لاوروف دنبال چیست؟ / چرا روس‌ها، ظریف را تخریب می‌کنند؟

سازندگی - کوروش احمدی: سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، اخیراً برای چندمین بار دکتر ظریف را در ارتباط با مکانیسم ماشه متهم کرده است. سخنان جدید لاوروف در این ‌باره که متأسفانه در مصاحبه‌ای با صداوسیما مطرح و از این رسانه پخش شده، حاوی اتهامات بیشتری نسبت به گذشته است. 

او در اظهارات خلاف واقع خود مدعی شده که اسنپ‌بک «مستقیماً بین وزرای خارجه ایران و ایالات متحده توافق شده بود و بقیه، حداقل روسیه و چین، در تدوین این مکانیسم که در رویه جهانی بی‌سابقه است، شرکت نداشتند». وی اضافه کرده که «وقتی ما در سال ۲۰۱۵ فهمیدیم که چنین راه‌حلی بین مذاکره‌کنندگان آمریکایی و ایرانی پیدا شده از دوستان ایرانی سوال کردیم، آیا مطمئن هستید که این درست است؟» اینکه صداوسیما قول یک مقام خارجی را به این صورت پخش کند و حاضر نشود، روایت مقام ایرانی را هم بشنود و همزمان یا بعداً پخش کند، رویه معمولی نیست.

خوشبختانه سخنگوی وزارت خارجه در اقدامی بجا و شایسته هر چند اجمالی، واکنشی به اظهارات لاوروف نشان داده و در پاسخ به سوالی راجع به «روایت ایران» تأکید کرده است که «اساساً چیزی که ما صحبت می‌کنیم بحث روایت ما نیست، بحث بیان امر واقع است که هم در گزارش‌هایی که در این زمینه منتشر شده و هم در کتاب چند جلدی که در این زمینه چاپ شده به تفصیل توضیح داده شده. بنابراین در اینکه روایت دقیق کدام است، تردیدی نیست و آن روایتی است که از طرف مذاکره‌کنندگان ایرانی خیلی صریح در موردش صحبت شده است». همچنین نظر آقای بقایی مبنی بر اینکه «من ادامه بحث و مجادله در مورد این موضوع را به ‌نفع مصالح کشور نمی‌دانم» نیز نظر درستی است اما وزارت خارجه باید توجه داشته باشد که این بحثی ا‌ست که تاکنون چندین بار توسط لاوروف مطرح شده است.

مهم‌تر اینکه اظهارات لاوروف علیه دکتر ظریف را نباید امری شخصی و مربوط به شخص دکتر ظریف تلقی کرد. اتهام لاوروف اولاً سه بار دیگر در گذشته نیز سابقه دارد ثانیاً در مورد عملکرد دکتر ظریف در زمان وزارت ایشان و تصدی کار حساس اداره مذاکرات برجام بوده و مقامات ما نباید از کنار چنان اتهامی علیه یک مقام ارشد وقت به‌راحتی و بی‌تفاوت بگذرند. بدیهی است که هر اقدامی توسط دکتر ظریف در جریان مذاکرات انجام شده یا نشده قطعاً خودسرانه نبوده و با توجه به حساسیت امر قطعاً درج هر کلمه یا اجتناب از درج هر کلمه با مجوز مراجع عالیه کشور بوده است. از طرفی با توجه به برخی رقابت‌های جناحی در داخل کشور، مشکل می‌توان تصور کرد که هدف لاوروف از طرح مکرر این بحث تأثیرگذاری بر سیاست داخلی ایران نباشد. به همین دلیل ضروری است که وزارت خارجه ضمن احضار سفیر روسیه در تهران خواستار خودداری آقای لاوروف از تکرار این نظرات خلاف واقع شود.

اما بی‌جا نیست، توضیح مختصری هم در مورد واقعیت قضیه بدهم. در جریان مذاکرات، در واقع هدف لاوروف در این رابطه، حفظ حق وتوی روسیه در ارتباط با هر ‌گونه بازگشت‌پذیری (اسنپ‌بک) تعهدات طرفین بود و برای این منظور او در مذاکرات بین ایران و آمریکا به‌ نفع اعضای دائم (به‌شمول روسیه و آمریکا) دخالت می‌کرد.

لاوروف و روایت سازی از اسنپ بک

اظهارات مکرر آقاي لاوروف، با خاطرات مکتوب و مصاحبه‌هاي دیگر مذاکره‌کنندگان ازجمله وندي شرمن، نفر دوم هیئت آمریکا، متضاد است. خانم شرمن در کتابش نتیجه تلاش لاوروف براي حفظ حق وتوي روسیه را که طبعاً به حفظ حق وتوي آمریکا در باز‌گرداندن قطعنامه‌هاي شوراي امنیت انجامید، ستوده است. خانم شرمن، در این مورد در کتاب خود می‌گوید: «در نهایت، سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، راه‌حلی هوشمندانه و مبتکرانه پیشنهاد کرد که بر‌اساس آن هر یک از اعضای گروه ۱+۵ می‌توانستند در صورتی که معتقد بودند ایران توافق را نقض کرده، خواستار رأی‌گیری در شورای امنیت شوند. اما قطعنامه به‌صورت ایجابی تنظیم می‌شد؛ یعنی تأیید می‌کرد که لغو تحریم‌ها ادامه یابد. در این صورت هر کشوری می‌توانست آن قطعنامه را وتو کند و بدین‌ترتیب تحریم‌ها به‌طور خودکار بازمی‌گشتند؛ بنابراین حق وتو حفظ می‌شد، در حالی‌که ایالات متحده یا هر کشور دیگری همچنان می‌توانست به‌تنهایی اقدام کند». (خاطرات شرمن، ص. ۱۸۰)

شرح تفصیلی ماجراهای منتهی به توافق در مورد اسنپ‌‌بک در کتاب «راز سر به‌مهر» نیز آمده و از جمله توضیح داده شده که «روسیه به‌عنوان عضو دائم شوراي امنیت که به همه قطعنامه‌هاي فصل هفتمی در دولت نهم و دهم رأي مثبت داده بود، از ابتداي مذاکرات مخالف لغو قطعنامه‌ها بود و حتی لاوروف در گفت‌وگو با جان کري اصرار هیئت ایرانی بر لغو فوري قطعنامه‌ها را احمقانه می‌دانست (جلد ۳ ص ۱۹۹). به‌علاوه، روسیه نه‌تنها در مذاکرات بر تعلیق -در برابر لغو- قطعنامه‌های شورای امنیت پافشاري می‌کرد، (جلد ۴ ص ۲۴۶) بلکه پنهان از دید هیئت ایرانی با همکاري فرانسه پیش‌نویسی در همین راستا ارائه داد. (در صفحه ۴۱۹ جلد چهارم و صفحه ۴۵۳ جلد ششم) راز سر به‌مهر تصویر پیشنهاد عجیب فرانسه با همراهی روسیه که لغو قطعنامه‌ها را تعلیق به محال می‌کرد، درج شده است.

صرف‌نظر از اینکه هدف لاوروف از گفتن و تکرار کردن این اظهارات خلاف واقع چیست، مهم این است کسانی‌که در داخل با نگاه مثبت سخنان آقای لاوروف را منعکس می‌کنند، لازم است حداقل برای اینکه تکلیف خودشان روشن شود، نگاهی به بخش‌های مربوطه در کتاب راز سر به مهر بیندازند.