نقدی بر طرح مسایل اختلاف برانگیز از تریبون نماز جمعه

سخنان تازه یکی از امامان جمعه موقت تهران در ارتباط با پادشاه عربستان انتقادهایی را در پی داشت و بار دیگر اهمیت و حساسیت جایگاه تریبون نماز جمعه در حفاظت از وحدت ملی و اسلامی و پرهیز از پرداختن به مسایل تنش زا و اختلافی را مورد توجه قرار داد.

در حالی که مسوولان جمهوری اسلامی ایران از جمله «حسن روحانی» رییس جمهوری به مناسبت درگذشت ملک عبدالله پادشاه عربستان، پیام تسلیت صادر کردند و حتی «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه نیز برای شرکت در مراسم بزرگداشت پادشاه سعودی به ریاض سفر کرد، طرح تعابیری چون «قارون سعودی» و «تبریک» درگذشت ملک عبدالله، آن هم از یکی از تریبون های عمومی جای سوال دارد. بی تردید چنین موضع گیری هایی افزون بر این که برخلاف ارزش های اخلاقی و اسلامی است، ارتباطی با موضع رسمی کشور ندارد.

نکته ی مهم تر در مورد سخنان یاد شده، جایگاه بیان آن است. نماز جمعه فریضه یی است که از نخستین روزهای ورود پیامبر اسلام به مدینه برای برپایی حکومت اسلامی پایه ریزی و به نهادی برای پیوند عبودیت و آگاهی سیاسی امت اسلامی تبدیل شد؛ فریضه یی که خداوند در قرآن کریم مومنان را به شتاب در بپاداشتن آن فراخوانده و روایت های گوناگونی از پیشوایان دینی در زمینه ی اهمیت آن به جای مانده است.

در راستای تحقق آرمان برپایی جامعه ی نبوی و حکومت علوی در ایران اسلامی، کمتر از 6 ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی نخستین نماز جمعه ی تهران با حضور مشتاقانه و شکوهمند مردم خداجوی تهران برگزار شد.

در طول سال های گذشته، فلسفه ی برپایی این فریضه ی سیاسی- عبادی و بایسته های آن در بیانات بنیانگذار جمهوری اسلامی و رهبر انقلاب انعکاسی پرفروغ داشته است.

یکی از مهمترین محورهای این بیانات تاکید بر کارکرد ویژه ی نمازجمعه در زمینه ی انسجام ملی و وحدت اسلامی است. امام خمینی (ره) در جمع امامان جماعت استان خراسان در این مورد فرمودند: «ائمه ی جمعه باید توجه داشته باشند که یکی از موثرترین قشرهای جامعه به حساب می‏آیند و باید توجه داشته باشند که مردم گوششان به این ها است و در اجتماع سعی می کنند ببینند امام جمعه چه می‏گوید. از این ‏رو، باید سعی شود خطبه‏ ها پرمحتوا باشد. در خطبه‏ ها، هم باید امر به تقوا و این گونه مسایل رعایت شود و هم مردم را به وحدت و حضور در صحنه دعوت نمایند.» (1)

بنیانگذار جمهوری اسلامی در همین باره در جمع امامان جماعت استان بوشهر فرمودند: «امیدوارم ائمه جمعه که در همه جا هستند، چه در مناطق برادران اهل سنت و چه شیعه، به این مساله زیاد توجه کنند که الان هم اشخاصی هستند که قصد اخلال دارند و می‏ خواهند بین این دو قشر اختلاف ایجاد کنند واین یک مصیبتی است برای مسلمین که باز هم گاهی زمزمه می‏شود.» (2)

با وجود این توصیه ها، در پاره یی موارد در تریبون نماز جمعه اظهاراتی غیرحساب شده بیان می شود و زمینه های سوء استفاده ی برخی مغرضان را فراهم ساخته تا بر چهره ی وحدت ملی و اسلامی پنجه بکشند. به عنوان مثال، در روزهای اخیر برخی از رسانه ها و هسته های خبرپراکنی با پی گرفتن خط سیری وحدت ستیزانه و برجسته سازی آن تلاش کردند بر طبل تفرقه و شکاف میان 2 کشور بزرگ جهان اسلام بکوبند.

