افشای همکاری نظامی امنیتی ۶ کشور عربی با اسرائیل / سازوکار امنیتی خاورمیانه علیه ایران

هم میهن- شهاب شهسواری: بر اساس اسنادی که به تازگی از وزارت جنگ آمریکا درز کرده‌است، ۶ کشور عربی منطقه در چارچوب ساز و کار منطقه‌ای که ایالات متحده آمریکا ایجاد کرده‌بود، تا اواخر تابستان سال جاری در حال همکاری‌های نظامی و امنیتی با اسرائیل بودند.

بر اساس اسنادی که به تازگی از وزارت جنگ آمریکا درز کرده‌است، ۶ کشور عربی منطقه در چارچوب ساز و کار منطقه‌ای که ایالات متحده آمریکا ایجاد کرده‌بود، تا اواخر تابستان سال جاری در حال همکاری‌های نظامی و امنیتی با اسرائیل بودند. بر اساس این اسناد که روز شنبه محتوای آن توسط روزنامه واشنگتن‌پست گزارش شد، ۶ کشور عربی منطقه تحت نظارت سنتکام (فرماندهی مرکزی ارتش ایالات متحده آمریکا) در جلساتی منظم با مقام‌های نظامی و امنیتی اسرائیل در چارچوب یک سازوکار امنیتی منطقه‌ای که با هدف مقابله با تهدید ایران و گروه‌های متحد ایران در منطقه ایجاد شد، شرکت ‌کردند.

مصر و اردن (دو کشور عربی که در دهه‌های پیش با اسرائیل پیمان صلح امضا کرده‌اند)، امارات متحده عربی و بحرین (دو کشور عربی که در دور نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در چارچوب پیمان‌های ابراهیم با اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار کردند) و قطر و عربستان سعودی (دو کشور عربی که به صورت رسمی رابطه دیپلماتیک با اسرائیل ندارند) در این چارچوب امنیتی مشارکت داشتند. از میان این شش کشور، اخیراً پنج کشور با صدور بیانیه‌ای مشترک با حمایت از طرح آتش‌بس دونالد ترامپ برای غزه، برای همکاری با این طرح اعلام آمادگی کرده‌بودند، هرچند در بیانیه آنها اشاره‌ای به تعهد حضور نظامی در سرزمین‌های اشغالی پس از آتش‌بس نشده‌بود.

این سازوکار منطقه‌ای بر اساس مدارک درز کرده از سال ۲۰۲۲ و یک سال پیش از آغاز جنگ غزه شکل گرفته‌بود و حتی حملات اسرائیل به غزه و ایران هم نتوانست برگزاری منظم جلسات آن را مختل کند، هرچند به نوشته واشنگتن پست بعد از حمله اسرائیل به خاک قطر در تاریخ ۹ سپتامبر، برگزاری نشست‌های مشترک این سازوکار منطقه‌ای متوقف شده‌است. بر اساس این اسناد، اصلی‌ترین دلیل شکل‌گیری این سازوکار، نگرانی از آنچه «تهدید ایران» خوانده شده‌است، بود.

در یکی از این اسناد، ایران و متحدان منطقه‌ای‌اش با عنوان «محور شرارت» نامگذاری شده‌اند. به نوشته واشنگتن‌پست، عربستان سعودی نقش فعالی در این سازوکار بازی کرده‌است و اطلاعات خود را با شرکای حاضر در سازوکار از جمله اسرائیل در میان گذاشته‌است.

همچنین یکی از کنفرانس‌های این سازوکار، به‌رغم فقدان روابط دیپلماتیک میان قطر و اسرائیل، در پایگاه آمریکا العدید در قطر برگزار شده‌است. به نوشته واشنگتن‌پست مقام‌های اسرائیلی حاضر در این کنفرانس برای محرمانه ماندن برگزاری آن به جای ورود به خاک قطر از طریق فرودگاه‌های غیرنظامی، مستقیماً به پایگاه العدید پرواز کرده‌اند. براساس این مدارک، همکاری‌های نظامی و امنیتی چندجانبه کشورهای عربی و اسرائیل تحت نظارت آمریکا، در حوزه‌های مختلف در جریان بوده‌است.

