آذربایجان تسلیم فشار تهران شد

کنفرانس خاخام‌های اروپا که قرار بود روز گذشته در باکو برگزار شود، «به دلایل امنیتی و فشار دیپلماسی ایران» لغو شد. این نشست قرار بود میزبان مقامات اسرائیلی و خاخام‌های سرشناس برای بررسی چالش‌های یهودیان جهان باشد.

به گزارش فارس، پس از بیش از شش ماه آماده‌سازی، کمیته برگزارکننده «کنفرانس خاخام‌های اروپا» اعلام کرد که این کنفرانس که قرار بود از ۳ تا ۶ نوامبر (۱۲ الی ۱۵ آبان) در شهر باکو برگزار شود، به دلایل «امنیتی» لغو شده است.این تصمیم بدون هیچ واکنش رسمی از سوی مقام‌های جمهوری آذربایجان اعلام شد، هرچند کمیته در بیانیه خود از دولت باکو به خاطر «حمایت اولیه از برگزاری کنفرانس و نقش آن در حمایت از جامعه یهودی آذربایجان» قدردانی کرد.

بر اساس برنامه‌ریزی اولیه، قرار بود حدود ۶۰۰ شخصیت از رژیم صهیونیستی، کشورهای اروپایی و آمریکا، از جمله خاخام‌های سرشناس «داوید یوسف» و «کالمان بر» و همچنین دو وزیر کابینه صهیونیستی، «عَمیحا شیکلی» و «عَمیحای الیاهو»، به دعوت دولت آذربایجان در این کنفرانس شرکت کنند تا درباره «چالش‌های اساسی پیش روی یهودیان جهان و چشم‌اندازهای زندگی یهودی از منظر دینی در جهان معاصر» گفت‌وگو کنند.

گزارش‌ها حاکی از آن بود که رژیم اسرائیل و دولت ایالت باواریا در آلمان هزینه برگزاری این کنفرانس را تأمین کرده‌اند و قرار بود در نشست یادشده، امکان پیوستن کشورهای عربی و اسلامی جدید – از جمله آذربایجان – به «توافق‌های ابراهیم» که در سپتامبر ۲۰۲۰ امضا شد، مورد بررسی قرار گیرد.

همچنین قرار بود «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان در این کنفرانس سخنرانی کند. محل برگزاری نیز «مرکز بین‌المللی فرهنگ‌ها» در باکو تعیین شده بود؛ مرکزی که در سال ۱۹۹۹ در چارچوب فعالیت‌های گفت‌وگوی ادیان ساخته شد. وبگاه المیادین در گزارشی به قلم «حسنی محلی» نویسنده ترکیه‌ای نوشت: روابط آذربایجان با تل‌آویو در سال‌های اخیر با تحولات قابل توجهی روبه‌رو بوده است؛ چنان‌که بیش از ۶۰ درصد نیاز نفتی رژیم صهیونیستی از طریق خط لوله‌ای که از باکو تا بندر جیهان ترکیه کشیده شده و سپس با کشتی به بندر حیفا منتقل می‌شود، تأمین می‌گردد.

کارشناسان سیاسی بر این باورند که انتخاب باکو به عنوان محل برگزاری کنفرانس، اهمیتی ویژه دارد؛ زیرا این کشور هم‌مرز با ایران و جنوب روسیه است، در منطقه‌ای که جمهوری‌های مسلمان‌نشین مانند چچن و داغستان و نیز جمهوری‌های آسیای مرکزی همچون ترکمنستان قرار دارند، و در نزدیکی کشورهای افغانستان و پاکستان واقع شده است.

در همین حال، «پینخاس گولدشمیدت» رئیس سازمان خاخام‌های اروپا – که تا سال ۲۰۲۳ خاخام اعظم یهودیان روسیه بود اما پس از اتهام دریافت کمک مالی غیرقانونی از دولت‌های اروپایی از روسیه خارج شد – از چهره‌های اصلی این کنفرانس به شمار می‌رفت. او پس از آغاز عملیات «طوفان الاقصی» و جنگ در غزه، یهودیان روسیه و اوکراین را به مهاجرت به سرزمین‌های اشغالی دعوت کرده بود.

المیادین در ادامه نوشت: منابع خبری می‌گویند دیپلماسی ایران در هفته‌های اخیر توانست الهام علی‌اف را به لغو کنفرانس قانع یا وادار کند. تهران نیز به‌صورت رسمی و در چند نوبت اعلام کرده بود که این کنفرانس «اقدامی تحریک‌آمیز و خطرناک است که آینده روابط دو کشور همسایه را تهدید می‌کند».

