راهبرد موازنه گرایی آمریکا در شبه قاره

وزیر امور خارجه آمریکا پس از سفر اقتصادی 2 روزه به دهلی نو، با محور همکاری های امنیتی به اسلام آباد رفت تا سیاست موازنه میان هند و پاکستان را حفظ کرده باشد.

«جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا، بیستم دی ماه به منطقه جنوب آسیا سفر کرد. وی در نخستین مقصد خود به هند رفت و پس از آن در اسلام آباد با مقام های پاکستانی دیدار کرد.

یکی از اهداف وی از سفر به هند، پاسخ به دعوت «ناریندرا مودی» نخست وزیر این کشور، برای شرکت در نشست بین المللی «گجرات پویا» (Vibrant Gujrat) بود.

هفتمین نشست بین المللی گجرات پویا در شهر «احمدآباد» در ایالت گجرات و با هدف جذب سرمایه های خارجی شرکت های اقتصادی بین المللی برای توسعه این ایالت برگزار شد.

این نشست، نخستین اقدام اقتصادی- بین المللی مودی در معرفی هند به دنیا به عنوان کشوری مناسب برای سرمایه گذاری به شمار می رود.

افزون بر 250 شرکت اقتصادی برتر، نمایندگانی از کشورهای گوناگون در این نشست شرکت کردند و جان کری نیز به نمایندگی از دولت آمریکا در صدر یک هیات اقتصادی 80 نفره به احمدآباد رفت.

تاخیر کری در رسیدن به احمدآباد، مراسم گشایش نشست را با تاخیر یک ساعته همراه کرد و از همین جا اهمیت حضور هیات آمریکایی برای مقام های هند آشکارتر شد.

بر پایه گزارش های منتشر شده، روابط اقتصادی آمریکا و هند از سال 2000 میلادی (1379 خورشیدی) به بعد به طور تقریبی پنج برابر شده و سرمایه گذاری مستقیم خارجی دوجانبه واشنگتن و دهلی نو نیز به 30 میلیارد دلار رسیده است (1).

البته کری فقط با هدف شرکت در نشست گجرات در هند حضور نیافت. وی می خواست مقدمه سفر «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا، به دهلی نو برای شرکت در مراسم روز ملی هند (ششم بهمن) را فراهم کند.

به این ترتیب، اوباما نخستین رییس جمهوری آمریکا خواهد بود که طی دوران مسوولیت خود 2 بار از دهلی نو دیدار کرده است.

*** حاشیه حضور کری در دهلی نو و اسلام آباد

پیش از حضور کری در هند، حاشیه های این سفر با سخنان مقام های آمریکایی آغاز شد. آنان اعلام کردند پاکستانی ها در رویارویی با تروریسم اقدام های مطلوبی انجام داده اند بنابراین می توان بر پایه قانون «کری- لوگار» (که دهه 90 میلادی به تصویب کنگره آمریکا رسید) کمک های بشردوستانه آمریکا به اسلام آباد را از سر گرفت و برای این منظور، بسته کمک 532 میلیون دلاری پیشنهاد شد (2).

پس از اعلام این موضع، هندی ها به شدت به مواضع آمریکا اعتراض کرده و اقدام های برخی گروه های تروریستی فعال در پاکستان را یادآور شدند.

گرچه جان کری اعلام کرد این امر به معنای تایید نهایی اقدام های پاکستان برای مبارزه با تروریسم نیست ولی قانون کری- لوگار فقط یکی از سازوکارهای کمک بشردوستانه به پاکستان را تشکیل می دهد.

به نظر می رسد آمریکا برای افزایش کارآمدی سفر جان کری به جنوب آسیا وادار شده است روند امتیازدهی به پاکستان را از سر بگیرد زیرا این کمک ها به ارزش سالانه یک میلیارد و 500 میلیون دلار که از دهه 90 میلادی به اسلام آباد داده می شد، از سال 1390 به دنبال کشته شدن «اسامه بن لادن» رهبر القاعده، در «ابیت آباد» پاکستان و درگیری لفظی مقام های 2 کشور بر سر مسائل امنیتی کاهش یافته بود.

اما اکنون دولت تازه ای در پاکستان روی کار آمده و عملیاتی را برای مبارزه با گروه های تروریستی در مناطق قبایلی این کشور در مرز افغانستان آغاز کرده است.

برنامه های امنیتی پاکستان پس از حمله تروریستی بیست و پنجم آذرماه به مدرسه ای در شهر «پیشاور» و کشتار 132 دانش آموز و چندین معلم و نگهبان، شدت گرفته است.

به نظر می رسد کمک های آمریکا با نوعی امتیازدهی به پاکستان نیز همراه بوده است. البته همواره دهلی نو نسبت به کمک های مالی آمریکا به اسلام آباد بدبین بوده است. از دید دهلی نو، این کمک ها فقط در بحث مبارزه با تروریسم مصرف نمی شوند و بخشی از این مبالغ مالی به موارد دیگر اختصاص می یابد.

