واکنش‌ زیدآبادی، فاضل میبدی، سلاح‌ورزی و فلاحت‌پیشه به اظهارات عراقچی در اصفهان؛ وزیر تحریم یا رفع تحریم؟

 هم میهن: اظهارات وزیر امور خارجه در اصفهان راجع به برکات تحریم در کنار مشکلات آن، مورد توجه قرار گرفت و واکنش‌برانگیز شد. نکته جالب آن که روزنامه کیهان نخستین استقبال‌کننده از صحبت‌های سیدعباس عراقچی بود و تیتر یک شماره دیروز خود را به بخشی از این اظهارات اختصاص داد. 

عراقچی در جمع فعالان اقتصادی اصفهان، ماموریت نخست وزارت خارجه را رفع تحریم‌ها دانست؛ ماموریتی که هرگز فراموش نشده و «با حفظ اصول، عزت و منافع کشور دنبال می‌شود.» ماموریت دوم وزارتخانه‌اش را هم کمک به اقتصاد کشور دانست و گفت: «ما باید بپذیریم که تحریم وجود دارد، اما هم‌زمان بپذیریم که با تحریم هم می‌توان کشور را اداره کرد. تحریم هزینه دارد، اما ما هم هزینه‌هایش را می‌دانیم و هم فرصت‌هایی که برای اصلاح ضعف‌های داخلی ایجاد می‌کند. ما زمانی حق گلایه از تحریم‌ها را داریم که تمام ظرفیت‌های داخلی، منطقه‌ای و سیاست خارجی خود را به کار گرفته باشیم. هنوز از همه توان همسایگی و دیپلماسی خارجی خود استفاده نکرده‌ایم.»

او همچنین گفت: «من می‌دانم تحریم یعنی چه، هزینه‌های آن را برای کشور می‌دانم، مشکلات آن را برای کشور می‌دانم، کسی نگوید عراقچی نمی‌داند تحریم چیست! اما برکات آن را هم می‌دانم. با تحریم باید زندگی کرد. این سخن نه به معنای رضایت دادن به تحریم است و نه سبک شمردن فشارهایی که بر مردم و اقتصاد کشور تحمیل شده؛ بلکه بیان یک واقعیت تلخ و در عین حال آموزنده است.» و در ادامه درس‌های تحریم را مرور کرد.

وزیر خارجه ادامه داد: «این سخن نه به معنای رضایت دادن به تحریم است و نه سبک شمردن فشارهایی که بر مردم و اقتصاد کشور تحمیل شده؛ بلکه بیان یک واقعیت تلخ و در عین حال آموزنده است. تحریم به ما آموخت که کشور را نمی‌توان بر یک ستون واحد اداره کرد؛ نه بر نفت، نه بر چند مسیر محدود، نه بر چند بندر خاص و نه بر تعداد معدودی شریک تجاری. تحریم ما را ناگزیر کرد بزرگ‌تر بیندیشیم، گزینه‌ها را متنوع‌تر ببینیم و مقاوم‌تر عمل کنیم؛ به سمت فاصله گرفتن از اقتصاد تک‌محور نفتی حرکت کنیم، صادرات غیرنفتی را جدی بگیریم، بازارهای جدید را شناسایی کنیم و مسیرهای تازه‌ای برای تجارت و تعامل اقتصادی بیابیم. از دل همین فشارها، استقلال و بلوغ صنایع مختلف کشور ـ به‌ویژه صنایع دفاعی و موشکی که در بزنگاه‌های حساس حافظ امنیت این سرزمین بوده‌اند ـ شکل گرفت و پیشرفت‌های علمی و فناورانه شتاب گرفت. وقتی می‌گویم «با تحریم باید زندگی کرد»، منظور این است که نباید جریان تولید، تجارت و پیشرفت کشور را موکول به رفع تحریم کرد و نباید منفعلانه منتظر روزی ماند که شاید تحریم‌ها برداشته شود. اقتصاد ایران باید بر مجموعه‌ای متنوع و گسترده از ظرفیت‌های خود تکیه کند، تاب‌آورتر شود و حتی زیر فشار، مسیر رشد خود را حفظ کند. این نگاه من به سیاست خارجی است: تلاش پیگیر برای رفع تحریم‌ها، و هم‌زمان کمک به ساختن اقتصادی که به یک منبع، یک مسیر یا یک تصمیم بیرونی وابسته نباشد.»

