ابر دزدی ممکن است؟

ایسنا: علی اکبر سبزی پور، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا با تاکید بر این‌که شایعات مربوط به ابردزدی پایه علمی ندارد، گفت: برای جابه‌جایی سامانه‌های جوی نظیر پرفشار جنب‌حاره‌ای، به انرژی‌ای در حد چند انفجار هسته‌ای نیاز است.

 هر گونه ادعای ابردزدی یا سرقت ابرها را رد و اظهار کرد: این پدیده به آن معنایی که در شبکه‌های اجتماعی و برخی گزارش‌ها مطرح می‌شود، از نظر فیزیکی و عملیاتی امکان‌پذیر نیست و چنین ادعاهایی هیچ پایه علمی ندارد و برای جابه‌جایی پرفشار جنب‌حاره‌ای که در مقیاس قاره‌ای گسترده است، انرژی‌ای در حد چند انفجار هسته‌ای لازم است.

سبزی‌پرور با اشاره به مطرح شدن این موضوع در سال گذشته، ادامه داد: جابجایی ابرها در مقیاس وسیع و کشوری امکان‌پذیر نیست و ابرها پدیده‌های عظیم جوی و اقلیمی هستند و جابه‌جایی عمده آن‌ها به‌گونه‌ای که کشوری بتواند ابرهای کشور دیگر را منتقل یا به اصطلاح سرقت کند، در توان هیچ‌کس نیست وابرهای باران‌زایی که به ایران می‌رسند معمولا از سمت غرب وارد کشور می‌شوند و اگر کشوری مانند ترکیه توانایی چنین کاری را داشت، از آن برای رفع مشکلات خشکسالی خود بهره می‌برد چرا که بخش‌های شمالی ترکیه نیز در حال حاضر با کمبود بارش مواجه‌ هستند.

وی درباره نحوه انجام عملیات بارورسازی ابرها (بذر پاشی)، اضافه کرد: بارورسازی تنها در مقیاس کوچک و در شرایط جوی خاص امکان‌پذیر است و نمی‌توان با این کار در هر زمان و برای هر ابری انتظار بارش داشت و در این فرآیند، بسته به نوع و ویژگی ابر، از مواد مختلفی استفاده می‌شود که یکی از رایج‌ترین آن‌ها پاشش کریستال یدید نقره است که این مواد در ارتفاع مناسب با استفاده از هواپیما یا در سال‌های اخیر با پهپاد درون ابر پخش می‌شوند تا کریستال‌هایی ایجاد کنند که بخار آب پیرامون آن‌ها تجمع یافته و در نهایت به ذرات بزرگ‌تری تبدیل می‌شوند که به‌صورت باران یا برف از  به سطح زمین می‌رسند.

استاد هواشناسی دانشگاه بوعلی‌سینا با اشاره به محدودیت‌های بارورسازی ابرها، بیان کرد: حتی در پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا و با استفاده از به‌روزترین تجهیزات، میزان موفقیت این عملیات بالا نیست و گزارش‌ها نشان می‌دهد که در شرایط مساعد نیز میزان موفقیت معمولا از حدود ۱۵ درصد فراتر نمی‌رود و به بیان دیگر، از هر صد مورد بارورسازی، تنها حدود پانزده مورد به‌طور موثر به بارش منجر می‌شود و اگر شرایط اولیه ابر مناسب نباشد، مواد مصرف‌شده عملا بی‌اثر خواهند بود و تغییری در وضعیت ابر ایجاد نخواهد شد.

سبزی‌پرور با اشاره به وضعیت اقلیمی ایران، افزود: جو کشور ما به‌طور کلی رطوبت بالایی ندارد و فقط در ماه‌های سرد مانند آذر و دی‌ماه، با ورود ابرهای مدیترانه‌ای، رطوبت جو افزایش پیدا می‌کند بنابراین اگر قرار باشد اقدامی در زمینه بارورسازی صورت گیرد، معمولا از اوایل زمستان امکان‌پذیر است و در دیگر زمان‌ها نتیجه‌ مطلوبی ندارد.