این اسناد نشان می‌دهد که گام‌های عملی سازوکار دفاع هوایی مشترک در خاورمیانه که سال‌ها مورد بحث کشورهای عربی و آمریکا قرار داشت، در چارچوب این سازوکار در حال پیگیری بوده‌است. همچنین ایجاد «مرکز سایبری مشترک خاورمیانه» تا پایان سال ۲۰۲۶ و «مرکز هم‌جوشی اطلاعاتی» به عنوان محلی برای «برنامه‌ریزی، اجرایی‌سازی و ارزیابی عملیات در فضای اطلاعاتی» در دستور کار این سازوکار قرار داشته‌است.

سیاست یکپارچه و منسجم خاورمیانه‌ای آمریکا

اطلاعات منتشرشده توسط واشنگتن‌پست نشان می‌دهد که سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا در طول سال‌های گذشته، به‌رغم تغییر دولت‌ها در این کشور تا چه اندازه پایدار و یکپارچه باقی مانده‌است. از تلاش برای ادغام اسرائیل در منطقه، مقابله با خطر ایران گرفته تا ایجاد سازوکارهایی مانند دفاع یکپارچه هوایی، که در دور نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ مطرح شد و با امضای توافق‌های موسوم به ابراهیم برای عادی‌سازی روابط دیپلماتیک کشورهای عربی با اسرائیل ادامه یافت، در دوران جو بایدن، رئیس‌جمهور بعدی با جدیت پیگیری شد تا اینکه سازوکار مورد اشاره در گزارش در سال ۲۰۲۲ تاسیس شد.

این سازوکار به‌رغم عادی‌سازی روابط ایران و عربستان و حملات اسرائیل به غزه، لبنان، سوریه، یمن و ایران پابرجا باقی ماند و تا ۹ سپتامبر امسال که اسرائیل به خاک قطر حمله کرد، جلسات آن به صورت منظم برگزار می‌شد. این مسئله نشان می‌دهد که تغییر دولت‌ها در ایالات متحده آمریکا، تاثیر چندانی بر فرآیند تلاش آمریکا برای نزدیک‌تر کردن کشورهای عربی به اسرائیل بر جا نگذاشته‌است.

ایران؛ تهدید نخست

این گزارش در عین حال نشان می‌دهد که به‌رغم حملات گسترده اسرائیل علیه کشورهای عربی و ایران در طول دو سال گذشته و توسعه‌طلبی‌های دولت نتانیاهو، هیچ تغییری در فرآیند همکاری‌های نظامی کشورهای عربی و اسرائیل ایجاد نشده‌است. ۶ کشور عربی عضو این سازوکار به صورت پیوسته در جلسات شرکت می‌کردند و اطلاعات نظامی و امنیتی خود را در طول این مدت با اسرائیل به اشتراک می‌گذاشتند. مشخص نیست چقدر از این اطلاعات در جنگ ۱۲ روزه علیه ایران به کار گرفته‌شده‌باشد.

این مسئله نشان می‌دهد که به‌رغم تلاش‌های مستمر ایران برای بهبود روابط با کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی، مصر و امارات متحده عربی، این کشورها همچنان ایران را به عنوان بزرگ‌ترین نگرانی و تهدید متوجه خود ارزیابی می‌کنند و تلاش‌های امنیتی و نظامی خود را در چارچوب مقابله با خطر ایران برنامه‌ریزی می‌کنند. ژنرال درک فرانس، از فرماندهان نیروی هوایی ارتش آمریکا در واکنش به اعتراض کشورهای عربی به فقدان پیش‌آگاهی آمریکا نسبت به حمله ۹ سپتامبر اسرائیل به خاک قطر، ادعا کرده‌است که سامانه‌های دفاعی و شناسایی موشکی و هوایی آمریکا در منطقه «به صورت معمول متوجه ایران هستند».