سهم پول‌های کثیف در ایجاد و اداره رسانه‌ها مشخص شود

در هشت سال گذشته، رسانه‌های ارتباطی بسیاری چه در فضای مجازی و چه به‌صورت روزنامه و مجله، در کشور پا به عرصه وجود گذاشتند. بسیاری از این رسانه‌ها، تاکنون شفافیت لازم را درخصوص نحوه تأمین مالی هزینه‌های خود بروز نداده‌اند. برخی از این رسانه‌ها به‌رغم نداشتن هرگونه منبع درآمدی، با بودجه‌های خوبی اداره می‌شوند و معلوم نیست، محل تأمین هزینه‌هایشان کجاست.

قادر باستانی، نویسنده و مدرس علوم ارتباطات اجتماعی، در گفت‌وگو با ایلنا در این باره گفت: فقدان شفافیت مالی، ضربه زیادی به اعتبار رسانه‌های کشور ما زده است. گام اول برای شفاف‌سازی، این است که مراجع ذیصلاح، سهم پول‌های کثیف در ایجاد و اداره برخی رسانه‌ها را مشخص کنند و به اطلاع عموم برسانند.

وی افزود: به طور اصولی، یک رسانه یا دولتی است و مانند خبرگزاری ایرنا، بودجه آن به‌طور مشخص در قانون بودجه مصوب تعیین شده است، یا رسانه خصوصی است و هزینه‌های آن از محل تکفروشی، آگهی و کمک‌های مشخص دولتی تأمین می‌شود. ممکن است یک رسانه هم وابسته به نهاد و اُرگانی باشد، که باز نحوه تأمین بودجه آن شفاف و مشخص است.

باستانی تصریح کرد: امروز در فضای رسانه‌ای کشور، تعادل وجود ندارد. در سال‌های اخیر سایت‌های خبری بسیاری با بودجه‌هایی که مأخذ آن مشخص نیست، شروع به فعالیت کرده‌اند که اینها بر فضای سیاسی کشور مؤثر هستند. نگرانی از چنین رسانه‌هایی که از حد و مرز عملکردهای حرفه‌ای فراتر می‌روند، بیشتر معطوف به ماهیت غیرمسئولانه آنهاست، چون عدم مسئولیت‌پذیری یک رسانه، مخاطرات عمده‌ای ایجاد می‌کند و موازنه قدرت را در بازی دموکراتیک به هم می‌زند؛ چراکه این رسانه‌ها به نیروی غیرقابل‌کنترلی تبدیل می‌شوند که خارج از چارچوب اراده مردم عمل می‌کنند.

این استاد دانشگاه، با بیان اینکه رسانه‌های ساختگی روند سیاسی را منحرف می‌کنند، تأکید کرد: این رسانه‌ها، عزت و حقوق شهروندان را ناچیز می‌شمارند و گفتار و کردار رقبای سیاسی صاحبان خود را به تمسخر می‌گیرند. اینها با برجسته‌سازی برخی موضوعات و نادیده‌گرفتن رویدادهای دیگر، برابر خواسته تأمین‌کنندگان خود، به برخی مسایل اهمیت و اعتبار می‌دهند و با استفاده ابزاری از نفوذ اجتماعی رسانه، اهداف خاص سیاسی آنها را دنبال می‌کنند.

باستانی خاطرنشان کرد: فضای امروز رسانه‌ای در کشور، محتاج شفاف‌سازی است. چرا نشریات از اعلام عمومی شمارگان چاپی خود طفره می‌روند؟ چرا به خواسته‌های مخاطبان توجه جدی نمی‌کنند؟ یک رسانه حرفه‌ای باید به قدر کافی شفاف، مستقل و بی‌طرف باشد تا اعتبار خود را حفظ کند و حلقه اتصال شهروندان، جریان‌های سیاسی و حاکمیت در تولید و مصرف درست اطلاعات باشد.

وی به راهکار علمی خروج از این وضعیت اشاره کرد و گفت: چند سال پیش دکتر معتمدنژاد، استاد فقید ارتباطات، بحثی را در خصوص استقلال تحریریه‌ای روزنامه‌نگاران مطرح کرد که متأسفانه توجه جدی به آن نشد. طرح دکتر معتمدنژاد این بود که در راستای تأمین مصالح و منافع عمومی کشور، اعضای تحریریه رسانه‌ها، با هدف استقلال از قدرت سیاسی و منافع اقتصادی صاحبان سرمایه‌، در مالکیت و مدیریت رسانه‌ها سهیم شوند. ایشان طرح خود را تحت عنوان «شرکت تحریریه‌ای» ارائه داد و دنبال کرد، اما نتیجه‌ای نگرفت.

باستانی اضافه کرد: در کشورهای سرمایه‌داری غربی، سلطه مستقیم سیاسی بر رسانه‌ها بر اثر توسعه نظام‌های آزادی‌گرا از بین رفته، اما سلطه صاحبان سرمایه و مؤسسات تجارتی بر رسانه‌های همگانی، بیش از بیش گسترش یافته است. به همین خاطر کوشش‌های روزنامه‌نگاران برای تحقق استقلال تحریریه‌ای، بر مشارکت در مالکیت و مدیریت مؤسسات رسانه‌ای استوار شده و نتایج خوبی از آن به‌دست آمده است.

وی افزود: معنی مشارکت روزنامه‌نگاران در مدیریت یک رسانه، این است که حتی اگر کسی پول داشته باشد و مالکیت یک رسانه را بخرد، به جهت اقتدار شرکت تحریریه‌ای، نمی‌تواند خط و مشی رسانه را خلاف نظر روزنامه‌نگاران آن رسانه تغییر دهد. بنابراین اندیشه خدمت به منافع عمومی، همیشه در اولویت اول رسانه قرار دارد.

این مدرس علوم ارتباطات تصریح کرد: امروز در کشور ما نیاز جدی وجود دارد که نظام حقوقی رسانه‌ها بازنگری شود و ساختارآنها با خارج‌کردن‌شان از کنترل سرمایه، در جهت مشارکت اندیشه‌آوران در مالکیت و مدیریت رسانه دگرگون شود تا رسانه‌ بتواند رسالت اجتماعی خود را همان‌گونه که در قانون اساسی بر آن تأکید شده است، به انجام برساند.

باستانی در پایان ابراز امیدواری کرد، دولت تدبیر و امید، تمهیدات قانونی لازم را برای به بارنشاندن آرزوی دکتر معتمدنژاد به کار بندد، تا شاهد اعتلای حقیقی فضای رسانه‌ای در راستای مصالح عامه کشور باشیم.

گزارش خطا