*** روابط واشنگتن و اسلام آباد

بیست و دوم دی ماه «نواز شریف» نخست وزیر پاکستان، در منزل خود از وزیر امور خارجه آمریکا استقبال کرد و گفت: همواره آمریکا یکی از عناصر مهم سیاست خارجی پاکستان بوده است.

نواز شریف در تشریح سیاست های پاکستان افزود: اسلام آباد در پی دسترسی به بازارهای اقتصادی و جذب سرمایه های آمریکا با هدف اشتغالزایی در پاکستان است.

وی ابراز امیدواری کرد در نشست اقتصادی ماه مارس (اسفندماه)، پاسخ مناسبی را از سوی سرمایه گذاران آمریکایی دریافت کند.

جان کری نیز با تسلیت حادثه مدرسه پیشاور اعلام کرد تروریسم دغدغه مشترک پاکستان و آمریکا بوده است.

گفت و گوهای راهبردی آمریکا و پاکستان، بر حوزه های انرژی، امنیت، مبارزه با تروریسم و همکاری های دفاعی، منع گسترش تسلیحات هسته ای و اقتصاد متمرکز بود (3).

پاکستان بر این باور است که هند در نقض صلح در مرز 2 کشور و همچنین آموزش و کمک مالی به خرابکاران دخالت دارد بنابراین مدارک و اسناد مربوط به فعالیت های مرزی هند در مرزهای مشترک را به آمریکا داد.

از سوی دیگر، کری گفت: با تمامی گروه های افراطی باید به صورت یکسان برخورد شود و همه آنها باید هدف گرفته شوند.

وی افزود: گروه های تروریستی همچون طالبان افغانستان و پاکستان، شبکه حقانی، لشکر طیبه و دیگر گروه ها همچنان تهدیدی برای پاکستان، همسایگانش و آمریکا هستند و همه ما مسوولیت داریم مطمئن شویم این گروه ها نه فقط جای پای خود را محکم نمی کنند بلکه به فراموشی و خاطره پاکستان سپرده می شوند که این وظیفه هنوز پایان نیافته است (4).

همچنین با توجه به مهاجرت بسیاری از مردم پاکستان در جریان مبارزه دولت با نیروهای تندرو، کری اعلام کرد آمریکا 250 میلیون دلار برای سامان دادن دوباره زندگی این افراد کمک خواهد کرد. با اختصاص این مبلغ نزدیک به 700 هزار پاکستانی می توانند به خانه های خود بازگردند.

تاکید نخست وزیر پاکستان در دیدار با وزیر امور خارجه آمریکا بر تمرکز این کشور روی دسترسی به بازارهای بزرگ تر برای محصولات خود و فراخوانی آمریکا به سوی سرمایه گذاری در پاکستان به منظور ایجاد فرصت های شغلی، همکاری اقتصادی 2 طرف را پررنگ تر می کند.

به هر روی، بی تردید یکی از خواسته های اسلام آباد، اختصاص کمک های فنی و آموزشی آمریکا به نیروهای واکنش سریع پاکستانی برای اقدام های امنیتی در چارچوب طرح «اقدام ملی» است.

*** فرجام سخن

با توجه به برون رفت نیروهای آمریکایی از افغانستان و بر عهده گرفتن تمام فعالیت های عملیاتی- نظامی برای رویارویی با نیروهای طالبان از سوی ارتش و نیروهای ملی افغانستان، واشنگتن همچنان پاکستان را یک همپیمان و عنصر کلیدی حل مساله افغانستان می داند.

از سوی دیگر، کاخ سفید که به واسطه توافقنامه امنیتی با کابل همچنان 10 هزار و 800 نیرو در افغانستان برای ارایه کمک های مشاوره ای دارد، می خواهد با خرسندسازی اسلام آباد، امنیت سربازان خود در افغانستان را تامین کند.

از این رو، یکی از اهداف مهم گفت و گوی کری در اسلام آباد، محکم کردن پیوندهای پاکستان و دولت ائتلافی نوپای افغانستان است که طی ماه های گذشته رو به تیرگی گذاشته بود.

در این میان، واشنگتن نمی تواند از مزایای ارتباط با هند چشم بپوشد.

دهلی نو از دید واشنگتن، سد نخست رویارویی با پکن است. از این رو، آمریکا از ارتقای جایگاه هند در منطقه و نیز نقش های بین المللی آن تا اندازه ای پشتیبانی می کند.

در این پیوند، واشنگتن با توجه به روابط نه چندان روشن دهلی نو- پاکستان، در پی برقراری موازنه در منطقه است تا هر 2 طرف را خرسند نگه دارد.

----------------------------

منابع:

1- http://news.irib.ir/analysis/commentaries/item/61009

2- http://www.iribnews.ir/NewsText.aspx?ID=352250

3- http://www.iribnews.ir/NewsText.aspx?ID=359529

4- http://www.reuters.com/article/2015/01/13/us-india-pakistan-kerry-idUSKBN0KM0AI20150113

گزارش خطا