سوان و لمون، پرنورترین دنباله‌دار های سال در آسمان ایران؛ زمان و نحوه مشاهده

مهر:سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران گفت: آسمان ایران اوایل آبان میزبان یکی از زیباترین و احتمالاً پرنورترین دنباله‌دار سال ۱۴۰۴ یعنی دنباله دار «لمون» است.

کاظم کوکرم سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران،  اعلام کرد: این شب‌ها دو دنباله‌دار در آسمان شب قابل مشاهده هستند؛ یکی دنباله‌دار "سوان" و دیگری دنباله‌دار "لمون". هر دو دنباله‌دار با تلسکوپ‌های آماتوری قابل رصد هستند و علاقه‌مندان می‌توانند آن‌ها را در آسمان پیدا کنند. از این دو، دنباله‌دار لمون اهمیت بیشتری دارد، زیرا طی شب‌های اخیر بسیار پرنور شده و احتمال دارد به‌زودی در آسمان تاریک با چشم غیرمسلح نیز قابل مشاهده باشد.

کوکرم افزود: نام دقیق دنباله‌دار لمون C/2025 A6 (Lemmon) است که طبق نظام نامگذاری دنباله‌دارها، نشان می‌دهد این جرم ششمین دنباله‌دار کشف‌شده در نیمه اول ژانویه ۲۰۲۵ است. تاریخ کشف دقیق این دنباله‌دار ۱۴ دی ماه ۱۴۰۳ بوده است و کمتر از یکسال است که کشف شده است.

وی افزود: این دنباله‌دار در مداری حرکت می‌کند که هر ۱۱۵۰ تا ۱۳۵۰ سال یک‌بار به دور خورشید می‌چرخد و بنابراین تقریباً می‌توان گفت که آخرین بار حدود ۱۳۵۰ سال پیش به نزدیکی خورشید و مدار زمین رسیده است. اخترشناسان طی مدت کوتاهی که از کشف آن می‌گذرد، مدار این دنباله‌دار را محاسبه کرده‌اند و شاهد افزایش روشنایی آن در شب‌های اخیر بوده‌اند.

لمون را چطور ببینیم؟

سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران درباره موقعیت این دنباله‌دار گفت: اکنون دنباله‌دار لمون با دوربین‌های دوچشمی قوی یا تلسکوپ‌های کوچک آماتوری قابل رصد است. تا پایان هفته، لمون به صورت فلکی تازی‌ها و نزدیکی دب اکبر می‌رسد که هم در آسمان شامگاهی و هم صبحگاهی قابل مشاهده است. یعنی حدود یک ساعت تا یک ساعت و نیم پس از غروب آفتاب و همچنین یک ساعت و نیم پیش از طلوع آفتاب قابل رؤیت است. در فواصل بین این زمان‌ها ممکن است دنباله‌دار زیر افق باشد یا در روز به‌واسطه روشنایی خورشید دیده نشود. با نزدیک شدن به اواخر مهرماه، شرایط رصد بهتر خواهد شد و در روز ۲۹ مهرماه، دنباله‌دار به نزدیک‌ترین فاصله از زمین می‌رسد.

وی همچنین توضیح داد: دنباله‌دار لمون در جریان پروژه «نقشه برداری از اجرام نزدیک زمین» به نام Mount Lemmon Survey کشف شده است؛ این پروژه شامل چند تلسکوپ ۱.۵ متری در آمریکا است و تلسکوپ کاشف این دنباله‌دار در ایالت آریزونا قرار دارد. نام "لمون" از این پروژه گرفته شده و به همین دلیل در نام‌گذاری رسمی دنباله‌دار به صورت C/2025 A6 (Lemmon) آورده می‌شود.

کوکرم تصریح کرد: پس از ۲۹ مهرماه، دنباله‌دار همچنان در شرایط مناسبی برای رصد باقی می‌ماند و در ۱۷ آبان به نزدیک‌ترین فاصله از خورشید خواهد رسید. در بازه زمانی بین این دو تاریخ، فرصت مناسبی برای مشاهده دنباله‌دار لمون در آسمان شب فراهم است.

