گشایش گره روابط تهران-ریاض در گرو سفر آیت الله

رابطه تهران-ریاض پس از اظهارنظر چند تن از مراجع عظام در مورد سفر آیت الله هاشمی رفسنجانی به عربستان، بار دیگر این روابط مورد توجه قرار گرفته است؛ رابطه ای که به نظر می رسید پس از روی کار آمدن دولت یازدهم شاهد گشایش های تازه ای باشد.

ایران و عربستان به واسطه خاستگاه منطقه ای خود پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مقاطعی سیاست هایی اتخاذ کرده اند که به گفته تحلیلگران این دو کشور را روبه روی هم قرار داده و در سی و چهار سال گذشته تبدیل به دو حریف منطقه ای کرده است.

حریفانی که با وقوف به جایگاه استرتژیک خود اکنون نشانه هایی از تمایل برای ورود به بهار روابط دوجانبه منعکس می کنند هرچند که این بهار با وزش نرمک بادی از سوی مخالفین گرمی روابط دوجانبه میان ایران و عربستان را در معرض تهدید قرار داده است.

نخستین نشانه های تمایل به آغاز روابطی دیپلماتیک و البته تا حدودی دوستانه پس از روی کار آمدن دولت روحانی نمایان شد. پادشاه عربستان از نخستین چهره های شاخص منطقه ای بود که پیروزی روحانی در انتخابات ریاست جمهوری را تبریک گفت.

همچنین تقدیم استوارنامه سفیر ایران به وزیر خارجه عربستان زمینه ای برای ابراز تمایل این همسایه جنوب غربی ایران بود . در جریان این رویداد، سعودالفیصل برای بهبود رابطه دوجانبه ابراز آمادگی کرد.

امیرعبدالهیان، معاون عربی آفریقایی وزارت امور خارجه نیز شهریور ماه امسال به نمایندگی از ایران در نخستین اقدام راهی عربستان شد و با سعودالفیصل وزیر امور خارجه این کشور دیدار صمیمانه و گرم داشت. طی دیدار او با وزیر خارجه عربستان مسائل منطقه ای چون تحرکات داعش و جنگ داخلی سوریه مورد بحث قرار گرفت.

سپس زمزمه های سفر وزیر خارجه ایران به عربستان شنیده شد که پس از دیدار دوجانبه ظریف و سعودالفیصل در حاشیه شصت و نهمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مهرماه این زمزمه کم کم رنگ باخت و فراموش شد.

تهران و ریاض در جریان دیدارهایی که در چندماه گذشته داشتند نشانه هایی مثبت از تمایل طرفین برای ادامه مسیر گفت و گوهای دوجانبه را نشان دادند و حتی فیصل در دیدار خود با ظریف که اولین دیدار وزیر خارجه ایران پس از روی کار آمدن دولت یازدهم نیز بود از گشایش فصلی نو در روابط تهران-ریاض خبر داد.

علی رغم تلاش های بی سابقه ایران برای ازسرگیری روابط دوجانبه بر پایه دیپلماسی، وزیر امور خارجه عربستان در اظهارنظری مخالف با آنچه در چندماه گذشته نشان داده در اداعایی واهی جنگ داخلی سوریه و نفوذ گروه های تکفیری در عراق را حاصل حضور نیروهای ایران در این دو کشور دانست. این اظهارات در جده و پس از دیدار با وزیر خارجه آلمان از سوی عربستان مطرح شد.

ایران به این اظهارنظر واکنش رسمی نشان نداد اما به گفته برخی تحلیل گران این موضع گیری عربستان می توانست در شرایطی که نخستین تلاش ها برای از سرگیری روابط در حال گسترش است، آسیب زننده باشد.

بنا به گفته کارشناسان رابطه تهران-ریاض تابعی از شرایط حاکم بر منطقه، روند مذاکرات هسته ای، سطح روابط عربستان با متحدان فرامنطقه ای و درگیری دو جریان مذهبی شیعی و سنی است که می تواند در مقاطع زمانی متفاوت، متاثر یکی از عوامل ذکر شده، سیر صعودی یا نزولی یابد.

به این ترتیب پیشرفت ایران در روند مذاکرات هسته ای، مذاکرات دوجانبه ایران و آمریکا در مورد فعالیت های هسته ای ایران و افزایش قدرت و ثبات منطقه ای ایران می تواند از مولفه های تاثیرگذار در روابط دوجانبه ایران و عربستان باشد که منجر به اتخاذ مواضعی تند از سوی این کشور سنی نشین علیه ایران باشد.

در این میان به نظر می رسد برخی چهره های شاخص جمهوری اسلامی واسطی میان روابط دوجانبه تهران-ریاض باشند. گاهشمار روابط دوجانبه تهران-ریاض نشان می دهد همزمانی که دولت سازندگی به ریاست هاشمی رفسنجانی در ایران بر سرکار بود روابط روبه بهبود گذاشته و سطح روابط افزایش پیدا کرد تا جایی که تفاهم نامه و توافق های مشترک اقتصادی میان ایران و عربستان منعقد شد. این روند تا نخستین سال های روی کار آمدن دولت اصلاحات ادامه داشت و در پی آن دیدارهای مهمی بین سران تهران-ریاض صورت گرفت.

از مهمترین رویدادهای قابل بحث سفر آیت الله هاشمی رفسنجانی به عربستان در شرایطی بود که او ریاست خبرگان رهبری را برعهده داشت و برای حضور در کنفرانس گفت و گوی اسلامی به عربستان سفر کرد. سفری که 10 روز به طول انجامید و به او اجازه بازدید از فدک داده شد. هاشمی رفسنجانی پیش از انجام این سفر، برای انجام مناسک حج عمره مفرده به عربستان سفر کرده بود.

اکنون دوباره سفر او به عربستان اینبار نه بر اساس حدس و گمانه رسانه های داخلی و خارجی که به پیشنهاد مرجع تقلیدی از قم محور توجه قرار گرفته است. سفری که به گفته آیت الله وحید خراسانی به نفع جهان اسلام و ایران است. بر اساس تازه ترین اخبار حجت الاسلام طه هاشمی، معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی در یادداشتی در صفحه فیسبوک خود به نقل از آیت الله وحید خراسانی نوشت: اسراییل و سعودی از نتیجه مطلوب ممانعت کردند و راه قطعی این است که آقای هاشمی به عربستان سفر کند.

ایسکا

گزارش خطا