شی هم می‌خواهند که جمهوری‌اسلامی را برای پذیرش این ملاقات تحت فشار بگذارند.

آیا چنین چیزی شدنی است؟ اگر بشود چه شود! در نظر بسیاری، چیزی شبیه تبدیل دریا به دوغ با یک قاشق ماست می‌نماید! ولی خب، در آن سوی ماجرا، واقعیت هم مثل الماس تیز و بُرنده است. بدون سپر که در برابر آن ظاهر شوی، حیا و شرمی از بریدن ندارد! واقعیت هم حکم همان "نکته" را در کلام مولانا دارد: 

نکته‌ها چون تیغ پولاد است تیــز

گر نداری تو سپـــــر، واپس گریــز

پیش این المـــاس بی اِسپــر میــا

کز بریـــدن تیــــــغ را نبــود حیــا