نوحه «دشنه بر لب تشنه»، بدون حتی یک فعل، معنا را منتقل می‌کند + متن

مهر - طاهره طهرانی: نوحه «دشنه بر لب تشنه» یکی از آثار تأثیرگذار و مشهور حاج حسین فخری است که با صدایی دلنشین و اجرای خاص خود، فضای عمیق و جان‌سوزی از واقعه عاشورا و مصائب امام حسین (ع) و یارانش خلق کرده است.

اما این نوحه دو ویژگی خاص دارد، یکی اینکه در سراسر شعر این نوحه حتی یک فعل وجود ندارد! تمامِ متنِ نوحه ترکیبات وصفی یا اضافی است و تشبیه و استعاره:

دشنه، بر لب تشنه

بر لب تشنه، بر لب تشنه، بر لب تشنه

خنجر، بر تار حنجر

بر تار حنجر، بر تار حنجر، بر تار حنجر

در خواب، کودک بی تاب

کودک بی تاب، کودک بی تاب، کودک بی تاب

خاموش، طفل در آغوش

طفل در آغوش، طفل در آغوش، طفل در آغوش

زینب، آیه‌ها بر لب

آیه‌ها بر لب، آیه‌ها بر لب، آیه‌ها بر لب

خواهر، داغ برادر

داغ برادر، داغ برادر، داغ برادر

عباس، بوی گل یاس

بوی گل یاس، بوی گل یاس، بوی گل یاس

اکبر، لاله پرپر

لاله پرپر، لاله پرپر، لاله پرپر

بیدار، سینه تب دار

سینه تب دار، سینه تب دار، سینه تب دار

فریاد، این همه بیداد

این همه بیداد، این همه بیداد، این همه بیداد

هیهات، شام خرابات

شام خرابات، شام خرابات، شام خرابات

گریان، محفل یاران

محفل یاران، محفل یاران، محفل یاران

آتش، شعله سرکش

شعله سرکش، شعله سرکش، شعله سرکش

بستر، خیمه خاکستر

خیمه خاکستر، خیمه خاکستر، خیمه خاکستر

عالم، غرقه در ماتم

غرقه در ماتم، غرقه در ماتم، غرقه در ماتم

بر لب، ناله‌های شب

ناله‌های شب، ناله‌های شب، ناله‌های شب…

نوحه پر از تصویر است، انگار قاب‌هایی از واقعه عاشوراست. با تصاویری از شهدای کربلا آغاز می‌شود؛ از لب تشنه امام حسین (ع) و خنجری که بر تارهای حنجر کشیده می‌شود، تا خواب کودکان بی‌تاب و خاموشی طفلان در آغوش مادرها، و حضرت زینب با آیه‌ها بر لب… در زمان می‌رود و برمی‌گردد، انگار تصاویری عظیم دیده است، باز یادش می‌افتد و دوباره تکرارش می‌کند و توالی حوادث را به هم می‌ریزد.

تکرار ویژگی دوم شعر نوحه است، اساساً تکرار بیانگر نوعی سوگ است. همانطور که در آئین عزاداری تکرار در انجام یک حرکت مثل سینه و زنجیر زدن یا لطم کردن و به سر و صورت زدن، یا تکرار یک آوا در سوگواری زنان مانند تکرار ولدی ولدی در عربی و رودُم رودُم (هر دو به معنی فرزندم فرزندم) در عزاداری عشایر و… این نوحه به بیان غم و ماتم اهل بیت و یاران امام پرداخته و فضای حزن‌انگیزی ایجاد می‌کند.

از سوی دیگر حسین فخری این نوحه را به آرامی و سبک خاص خودش اجرا می‌کند که به دلیل تسلط و مهارت او در آهنگسازی و نوحه‌خوانی، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اجرای آرام او اجرای دقیقی است، هر جا که لازم است صدا را بالا می‌برد و لحن را محکم می‌کند، این توانایی ویژه و تسلط او بر کلام و حالت بیان است که به عمق احساسات نوحه می‌افزاید.

ویدئو این نوحه را در اخبار مرتبط ببینید.