آقای پزشکیان، کارنامه تان ۱۷ ماهه شد؛ هنوز در شوک هستید؟

دومین سال از عمر دولت مسعود پزشکیان در حالی به نیمه می‌رسد که کشور در عرصه‌های مختلف در حالت تعلیق قرار دارد. گاهی در تحلیل‌ها و شبکه‌های اجتماعی این موضوع مورد توجه قرار می‌گیرد که اگر انتخابات پانزدهم ریاست‌جمهوری برگزار شود، پزشکیان دیگر نامزد نخواهد شد. برخی نیز معتقدند با برآورده نشدن ساده‌ترین وعده‌های پزشکیان از سال ۱۴۰۳ تاکنون و بهبود پیدا نکردن شرایط کشور، حتی اگر تمایلی به ادامه کار داشته باشد هم این امکان وجود ندارد و تک‌دوره‌ای خواهد شد.

به گزارش فرارو، اگر ۹ مرداد ۱۴۰۳ را به‌عنوان تحلیف پزشکیان، نقطه آغاز به کار او در نظر بگیریم، او اکنون هجدهمین ماه حضورش در پاستور را آغاز کرده است. در این گزارش به بررسی این موضوع می‌پردازیم که پزشکیان در ۱۷ ماه گذشته چه اشتباهاتی مرتکب شده است.

اول؛ حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری

با توجه به صحبت‌های پزشکیان در ماه‌های گذشته، شاید اولین اشتباه او حضورش در وزارت کشور، ثبت‌نام و شرکت در این انتخابات بود. البته این موضوع فقط به پزشکیان برنمی‌گردد و افراد زیادی در ادوار گذشته بودند که هیچ‌وقت مشخص نشد به چه دلیلی در انتخابات ثبت‌نام کردند. اما پزشکیان از همین مسیر و در نهایت با قرار گرفتن در دوگانه‌ای با سعید جلیلی، به گفته تحلیلگران سیاسی، آرای سلبی را به سمت خود برد تا برای نخستین‌بار در تاریخ انتخابات ایران، در کمترین مشارکت ادوار گذشته، فردی غیراصولگرا به پاستور برود.

پزشکیان یک‌بار در آبان ۱۴۰۳ و در مراسم روز پرستار به این موضوع اشاره کرد که «من نیامده بودم رئیس‌جمهور شوم، بلکه آمده بودم بگویم مردم باید پای صندوق رأی بیایند تا دشمن از اینکه ما هستیم ناامید شود.» پیش از آن، در مهرماه سال گذشته نیز گفته بود: «اوایل که دانشگاه پزشکی قبول شدم شوکه شده بودم، مثل همین الان که فکر نمی‌کردم رئیس‌جمهور شوم.» این تعابیر در ۱۷ ماه گذشته چند بار دیگر هم تکرار شده است.

دوم؛ اجرای بد برای ایده خوب وفاق

به گواه تحلیلگران و فعالان سیاسی منتقد و حتی حامیان پزشکیان، او بدون تیم و برنامه مشخص وارد رقابت شد و بار پیروزی بر دوش دوگانه‌ای بود که میان او و رقیبش به وجود آمد. پزشکیان علاوه بر این کمبودها، گفتمانی هم برای ارائه نداشت. همان‌طور که دولت سیزدهم گفتمان مشخصی ارائه نمی‌کرد و همه‌چیز را حول مفهومی تحت عنوان «دولت مردمی» تعریف می‌کرد، پزشکیان به مفهوم «وفاق» رسید؛ ایده‌ای که دال مرکزی آن پرهیز از دعواهای بیهوده جناحی و تمرکز بر حل مشکلات جاری کشور بود و در ابتدا ایده‌ای خوب به نظر می‌رسید. اما با گذر زمان و تأکید بر وفاق، مشخص شد که قدرت تصمیم‌گیری از بین رفته است.

پزشکیان یک‌بار آذر سال گذشته گفت: «چون ما به وفاق معتقدیم، در این چارچوب کار را پیگیری می‌کنیم، چون اگر دستور بدهیم دوباره دعوا شروع می‌شود و به جای اینکه به نتیجه برسیم، هدف اصلی گم می‌شود.» او در آذر امسال و در سخنرانی روز دانشجو نیز فیلترینگ را بدترین کاری خواند که در مملکت اتفاق افتاده است.

۲۲ آبان سال جاری هم قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور، در اظهارنظری به این موضوع اشاره کرد که «تلاشمان بر این است که اجماع‌سازی کنیم. دکتر پزشکیان به دنبال این هستند که اجماع صورت بگیرد که بعداً با مخالفت‌هایی مواجه نشوند.» او در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر اینکه «اگر اجماعی صورت نگیرد، رئیس‌جمهور می‌تواند دستور مستقیم بدهد؟» گفته بود: «طبق قانون باید وظایفش را عمل کند و بعید می‌دانم به تنهایی بتواند.»