عراقچی همچنین به این موضوع هم اشاره کرد که «اکنون به نظر می‌رسد که توطئه جدیدی در راه است و دشمن به دنبال این است که به لحاظ اقتصادی شرایط را به جایی برسانند که از دید آن‌ها نارضایتی‌ها افزایش پیدا کند و این نظام و حکومت از داخل خودش دچار مشکل بشود.»

تحریم، سقوط اقتصاد و حفظ وضع موجود

احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی اما نسبت به صحبت عراقچی درباره توطئه جدید دشمن توجه نشان داد و نوشت: «توطئه معمولاً به نقشه‌های مخفی و غیرعلنی گفته می‌شود. نقشه آمریکا برای به زانو در آوردن اقتصاد ایران، یک برنامه کاملاً علنی است. تحریم اساساً امری آشکار با هدفِ آشکارِ مضمحل کردن اقتصاد و نارضایتی مردم و برانگیختن آنهاست! حالا این چه توطئه‌ای است که آقای عراقچی تازه آن را کشف و افشاء کرده است؟»

حسین سلاح‌ورزی، فعال اقتصادی و رئیس پیشین اتاق بازرگانی در واکنشی کوتاه به اظهارات عراقچی، در توئیتر نوشت: «تحریم نه فرصت است، نه نعمت، نه برکت. تحریم یعنی فقیرتر شدن جامعه، رانتی‌تر شدن اقتصاد و ضعیف‌تر شدن دولتِ پاسخگو. هر روایتی غیر از این، تحریف واقعیت است.»

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی نیز اینگونه واکنش نشان داد: «از توجیه زندگی با تحریم عراقچی! تعجب نکنید. سال‌هاست که در این مملکت، نقد و ابتکار برای برون‌رفت از بحران، قربانی ماموریت حفظ وضع موجود شده است. نتیجه: بودجه یک سال ایران برابر است با سود سالیانه سهام آرامکو عربستان.»

تحریم برای کدام کشور برکت داشته است؟

محمدتقی فاضل‌میبدی، استاد دانشگاه و عضو مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم در یادداشتی به این اظهارات پرداخت. او این یادداشت را با تیتر «از فروغی تا عراقچی!» نوشت: «آقای عراقچی شما و امثال شما که برای تحریم، نعمت و‌ برکت قائلید، جای خوش نشسته و از استخوان خرد محرومین واز دست‌های در زباله فرورفته و سرهای از شرم در گریبان خفته بی‌خبرید. اگر دولتمردان کشور، خود و‌ فرزندانشان، با حقوق کمتر از بیست میلیون زیست می‌کردند و از تلخی تحریم‌ها تهدید می‌شدند، شاید این کشتی پرتلاطم سیاست را به سمت ساحل نجات می‌بردند.  اقای وزیر خارجه! از قیمت لبنیات و‌گوشت و ‌حبوبات و‌ سایر مایحتاج مردم مطلعید؟ یا می‌فرمایید سیاست خارجی را با اقتصاد چه کار؟ رئیس‌جمهوری که بنا بود تحریم‌ها را بردارد، فرمان وزارت خارجه را به دست کس یا کسانی سپرد، که جز مسافرت هیچ دستاوردی برای کشور نداشتند و در برابر ترامپ‌غیرقابل پیش‌بینی و نتانیاهوی نسل‌کش، نقشه راه نداشتند. آقای عراقچی لطفاً متن استعفایی که فروغی برای رضاشاه نوشت و‌ کشور را پس از سقوط رضاشاه از چنگال دو متجاوز بی‌رحم یعنی روس و ‌انگلیس نجات داد، بخوانید. تا بنگرید چگونه یک کشور بحرانی را باید به ساحل نجات برد؟ کدام برهه از تاریخ و در کدام ‌کشوری تحریم برکات خود را داشته که شما می‌فرمایید؟ بلی! هزاران کارشناس نخبه و صدها میلیارد دلار مال ملت از کشور به آن سو‌ی مرزها سوق دادیم و کشورهای همسایه دعاگویمان بوده و هستند.»

