انحلال صندوق ذخیره؛ نسخه خطرناک برای درد فرهنگیان بازنشسته

نواندیش: فرج کمیجانی دبیرکل مجمع فرهنگیان ایران اسلامی در یادداشتی نوشت: طرح «انحلال صندوق ذخیره فرهنگیان» نسخه‌ای خطرناک برای زخمی که نیاز به درمان دارد.

متن این یادداشت به شرح زیر است:

به نام خداوند جان و خرد

در هفته‌ها و ماه‌های اخیر، برخی همکاران دغدغه‌مند، از سر دلسوزی و خیرخواهی، در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی با طرح شعار «انحلال صندوق ذخیره فرهنگیان» تلاش کرده‌اند نارضایتی بحق معلمان از ضعف‌ها و کاستی‌های مدیریتی این صندوق را به سمت حذف کامل آن سوق دهند. این رویکرد نه‌تنها غیرکارشناسی و شتاب‌زده است، بلکه سرمایه‌های انباشته‌شده نسل‌های متوالی فرهنگیان را در معرض خطر قرار می‌دهد و بستر مناسبی برای سوءاستفاده‌های اقتصادی و سیاسی فراهم می‌کند.

صندوق ذخیره فرهنگیان حاصل سال‌ها پس‌انداز و سرمایه‌گذاری معلمان شاغل و بازنشسته عضو صندوق است و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دارایی‌های صنفی فرهنگیان شناخته می‌شود. انحلال این صندوق، نه پاسخی واقعی به مطالبات جامعه فرهنگیان است و نه اقدامی مسئولانه؛ بلکه مسیری پرمخاطره است که امنیت مالی معلمان عضو را تهدید کرده و قدرت چانه‌زنی صنفی آنان را در سطح ملی تضعیف می‌کند.

نکته مهم این است که طبق قوانین موجود، انحلال صندوق ذخیره فرهنگیان اساساً امکان‌پذیر نیست و حتی طرح چنین موضوعی، بدون شناخت ابعاد قانونی و اقتصادی آن، تنها موجب تشویش اذهان فرهنگیان عضو می‌شود. از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی از کسانی که امروز پرچم انحلال را برافراشته‌اند، حتی عضو این صندوق نیستند و ارتباطی با منافع و حقوق مستقیم اعضا ندارند.

ریشه مشکلات و تجربه‌های جهانی

مطالعات علمی و تجربه‌های موفق جهانی نشان می‌دهد که ریشه مشکلات صندوق، نه در اصل موجودیت آن، بلکه در ضعف شفافیت، خلأ حکمرانی اقتصادی، ساختار ناکارآمد مدیریتی و فقدان مکانیزم‌های مؤثر کوچک‌سازی و اصلاح ساختاری نهفته است.

کشورهایی همچون ژاپن، کره جنوبی، ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی، به‌جای انحلال نهادهای مالی مشابه، از طریق «اصلاح ساختار»، «شفافیت مالی» (بورسی‌سازی شرکت‌های تابعه، ایجاد سامانه‌های شفافیت داخلی برای شرکت‌های غیربورسی و دسترسی کامل اعضا به اطلاعات) و «بازسازی مدیریتی با مشارکت سرمایه‌گذاران» توانسته‌اند بحران‌های مشابه را مهار کنند.

حکایت آموزنده: کودک را نصف نکنیم
در داستانی معروف آمده است حضرت سلیمان برای یافتن مادر واقعی کودکی، پیشنهاد داد او را دو نیم کنند. مادر واقعی از حق خود گذشت تا جان فرزندش حفظ شود. امروز صندوق ذخیره فرهنگیان همان کودک است؛ نابودی آن برای تقسیم دارایی‌ها خیانتی است به سرمایه‌های چند نسل از فرهنگیان عضو.

راهکارهای علمی و صنفی برای نجات صندوق
به‌جای شعار انحلال، باید اصلاح ساختاری و مدیریتی صندوق در اولویت باشد:
1. اجرای کامل اساسنامه جدید صندوق (مصوب سال ۱۴۰۳)، به‌ویژه تحقق عملی حقوق مالکانه فرهنگیان و پیگیری ترک‌فعل‌های مدیریتی؛ همچنین تقویت حضور مستقیم فرهنگیان منتخب در هیئت‌امنا و هیئت‌مدیره.
2. بورسی‌سازی شرکت‌های تابعه، شفاف‌سازی کامل قراردادها و انتشار عمومی گزارش‌های مالی.
3. تشکیل شورای نظارت مستقل با محوریت فرهنگیان منتخب سراسر کشور برای کنترل و نظارت مستمر بر عملکرد صندوق.
4. بازنگری در سیاست‌های سرمایه‌گذاری برای کاهش ریسک و افزایش بازدهی سرمایه‌ها.
5. اطلاع‌رسانی گسترده و شفاف برای بازسازی اعتماد فرهنگیان و تشویق مشارکت فعال آنان در تصمیم‌گیری‌های صندوق.

مطالبه جدی از مدعیان انحلال: پاسخگو باشید!
هر جریان یا فردی که نسخه انحلال صندوق را تجویز می‌کند، باید به این پرسش‌ها پاسخ شفاف دهد:
1. دارایی‌های صندوق چگونه و با چه مکانیزمی میان ذی‌نفعان توزیع خواهد شد؟
2. مطالبات فرهنگیان عضو و حقوق بازنشستگان چه سرنوشتی خواهد داشت؟
3. چه نهادی تضمین می‌کند دارایی‌ها بدون فساد یا تضییع حقوق فرهنگیان بازگردانده شود؟
4. چه مکانیزمی مانع سوءاستفاده‌های احتمالی در فرآیند انحلال خواهد شد؟

بدون پاسخ روشن به این پرسش‌ها، هرگونه طرح یا شعار درباره انحلال صندوق، اقدامی هیجانی، غیرمسئولانه و خسارت‌بار است.

سخن پایانی

صندوق ذخیره فرهنگیان، سرمایه و میراث مشترک چند نسل از معلمان این سرزمین است. ضعف‌های مدیریتی و ساختاری آن باید با جدیت اصلاح شود، اما انحلال، پاسخی سطحی، پرهزینه و پرخطر است.

مسئولیت امروز ما دفاع از سرمایه جمعی فرهنگیان، نه دفاع از مدیران ناکارآمد، و تلاش برای بازسازی این نهاد با شفافیت مالی، اصلاح ساختار و حکمرانی اقتصادی کارآمد است؛ تا صندوق ذخیره فرهنگیان بتواند با پشتوانه سرمایه‌گذاری‌های پایدار، امنیت مالی معلمان عضو را تضمین کرده و قدرت اقتصادی جامعه فرهنگیان را ارتقا دهد.