وی با رد این تصور که بارورسازی ابرها در کشورهای مجاور می‌تواند سهم بارش ایران را کاهش دهد، گفت: بارور سازی ابرها در مقیاس محلی سهم زیادی از رطوبت مدیترانه ندارد و نمی‌توان انتظار داشت که بر رطوبت گستره‌ی چندصد کیلومتری ایران اثر بگذارد و اگر ابرهای وسیع و پررطوبت وجود داشته باشند، خودشان به‌طور طبیعی بارش خواهند داشت و نیازی به بارورسازی نیست.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: آمریکا حدود ۸۰ سال است که در زمینه بارورسازی فعالیت دارد، اما آن‌ها هم به این نتیجه رسیده‌اند که با وجود هزینه‌های بالا، بازدهی این روش پایین است و از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیست و در واقع، تنها در مناطق محدودی و مقاصد خاصی این روش اجرا می‌شود. همچنین بارورسازی ابر در ایران سابقه‌ای بیش از ۵۰ سال دارد و پیش از انقلاب، شرکت‌های آمریکایی و سپس کانادایی در مناطق یزد و شیرکوه این پروژه را اجرا کردند و پس از انقلاب نیز از دهه ۶۰ به‌طور جدی‌تر با همکاری چند شرکت روسی دنبال شد، اما تاکنون نتیجه مطلوبی حاصل نشده است.

وی خاطرنشان کرد: در بیشتر پروژه‌ها از یُدید نقره به عنوان ماده اصلی استفاده می‌شود که گران بوده و مواد ارزان دیگر مانند یخ خشک (دی اکسید کربن جامد) و نیتروژن مایع مورد استفاده برای این کار نگرانی‌هایی از نظر زیست‌محیطی به همراه دارند و مواد دیگری مانند نمک، اوره و نیترات آمونیوم نیز برای ابرهای گرم وجود دارد، اما ابرهای کشور ما عمدتا از نوع سرد هستند.

سبزی‌پرور با بیان اینکه بارورسازی ابر نمی‌تواند مشکل کم‌بارشی چند استان را برطرف کند، ادامه داد: این یک اقدام موردی و محلی است که تنها در شرایط خاص و در مقیاس محدود ممکن است کمی اثرگذار باشد، اما در سطح ملی یا منطقه‌ای، راهکار موثری برای جبران کم‌آبی محسوب نمی‌شود.

 استاد هواشناسی دانشگاه بوعلی‌سینا با اشاره به تداوم خشکسالی در کشور بیان کرد: در تابستان به‌دلیل استقرار سامانه پرفشار جنب‌حاره‌ای در بخش بزرگی از خاورمیانه، از جمله ایران، امکان شکل‌گیری ابر و وقوع بارش وجود ندارد و این پرفشار که از عربستان تا ترکیه و افغانستان را نیز دربر می‌گیرد، همان مانعی است که اجازه تبدیل رطوبت به ابر و بارش را نمی‌دهد.

وی با بیان اینکه امسال این سامانه برخلاف سال‌های گذشته هنوز جابه‌جا نشده است، افزود: معمولا با شروع سرمای پاییز، پرفشار جنب‌حاره‌ای از فراز کشور کنار می‌رفت و مسیر نفوذ رطوبت مدیترانه‌ای به ایران باز می‌شد، اما امسال این اتفاق هنوز رخ نداده و همین مسئله مانع وقوع بارش‌های پاییزی شده و در پنجاه سال اخیر، نخستین‌بار است که از تیرماه تا آبان، حتی یک میلی‌متر بارش در همدان ثبت نشده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا اظهار کرد: پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد آبان‌ نباید انتظار بارش داشت و در صورت وقوع بارش قابل‌ملاحظه، از نیمه دوم آذر به بعد خواهد بود و هرچند ممکن است بخشی از کم‌بارشی‌های پاییزه در بهمن و اسفند تا حدودی جبران شود، اما چشم‌انداز کلی چندان امیدوارکننده نیست.

وی با بیان اینکه در برخی کشورها از فناوری بارورسازی ابر برای افزایش یا کاهش بارش در محدوده‌های بسیار کوچک مانند جلوگیری از بارش برف و تگرگ در اطراف فرودگاه‌هااستفاده می‌شود اما این عملیات تنها در مقیاس چند کیلومتر قابل انجام است و در ابعاد کشوری یا منطقه‌ای ممکن نیست، گفت: در شرایط کم‌بارشی و خشکسالی، مهم‌ترین اقدام، آموزش و مدیریت مصرف آب است و باید از دوران دبستان به دانش‌آموزان آموزش داده شود که در شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک کشور ما چگونه در مصرف آب صرفه‌جویی کنند و ارزش منابع آبی موجود را بدانند.

سبزی‌پرور تصریح کرد: انتشار شایعاتی مانند ابردزدی یا دستکاری آب‌وهوا در فضای مجازی، نه‌تنها واقعیت علمی ندارد بلکه بر نگرش عمومی تاثیر منفی می‌گذارد و بهتر است به‌جای بازنشر این مطالب، مردم نسبت به سازوکارهای واقعی اقلیم و بارش از طریق رسانه‌های ملی و منابع معتبر علمی آگاه شوند تا درک درست‌تری از پدیده‌های طبیعی پیدا کنند.