روابط تهران و باکو در سال‌های گذشته با سردی و گاه تنش جدی همراه بوده است، به‌ویژه به‌دلیل همکاری گسترده آذربایجان با رژیم صهیونیستی.حسنی محلی همچنین نوشت: «در جنگ اخیر آذربایجان و ارمنستان نیز تل‌آویو از باکو حمایت نظامی کرد و در مقابل، سطح همکاری‌های اطلاعاتی و امنیتی میان دو طرف افزایش یافت. تحلیلگران می‌گویند هدف رژیم صهیونیستی از این همکاری‌ها، رصد تحرکات نظامی ایران و ایجاد بی‌ثباتی در داخل این کشور از طریق عوامل نفوذی خود است؛ مسئله‌ای که در جریان تجاوز نظامی آمریکا و اسرائیل به ایران در ماه ژوئن گذشته آشکار شد».

طبق این گزارش «گزارش‌های متعدد رسانه‌ای نیز از فعالیت گسترده سازمان موساد در مناطق کوهستانی جنوب آذربایجان، به‌ویژه نزدیک مرز ایران در منطقه "زَنگلان" خبر داده‌اند؛ جایی که در نزدیکی دالان زنگزور قرار دارد. این گذرگاه قرار است آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به منطقه خودمختار «نخجوان» متصل کند».

به نوشته نویسنده المیادین، ایران بارها مخالفت خود را با ایجاد این دالان اعلام کرده است. در سفر اخیر رئیس‌جمهور ایران، آقای پزشکیان، به باکو در ۲۸ آوریل گذشته نیز این موضع دوباره تکرار شد، زیرا تهران معتقد است این مسیر که از حمایت آمریکا و ترکیه برخوردار است، می‌تواند نقشه ژئوپلیتیکی مرزهای ایران و ارمنستان را تغییر دهد.

در همین حال، برخی منابع از نقش ترکیه در متقاعد کردن علی‌اف برای تعویق برگزاری کنفرانس خاخام‌ها تا زمان دستیابی به طرح نهایی پایان جنگ غزه – در چارچوب ابتکار «دونالد ترامپ» – خبر داده‌اند. با این حال، رژیم صهیونیستی همچنان با هرگونه نقش سیاسی، امنیتی یا نظامی ترکیه در آینده غزه مخالف است.در ماه مه گذشته نیز ترکیه از صدور مجوز عبور هواپیمای حامل «بنیامین نتانیاهو» به مقصد باکو خودداری کرد و همین موضوع موجب لغو سفر او شد.

«ائتلاف خاخام‌های کشورهای اسلامی» که در سال ۲۰۱۹ و با هماهنگی رهبران جامعه یهودی ترکیه تأسیس شد، نخستین نشست خود را در ۲۱ دسامبر ۲۰۲۱ در استانبول برگزار کرد. یک روز بعد نیز خاخام‌ها با رجب طیب اردوغان در آنکارا دیدار کردند.در آن دیدار، خاخام اعظم «دیوید سیفی» شمعدانی تاریخی را به اردوغان هدیه داد و طبق آیین یهودی برای او دعا کرد و آرزوی «عمر طولانی، پیروزی بر دشمنان و موفقیت در امور» نمود.

خاخام‌ها همچنین لوح یادبودی به نام جامعه یهودیان به رئیس‌جمهور ترکیه اهدا کردند و از دولت ترکیه و پیش‌تر دولت عثمانی به خاطر پناه دادن به یهودیان اسپانیا پس از سقوط اندلس در سال ۱۴۹۲ قدردانی کردند.

«حسنی محلی» در پایان نوشت: با این حال، تمامی این تحولات به معنای پایان همکاری آذربایجان و رژیم صهیونیستی نیست، چرا که روابط میان دو طرف در تمامی زمینه‌ها و در بالاترین سطح ادامه دارد. این همکاری پس از دیدار دونالد ترامپ با الهام علی‌اف و نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان در کاخ سفید در ۹ اوت گذشته نیز تقویت شد؛ دیداری که طی آن دو کشور توافق صلح مشترکی امضا کردند که گفته می‌شود هدف اصلی آن، روسیه و متحدانش در منطقه است.