پزشکیان ذیل مفهوم وفاق حتی برخی مدیران دولت سیزدهم را ابقا کرد که الزاماً در ۱۷ ماه گذشته در زمره مدیران خوب او قرار نمی‌گرفتند، بلکه بعضی از آنان مدیریت حوزه‌های اصلی بحران را بر عهده دارند. رسانه‌ها و تحلیلگران حامی پزشکیان در ماه‌های گذشته این موضوع را مطرح کرده‌اند که رئیس‌جمهور با تعریف وفاق به‌عنوان تلاش برای راضی کردن همه طرف‌ها، عملاً نمی‌تواند تصمیم بگیرد و به همین دلیل ساده‌ترین وعده، مثل رفع فیلترینگ، هم محقق نشد.

ذیل همین تعریف و در کنار درجا زدن دولت، بعضی از نیروهای پزشکیان با فشارهای خارج از دولت کنار رفتند و بعضی هم به مرور زمان در همین فضا تصمیم گرفتند استعفا بدهند. آخرین مورد از استعفاهای دولت نیز مربوط به مهدی سنایی، مشاور سیاسی پزشکیان و معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور، بود.

سوم؛ تعلل در تصمیم‌گیری

از ابتدای دولت چهاردهم و تا زمان استقرار آن، رئیس‌جمهور صحبت‌های زیادی درباره شرایط سخت و بحرانی کشور انجام داد. صحبت‌هایی مانند «جراحی اقتصادی» از همان ایام آغاز به کار کابینه، هم از سوی پزشکیان و هم از سوی اعضای دولتش مطرح می‌شد. اما با گذشت ماه‌های متمادی و به‌رغم اینکه شرایط در آن روزها بهتر از زمان فعلی بود، هیچ اقدام خاصی آغاز نشد؛ نه تغییرات مدیریتی جدی درباره مدیرانی که انتقادهای زیادی به آن‌ها وجود داشت رخ داد و نه تصمیم مهمی گرفته شد. از همان دوران انتخابات، کارشناسان اقتصادی به این موضوع اشاره می‌کردند که هرچه زمان بگذرد، انجام این اصلاحات سخت‌تر خواهد شد.

آذر امسال دنیای اقتصاد در مورد تعلل و نداشتن شجاعت در تصمیم‌گیری نوشت: «مسعود پزشکیان در هفت حوزه رفع تحریم‌های بین‌المللی، فیلترینگ، اصلاح بودجه نهادهای غیر‌بهره‌ور، اصلاح سیاست‌های ارزی، ناترازی انرژی، آب و آلودگی هوا، مسکن و خودرو وعده‌های متنوعی داده است؛ اما آنچه مشاهده می‌شود این است که اقدام مؤثری در هیچ‌کدام از این هفت حوزه تاکنون در دستور کار دولت قرار نگرفته است.»

مجموع این مسائل شرایط را به سمتی برد که «شجاعت نداشتن پزشکیان در تصمیم‌گیری» به‌عنوان یک مفهوم به رسانه‌ها راه پیدا کرد. ۲۳ آبان، مهدی طباطبایی، معاون ارتباطات دفتر پزشکیان، در توییتر نوشت: «ناامیدی، ناامنی، نارضایتی گسترده و نگرانی نسبت به آینده، بخش مهمی از عملیات روانی دشمنان ایران است.

مشکلاتی وجود دارد که بخش بزرگی از آن میراث دهه‌ها بی‌توجهی و سهل‌انگاری است. رئیس‌جمهور در تصمیم‌گیری شجاع است و دولت در عمل عاجز نیست؛ به شرط همراهی و حمایت ملی، آینده روشن است.» این واکنش در حالی نشان داده شد که قائم‌پناه گفته بود پزشکیان اختیاری برای رفع فیلترینگ به‌تنهایی ندارد.

چهارم؛ سخنرانی‌های فراوان

به‌رغم اینکه بسیاری از رسانه‌ها و فعالان سیاسی، پزشکیان را فردی سخنور نمی‌دانند، برنامه کاری رئیس‌جمهور شامل سخنرانی‌های زیادی است. گاهی پزشکیان در یک روز، در دو مراسم رسمی سخنرانی می‌کند؛ امری که وقتی با کار اجرایی، شجاعت در تصمیم‌گیری و پویایی فضای سیاسی همراه نباشد، فقط به تکرار حرف‌ها ختم می‌شود.

به همین دلیل، گاهی پزشکیان به «حرف‌درمانی» متهم می‌شود. در همین مسیر ممکن است او در یک هفته، در چند سخنرانی، همان حرف‌های پیشین خود درباره ناترازی‌ها را تکرار کند. با توجه به ضعف گسترده تیم اطلاع‌رسانی دولت ــ که همواره حتی مورد تأکید حامیان پزشکیان هم بوده ــ این تکرار در جامعه و فضای رسانه‌ای بازتاب پیدا می‌کند.