وی ادامه داد: انتظار می‌رود بسیاری از گروه‌ها، مؤسسات و انجمن‌های نجومی سراسر کشور در اواخر مهر و اوایل آبان برای رصد این دنباله‌دار برنامه‌ریزی کنند. به علاقمندان به آسمان شب و منجمان آماتور توصیه می‌کنم که برای مشاهده یکی از زیباترین و احتمالاً پرنورترین دنباله‌دار سال ۱۴۰۴ آماده شوند.

کوکرم یادآوری کرد که سال گذشته دنباله‌دار "سوچینشان- اطلس" بسیار پرنور بود و حتی در برخی مناطق با چشم غیرمسلح دیده شد.

سخنگوی کمیته آماتوری انجمن نجوم ایران، درباره دنباله‌دار «لمون» گفت: احتمال دارد دنباله‌دار «لمون» مانند برخی تجربه‌های پیشین رصد دنباله‌دارها اندکی کم‌نورتر یا پرنورتر شود، اما پیش‌بینی دقیق درخشش دنباله‌دارها همیشه چالش‌برانگیز است و نمی‌توان با قطعیت گفت که چقدر روشن خواهند شد. با این حال، این جرم آسمانی اهمیت بالایی دارد و در حال حاضر قابل رصد است.

او در ادامه تاکید کرد که اواخر مهر و اوایل آبان، این دنباله‌دار در محدوده صورت فلکی عوا قابل مشاهده خواهد بود و سپس وارد صورت فلکی سرمار خواهد شد.

دنباله‌دار چگونه اجرامی هستند؟

کوکرم توضیح داد: دنباله‌دارها به شکل اجرامی محو با دم کشیده در آسمان شب دیده می‌شوند و این ویژگی آنها را از شهاب‌ها متمایز می‌کند، زیرا شهاب‌ها فقط برای لحظه‌ای کوتاه در آسمان دیده شده و سپس ناپدید می‌شوند. دنباله‌دارها هر شب به آرامی در زمینه ستاره‌ها جابجا می‌شوند و می‌توانیم آن‌ها را با تلسکوپ یا حتی با چشم غیرمسلح ببینیم.

وی با بیان این مطلب که دنباله‌دارها اجرامی یخی و سنگی هستند و ستاره نیستند، گفت: قطر هسته آنها معمولاً بین یک تا بیش از ده کیلومتر می‌تواند باشد و در مدارهای بیضوی به دور خورشید می‌گردند. زمانی که این اجرام از دوردست‌های منظومه شمسی به نزدیکی خورشید می‌رسند، گرمای خورشید باعث ذوب شدن یخ‌های آنها شده و دنباله‌ای زیبا در آسمان شکل می‌گیرد. این یخ‌ها از جنس یخ آب و یخ خشک (یخ دی‌اکسید کربن) هستند

کوکرم به برخی از دنباله‌دارهای معروف تاریخ نیز اشاره کرد و گفت: دنباله‌دارهای مشهوری مانند هالی، هیل‌باپ، هیاکوتاکه، نئوایز و دنباله‌دار «سوچین‌شان-اطلس» که سال گذشته در برخی مناطق با چشم غیرمسلح دیده شد، همیشه برای علاقه‌مندان به آسمان شب الهام‌بخش بوده‌اند.

او افزود: دنباله‌دارها مهمانان گاه‌وبیگاه آسمان شب هستند و در گذشته ظهور آنها با حوادث ناگوار و اتفاقات شوم مرتبط دانسته می‌شد، اما امروزه می‌دانیم این باورها تنها ساخته ذهن انسان‌ها بوده و پایه علمی ندارد. از دیدگاه اخترشناسی، رصد دنباله‌دارها فرصت ارزشمندی برای مطالعه اجرامی است که از دوردست‌های منظومه شمسی به نزدیکی خورشید آمده‌اند و مطالعه ویژگی‌های آن‌ها می‌تواند اطلاعات مهمی درباره منشأ و شکل‌گیری منظومه شمسی در اختیار دانشمندان قرار دهد.