فرشچیان؛ حلول روح ایرانی در هنر جهان

ولی‌الله شجاع‌پوریان در روزنامه همد لی نوشت:

استاد محمود فرشچیان، یکی از بزرگ‌ترین هنرمندان معاصر ایران و از برجسته‌ترین استادان هنر نگارگری و مینیاتور، در دیار هنرپرور اصفهان چشم به جهان گشود. حضور در فضای هنری پربار اصفهان و استعداد ذاتی همراه با مهارت و هنر پدر، از دوران خردسالی عشق عمیق به نقاشی را در وجود او ریشه‌دار کرد. استاد فرشچیان با شور و اشتیاقی وصف‌ناپذیر تحصیلات خود را در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان آغاز نمود و سپس در دانشکده هنرهای زیبای تهران به تکمیل دانش و مهارت‌های هنری پرداخت.

 این مسیر علمی و عملی باعث شد تا او به استاد کم‌نظیر و صاحب سبک نام‌آوری در عرصه مینیاتور بدل شود.

فرشچیان با نوآوری‌های بی‌مانند خود، روح تازه‌ای به هنر مینیاتور ایرانی دمید؛ ترکیب رنگ‌های زنده، فضاسازی‌های خیال‌انگیز و خطوط سیال، جلوه‌هایی خلق کرد که هم ریشه در سنت‌های کهن داشت و هم با نگاه مدرن و نوگرایانه آمیخته بود. آثار برجسته‌ای همچون خمسه نظامی، ضامن آهو، عصر عاشورا، پنجمین روز آفرینش و فرشتگان نمونه‌هایی از ظرافت و خلاقیت بی‌نظیر استاد است که جایگاهی والا در هنر ایران یافته‌اند. خدمات او در موزه هنرهای معاصر تهران، موزه آستان قدس رضوی و دیگر مراکز فرهنگی، و نگهداری آثارش در موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی سراسر جهان، سندی روشن بر ارزش و عمق جایگاه اوست.

استاد فرشچیان خدمات شایان توجهی به فرهنگ و هنر ایران ارائه داد؛ نوآوری در مینیاتور ایرانی، شناساندن هنر اصیل ایرانی به جهان، و پیوند هنر با مفاهیم معنوی و عرفانی، از جمله دستاوردهای ارزشمند اوست. تفسیر بصری مفاهیمی چون عشق، ایثار و معنویت در آثارش، نقشی برجسته در انتقال ارزش‌های انسانی ایفا کرده است. همچنین فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی او باعث تربیت نسلی جدید از هنرمندان نگارگر شد که میراث هنری او را پاس دارند و به گسترش این هنر گرانبها ادامه دهند.

دوستان، همکاران و شاگردان استاد فرشچیان، همواره خلاقیت و نوآوری را از برجسته‌ترین ویژگی‌های شخصیتی او برشمرده‌اند؛ فردی که با تغییر و گشودن راه‌های نو در چارچوب‌های سنتی مینیاتور، سبک شخصی و منحصربه‌فردی را بنیان نهاد. پایبندی او به حفظ هویت هنر ایرانی، در کنار نگاهی باز و نوآورانه، موجب شد تا آثارش هم در میان جامعه هنری و روشنفکران و هم در میان اقشار سنتی محبوبیت بی‌نظیری کسب کند.

نگاه معنوی و عرفانی استاد به هنر، پیوند عمیقی با مفاهیمی همچون عشق الهی، ایثار و امید داشت؛ از این رو در آثار خود، نمادها و پیام‌های معنوی و روحانی را به گونه‌ای هنرمندانه منعکس می‌ساخت. پیگیری بی‌وقفه و پشتکار مثال‌زدنی او در ارتقای مهارت‌های هنری‌اش، باعث می‌شد برخی آثار برای ماه‌ها و سال‌ها در حال تکمیل باشند و هر جزئیات آن با دقت و ظرافت خاصی پرداخته شود.

در کنار تمام این ویژگی‌ها، فروتنی، تواضع و مردمی بودن استاد فرشچیان نیز از نکات بارز شخصیت او بود. او که در سطح جهانی شناخته شده بود، با رفتاری ساده و صمیمی، احترام خاصی برای مخاطبان و هنر دوستان قائل بود و معتقد بود آثارش باید دل‌ها را تکان دهد و ارتباطی عاطفی و انسانی میان مردم و هنر برقرار سازد. بسیاری از آثار او الهام گرفته از باورها، داستان‌ها و نمادهای شناخته‌شده ایرانیان بود که بازتاب ارزش‌های معنوی و اخلاقی جامعه ایران را به تصویر می‌کشید. باور او بر این بود که هنر ایرانی باید با حفظ ریشه‌ها و سنت‌ها، به صورت نوین و جهانی عرضه شود تا هویت ملی و فرهنگی مردم به بهترین شکل به نمایش گذاشته شود و موجب سربلندی ایران گردد.
از سوی دیگر، استاد فرشچیان هرگز از دردها و آلام مردم جامعه فاصله نگرفت و توجه به رنج و شادی آنان را در لابلای آثار خود بازتاب داد؛ به گونه‌ای که در آثار مذهبی و حماسی، رنج‌های تاریخی و جمعی ایرانیان را به تصویر کشید و همزمان پیام امید و رستگاری را به روح جامعه ایران دمید. فقدان ایشان ضایعه‌ای عظیم و جبران‌ناپذیر برای فرهنگ و هنر ایران است.

 باشد که راه او در هنر ایران همیشه پر فروغ بماند و یادش گرامی و جاودانه باشد؛ چرا که استاد محمود فرشچیان اسوه‌ای بی‌بدیل در هنر ایران و مایه سربلندی و افتخار این سرزمین است.

روحش شاد و یادش گرامی باد.