ذوق‌زدگی کیهان از برکت خواندن تحریم

روزنامه کیهان در دو بخش به صحبت‌های وزیر خارجه پرداخت. این روزنامه در مقدمه گزارش خبری انعکاس صحبت‌های وزیر، سه پاراگراف به توضیح مواضع خود پرداخت و نوشت: «با وجود وانمود کردن مذاکره و انفعال در برابر دشمن به‌عنوان راه‌حل مشکلات از سوی طیف مدعی اصلاحات و نادیده گرفتن سوءمدیریت داخلی، وزیر امور خارجه گفت: هیچ یک از تجار، بازرگانان و فعالان اقتصادی به من نگفتند عراقچی برو تحریم‌ها را بردار. همه گفتند مشکل ما را در بانک مرکزی، گمرک، مالیات، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت حل کن. همه مشکلات داخلی است، این مشکلات را رفع کنیم، ‌‎ظرفیت‌های بسیار جدیدی را می‌توانیم ایجاد و استفاده کنیم. درحالی‌که عناصر سیاسی اصلاح‌طلب، رفع مشکلات اقتصادی را منوط به مذاکره می‌دانند، فعالان اقتصادی بر این باورند که حتی در شرایط وجود تحریم، معضلات اقتصادی و عدم استفاده از ظرفیت اقتصادی کشور، به دلیل تحریم‌های داخلی و موانعی است که دستگاه‌های اجرایی ایجاد می‌کنند. این فعالان خواهان «رفع تحریم داخلی» هستند؛ یعنی اصلاحاتی که مستقیماً در اختیار دولت و نهادهای داخلی است. کسانی که راه‌حل را در مذاکره و عقب‌نشینی از اصول و آرمان‌ها می‌بینند، اغلب معتقدند که موضع‌گیری انقلابی و عقلانی در برابر دشمن، تنها هزینه‌های اقتصادی را افزایش می‌دهد و پیشرفت را به حالت تعلیق درمی‌آورد، این در شرایطی است که انفعال در برابر دشمن، نه‌تنها به حل مشکلات نمی‌انجامد، بلکه طرف مقابل را در اعمال فشار جسورتر می‌کند و امتیازات بیشتری می‌طلبد. اگر ظرفیت‌های داخلی با رفع موانع بوروکراتیک آزاد شوند، اقتصاد کشور در برابر شوک‌های خارجی مقاوم‌ می‌شود.»

بعد از آن هم صحبت‌های وزیر را آورد.  همچنین در ستون گفت‌وشنود کیهان به این موضوع پرداخته شد. در این ستون هم آمده بود: «از حق نگذریم، سخن بحق و دقیقی است. ایشان مشکل تحریم‌ها را نفی نمی‌کنند ولی با نگاهی دقیق تأکید می‌کنند که کم‌کاری و بی‌تحرکی و ترک فعل برخی مسئولان و نیز شماری از مفسدان اقتصادی، عامل اصلی مشکلات اقتصادی هستند.» خبرگزاری فارس هم به شکلی دیگر نتوانست ذوق‌زدگی خود را از اظهارات وزیر خارجه پنهان کند و در یادداشتی با تیتر «عراقچی بعد از تقریباً یک دهه به تصدیق اظهارات جلیلی رسید» به استقبال صحبت‌های رئیس دستگاه دیپلماسی رفت.

واکنش‌های تلخ مجازی

بعضی رسانه‌ها نیز با تیتر و نگاه‌هایی انتقادی به صحبت‌های عراقچی پرداختند. یک سایت خبری با مرور واکنش‌های تند مجازی به وزیر خارجه از این تعبیر استفاده و سوالی مطرح کرد مبنی بر این که چرا عراقچی به زخم‌های مردم نمک می‌پاشد. یک رسانه دیگر هم با یادآوری هزینه ۱ تریلیون و ۲۰۰ میلیارد دلاری خسارت تحریم‌ها برای ایران تا سال ۱۴۰۳ (بر اساس اظهارات سعیدرضا عاملی، دبیر پیشین شورای‌عالی انقلاب فرهنگی)و هزینه‌کرد ۵۰۰ میلیارد دلاری برای برنامه هسته‌ای (طبق اظهارات اخیر محمدجواد ظریف) از وزیر خارجه خواست برکت تحریم‌ها را با عدد و رقم نشان دهد. واکنش‌های انتقادی به عراقچی هم بیشتر بر همین موارد استوار بود.

تعدادی از فعالان فضای مجازی، روزنامه‌نگاران و کاربران ناشناس به این موضوع اشاره کردند که طی سال‌های گذشته اثبات شد تحریم‌ها برای مردم ایران نعمت و دارای برکت نبوده و فقط زندگی آن‌ها را سخت‌تر کرده است. گرانی‌های سرسام‌آور، روزانه شدن سقوط ارزش پول ملی، فاصله میان زندگی میان مردم و مسئولین نیز بخشی از این واکنش‌ها بود.