سیاست خارجی تعاملی یا تقابلی؟

وقتی یک کشور بتواند حقوق و منافع ملی خود را از روش های مسالمت آمیز همچون دیپلماسی محقق کند، چه نیازی به دست یازیدن به سیاست های دشمن تراشانه و ستیزه جویانه است؟ سیاست هایی که خود مانعی برای تحقق منافع ملی هستند. به عبارتی دیگر گرهی که با دست باز می شود چرا باید با دندان باز کرد؟

بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم شاهدیم که مهم ترین ماموریت دولت در عرصه سیاست خارجی زیره ذره بین قرار گرفته است. همه کسانی که پیش از این فرصت کافی برای گره گشایی از پرونده هسته یی و دیگر مسایل این عرصه را داشته اند اکنون بیرون گود ایستاده و دلواپسانه بهانه گیری می کنند. از یک تماس تلفنی یا یک پیاده روی دیپلماتیک عصبانی می شوند و در عین حال دوره ی بی جواب ماندن نامه های رییس جمهوری پیشین را فراموش می کنند؛ به همین دلیل وقت آن است از آقایان معترض بپرسیم سیاست خارجی مورد نظر شما چیست؟

به نظر می رسد این همه عصبانیت و تغییر موضع به این خاطر است که حمله کنندگان به سیاست خارجی دولت نمی خواهند حل و فصل مشکلات کنونی در کارنامه ی رقیب درج شود. زیرا اگر این طور نباشد باید این گونه نتیجه بگیریم که آن ها در اساس از مفهوم مذاکره به عنوان یک گفتمان دیپلماتیک و سازنده آگاهی ندارند و از این رو است که هنر «محمد جواد ظریف» و همکارانش را در پیشبرد منافع ملی مورد نظر قرار نمی دهند.

دلواپسانی که فکر می کنند لبخندهای وزیر امور خارجه با منافع ملی منافات دارد، پیامدهای ادبیات احمدی نژادی را نادیده می گیرند. اما مردم فراموش نمی کنند که کاغذ پاره خواندن تحریم ها نه تنها هیچ دردی از ما دوا نکرد بلکه مسیر انزوای بین المللی کشورمان را نیز هموار تر ساخت.

کوبیدن بر طبل دشمنی های دیرین و موضع گیری های اشتباه در عرصه سیاست خارجی امتحان خود را پس داده و نتیجه یی غیر از گسترش تحریم ها، انزوای سیاسی، ارجاع پرونده هسته یی به شورای امنیت و مواردی از این دست نداشته است. بنابراین وقت آن رسیده تا مخالفان دولت کمی منطقی تر به قضاوت بنشینند.

بهتر است تلاش رییس جمهوری آمریکا را برای ملاقات با روحانی که در نهایت به تماس تلفنی انجامید در کنار نامه های احمدی نژاد به اوباما قرار دهیم تا روشن شود که یک سیاست خارجی چگونه می تواند شان و جایگاه بین المللی کشورمان را تعیین کند. امروز سیاست خارجی تعاملی دولت نه تنها باعث شده مسیر به رسمیت شناختن حقوق هسته یی کشورمان هموارتر شود، بلکه ساختمان تحریم ها را نیز تَرک انداخته و در آستانه فروریختن کامل قرار داده است. این سیاست خارجی باعث شده حتی بین 2 متحد دیرین یعنی آمریکا و رژیم صهیونیستی بر سر مساله ی ایران اختلاف بیاندازد.

از سوی دیگر بررسی سطح روابط بین المللی در دولت ها نیز مولفه ی خوبی برای ارزیابی موفقیت سیاست خارجی است. مخالفانی که پیش از این صمیمیت با ونزوئلا و کشورهایی در این سطح را نشانه دیپلماسی موفق می دانستند اکنون از ملاقات وزیران امور خارجه ایران و آمریکا ناراحت می شوند و این حاکی از درک نادرست این گروه نسبت به متغیرهای مهم و اثرگذار نظام بین الملل است. همان آمریکا که سال ها در مقابل ایران موضع خصمانه داشت و ما را عامل بی امنی و بی ثباتی منطقه می دانست اکنون از در ِ صمیمیت وارد شده و اعلام می کند که ایران تهدیدی در منطقه نیست. اوباما در مقابل لابی صهیونیستی و تندروهای کنگره می ایستد تا خللی به روند توافق احتمالی با ایران وارد نشود اما مخالفان داخلی اهمیت این موضوع را درک نکرده و به بهانه گیری های خود ادامه می دهند.

با این که مساله هسته یی مهم ترین چالش پیش روی ایران در حوزه سیاست خارجی است اما همه آن نیست. دولت یازدهم به خوبی توانسته است که در دیگر بخش های این حوزه وارد عمل شده و نتایج قابل توجهی به دست آورد. اکنون دیگر سفر رییس جمهوری به اجلاس سالیانه سازمان ملل یک تعطیلات خوب برای اعضای دولت و همراهانشان نیست بلکه نتیجه یی همچون تصویب یک قطعنامه بر پایه ی پیشنهاد رییس جمهوری اسلامی ایران دارد.

تصویب قعطنامه یی با موضوع «جهان عاری از خشونت و مبارزه با افراطی گری» پیروزی دیگری برای دستگاه دیپلماسی کشورمان محسوب می شود و بدون شک ادامه این شیوه دیپلماسی ارتقای اعتبار و عزت ایرانیان در جهان را به دنبال دارد.