تاختن بر رهبران عربستان سعودی که نقش برادر بزرگتر بسیاری از دولت های عربی را بر عهده و نفوذی قابل توجه در جهان اسلام دارد، اقدامی است که با نادیده انگاشتن توصیه ی پیامبر اسلام در مورد «گرامی داشتن بزرگان هر قوم» آموزه های اصیل اسلامی را بر نمی تابد.

نکته ی دیگری که در این میان اهمیت دارد مسوولیت کسانی است که با توهین به رهبران دیگر کشورها، به نوعی مسیر اقداماتی تلافی جویانه و اهانت به مسوولان ارشد نظام اسلامی را هموار می سازند و به جای دمیدن روح وحدت و همدلی میان مسلمانان و تقویت پیوندهای دولت های اسلامی، زبان به بیان ناپسند می گشایند.

افزون بر آنچه گفته شد، تبریک مرگ دیگران (به طور ویژه رهبر یک کشور اسلامی) و دست افشانی به این بهانه طی روزهای گذشته سبب بیان برخی دیدگاه ها و اعلام نظرها در این زمینه شد. آیت الله «عبدالله جوادی آملی» از مراجع تقلید هفته ی گذشته در این باره اظهار داشت: در سمت ما نیز ابراز شادی در مرگ افراد چه ضرورتی دارد؟ این رفتار نه واجب است و نه مستحب. برای چه باید عواطف یک عده را جریحه دار کرد؟ علی الخصوص که حجاج ما برای انجام فریضه ی حج باید به این کشور سفر کنند.

از دید برخی شنوندگان و ناظران، بیان سخنان غیر حساب شده و ناصواب گزندی بر جایگاه والای خطابه در نماز جمعه است؛ جایگاهی که به تعبیر رهبر انقلاب، هدایتگر «اندیشه و ایمان و روحیه ی دینی مردم» است. (3)

مقام معظم رهبری در بیان کارکردها و بایسته های امامان جمعه به آسیبی جدی دیگری اشاره و گفته اند: «این طور نیست که ما در تریبون نمازجمعه به مردم بگوییم به هیچ طرف وابستگی نداریم و از کاندیدایی حمایت نمی کنیم و پدر همه هستیم، اما در کنار این حرف ها، با تعبیرات و گوشه و کنایه و بعضی از کارهای جنبی، برخلاف این گفته و ادعا عمل کنیم مردم زود می فهمند. این اشتباه است که ما خیال کنیم مردم به زبان فریب می خورند و خیال می کنند که ما به یک طرف و جناح گرایش و تمایل خاصی نداریم. خیر، مردم این اختلاف را حس می کنند و تفاوت بین قول و عمل امام جمعه، اثر معکوس خواهد بخشید.» (4)

با توجه به این بیانات، نباید در مردم این احساس به وجود آید که تریبون نماز جمعه تبدیل به مکانی برای تفکر خاص سیاسی شده است زیرا در این صورت نماز جمعه از کارکرد وحدت بخش خود فاصله خواهد گرفت.

کوتاه سخن آن که تریبون نماز جمعه مقصد نگریستن و گوش فرا دادن میلیون ها مسلمانی است که تشنه ی عبودیت و آگاهی سیاسی- اجتماعی اند و به آرمان وحدت امت اسلامی و انسجام ملی چشم دوخته اند. از این رو تقلیل جایگاه خطابه به سنگر ستیزش بر این آرمان در تضاد با آموزه های مذهبی و به معنای نادیده انگاشتن توصیه های موکد بنیانگذار جمهوری اسلامی و رهبر انقلاب است.

پی نوشت ها:

1-صحیفه ی امام، جلد هفدهم.

2- صحیفه ی امام، جلد شانزدهم.

3- بیانات مقام معظم رهبری در مراسم بیعت ائمه ی جمعه پس از برگزیده شدن به عنوان رهبر (12 تیر 1368)

4-همان

*ایرنا

گزارش خطا