شاهدیم که شعار «تعامل سازنده با جهان» به وعده های انتخاباتی محدود نماند و در یک سال و نیم گذشته پروژه ایران هراسی، شیعه و اسلام هراسی در سراشیبی قرار گرفته است. تصویب این قطعنامه، به درستی پیام اصلاح طلبی و «اعتدال خواهی» مردم ایران در انتخابات ٢4 خرداد را به جهانیان رساند و چهره واقعی ایران اسلامی را به جامعه بین المللی نشان داد.

نمی توان انکار کرد که بعد از توافق ژنو، ارتباط ایران با کشور های اروپایی بهبود یافت. نزدیک شدن روابط ایران و انگلیس در بستر این فضای مثبت، نمونه گسترش روابط ایران با اروپا است. در بستر فضای به وجود آمده، بخاطر حضور فعال دیپلماتیک دولت یازدهم در سطح جهانی، کشور های مختلف اروپایی نیز به ایران نزدیک شده اند؛ نمونه بارز آن سفر مقامات کشورهای اروپایی و غیر اروپایی به ایران است که از همان مراسم تحلیف کلید خورد. این تعامل تنها به جهان غرب محدود نیست و رویکرد دولت در برابر کشورهای منطقه به ویژه عربستان نیز از عزم و اراده مقامات ایرانی برای بهبود روابط نشان دارد.

شکسته شدن ترس از حضور در نشست های جهانی و حضور موثر در آن یکی دیگر از دستاوردهای دیپلماسی دولت یازدهم است. پیش از این به سبب ناآشنایی با فعالیت های دیپلماتیک و این نوع فضا ها صندلی ایران در این برنامه ها خالی می ماند اما تیم دیپلماسی دولت یازدهم با تکیه بر بیش از سه دهه فعالیت در این حوزه، به استقبال چنین نشست هایی می روند.

دیپلمات های توانای ایران نه تنها از ورود به اقیانوس نظرات رسانه یی و تخصصی سیاست خارجی هراسی ندارند، بلکه با اعتماد به نفس ناشی از نمایندگی ملت ایران و جایگاه امروز کشورمان، هر مجالی برای گفت و گو با طرف های جهانی در دنیای به هم پیوسته امروز را غنیمت می شمارند. در حالی که دلواپسان و هوادارانشان تنها با فرار رو به جلو از این مواجه شدن با فضای بین المللی دوری کرده اند.

به طور کلی می توان شهامت دولت یازدهم برای فعال کردن دیپلماسی پویا را ستودنی دانست و گفت که افراطی ها برغم به کارگیری همه هنر خویش در مانع تراشی برای دولت تاکنون به نتیجه مورد نظر خود نرسیده اند.

با این حال باید پرسید دیپلماسی مطلوب منتقدان در سال های گذشته چطور سه اصل عزت، حکمت و مصلحت را لحاظ کرد که اکنون از محقق نشدن آن نگران هستند؟ هجمه های کنونی علیه دیپلماسی دولت یازدهم به پشتوانه کدام موفقیت ها بیان می شود و این آقایان چه راهکار جایگزینی در دست دارند؟ عملکرد دلواپسان در دولت های نهم و دهم نشان داده است که پاسخی برای این سوال ها ندارند اما متاسفانه به تنگ نظری ها ادامه می دهند و به جای قدردانی از نتایج به دست آمده در عرصه سیاست خارجی به انتقادهای تند و مخرب روی می آورند.

دلواپسانِ امروز، همان حامیان دیروز رویکردهای تنش زا هستند که با پی گیری اهدافی موهوم در عرصه ی منطقه یی و بین المللی جز بر چالش های پیش روی کشور نیفزودند. افزون بر اصرار این دسته بر افزایش اختلافات هسته یی، ایجاد حساسیت های بین المللی بر مدار موضوع «هولوکاست» و اصرار بر برجسته نمایی آن، زمینه را برای مظلوم نمایی و بهره جویی بیشینه ی صهیونیست ها مهیا کرد.

رویکردهایی نسنجیده از این دست سبب انتقال پرونده ی هسته یی ایران از «آژانس بین المللی انرژی اتمی» به «شورای امنیت سازمان ملل متحد» و صدور 6 قطعنامه ی تحریمی علیه ایران شد؛ قطعنامه هایی که در ابتدا «کاغذپاره» خوانده و سپس به گره کوری تبدیل شد که تاکنون گشوده نشده است.

نکته ی بسیار مهمی که در این پیوند باید به آن اشاره کرد اینکه گفت و گوهای هسته یی نه فقط تصمیم و اراده ی دولت بلکه فرایندی است که از طرف نظام جمهوری اسلامی پیگیری می شود و مورد حمایت رهبر معظم انقلاب است. آیت الله خامنه ای بارها از مذاکره کنندگان هسته یی کشورمان دفاع و آن ها را فرزندان انقلاب خطاب کرده است. فرایند حل و فصل موضوع هسته یی از سال ها پیش در دستور کار مسوولان قرار گرفته بود ولی امروز بخاطر رویکرد تعامل سازنده و تنش زدای دولت یازدهم شتابنده شده و به سمت دستیابی به نتیجه ی نهایی پیش می رود. با توجه به این موضوع، حمایت همه جانبه ی داخلی از روند مذاکره و اولویت دادن آن به منافع حزبی و جناحی از اهمیت بالایی برخوردار است.

یکی از مهم ترین اهداف ورود به مذاکره، حفظ حقوق هسته یی ملت ایران همزمان با کاستن از بار فشارهای خارجی بود که در این پیوند «حسن روحانی» رییس جمهوری بارها بر این جمله تاکید کرده است که هم سانتریفیوژها باید بچرخد، هم چرخ زندگی مردم.

*ایرنا

گزارش خطا