«السابقون الاولون» انقلاب

سید محمود صادقی

1. توجه و تدبر در آیات قرآن کریم، گاه حقایقی را به انسان می نمایاند که در نگاه نخست از دیده پنهان می ماند؛ در مثل، با تدبر و تدقیق در آیه دوم سوره مبارکه حشر، می توان به قدر، منزلت و اهمیت «حق تقدم» و «سبقت در امور خیر» نزد خدای متعال پی برد: «هُوَ الَّذِى أَخْرَجَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ مِن دِیَارِهِمْ لِأَوَّلِ الحشْرِ مَا ظَنَنتُمْ أَن یخرُجُواْ وَ ظَنُّواْ أَنَّهُم مَّانِعَتُهُمْ حُصُونهُم مِّنَ الله».

در این آیه چنان که مشهود است، بر «نخستین» شکست یهودیان توجه شده که به وسیله مسلمانان بر ایشان تحمیل گردیده است. با این تأکید که چنین شکستی در باور هیچ یک از دوستان یا دشمنان اهل ایمان نمی گنجید و یهودیان مدینه نیز به شکست ناپذیری خویش ایمان داشتند.

توجه و تأکید خاص قرآن بر شرایط ویژه اهل کتاب ساکن مدینه، خود نشان اهمیت این تقدم و سبقت است؛ گرچه میزان قدر و منزلت مسئله تقدم و سبقت را می توان از آیات دیگر قرآن کریم نیز استنباط کرد: «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُوْلَئکَ الْمُقَرَّبُونَ» (واقعه: 10و 11).

با این همه توجه به این نکته نیز خالی از لطف نیست که آنچه در قرآن کریم در باب سبقت و تقدم مطرح است، تنها در دایره تنگ «سبق زمانی» محدود نمی شود، چراکه سبقت زمانی گاه معلول عوامل طبیعی است که از این نظر نمی توان شرافتی برای آن در نظر گرفت؛ لیکن اگر سبقت زمانی با فهم، تشخیص و شهامت عمل همراه شود، ملاک و معیار شرافت قرار می گیرد، چنان که امیر مؤمنان (علیه السلام) «نخستین» بودن در اسلام را فخر خود می دانست و نبی مکرم اسلام نیز حق تقدم ایشان را ارج می نهاد: «إِنَ‏ عَلِیّاً أَعْظَمُ‏ الْمُسْلِمِینَ عَلَى الْمُسْلِمِینَ بَعْدِی حَقّاً، وَ أَقْدَمُهُمْ سِلْماً، و...» (الامالی للطوسی، ص607).

2. نگاهی کوتاه به تاریخ حیات اسلام در ایران، نشان گر این حقیقت است که نهضت اسلامی ملت ایران به رهبری و قیادت امام خمینی (س)، در قرون اخیر سابقه ای ندارد و از این نگاه، انقلاب اسلامی ایران و رهبری فقید آن بر همه قیامهای دینی و مردمی دیگر در عصرهای آینده سبقت دارد و به گونه ای می توان همه قیامهای لاحق را تحت رهبری امام راحل تعریف کرد.

توجه به این نکته ضروری است که اگرچه نهضت اسلامی مردم ایران با رهبری حکیمانه و مدبرانه امام راحل به انجام مقصود رسید؛ لیکن در شکل گیری و تحقق یک نهضت، افزون بر همدلی و همراهی مردم و رهبری، مؤلفه دیگری نیز وجود دارد که می توان آن را «رکن دوم انقلاب» نامید.

انقلابیون نخستین، که نخستین بار ندای حق طلبانه رهبری نهضت را به گوش جان شنیدند و با تشخیص درست و شهامت خویش، جامه عمل بر تن کرده، راه ارتباط مردم و رهبری نهضت را هموار ساختند و در همه سالهای عسرت، استقامت ورزیده، رنج زندان و شکنجه و تبعید، و هجران از اهل و عیال را به جان خریدند: «إِنَّ الَّذِینَ قَالُواْ رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَمُواْ تَتَنزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَئکَةُ أَلَّا تخَافُواْ وَ لَا تحَزَنُواْ وَ أَبْشِرُواْ بِالجْنَّةِ الَّتىِ کُنتُمْ تُوعَدُونَ» (فصلت:30).

3. به جرأت می توان مدعی بود که علت اصلی عدم توفیق (ظاهری) حکومت علوی و در امتداد آن خلافت کوتاه امام حسن و در نهایت قیام حسینی (علیهم السلام)، نبود یا فقدان انقلابیون نخستینِ وفادار یا تعداد اندک ایشان است؛ امیر مؤمنان و امام حسن (علیهما السلام)، چونان طبیبانی بودند که راه درمان جامعه بیمار زمان خود را می شناختند و البته داروی مناسب را نیز در اختیار داشتند؛ لیکن نبود دستیارانی حاذق (که البته خود این دستیاران نیز بیمار بودند)، ایشان را از ایصال به مطلوب باز می داشت: «أُرِیدُ أَنْ‏ أُدَاوِیَ‏ بِکُمْ وَ أَنْتُمْ دَائِی کَنَاقِشِ الشَّوْکَةِ بِالشَّوْکَةِ وَ هُوَ یَعْلَمُ أَنَّ ضَلْعَهَا مَعَهَا» (نهج البلاغه، خطبه 121).

با این توضیح می توان علت اصلی عدم توفیق حکومت علوی و حسنی (علیهما السلام) را در «رکن دوم» و انقلابیون نخستین وفادار جست و جو کرد؛ چراکه رهبری و زعامت معصوم در نصاب کامل قرار داشت و دشمن نیز اگرچه زیرک و حیله گر، در صورت حضور یاران همدل، توان مقابله با ایشان را نداشت.

4. با توجه به نکات پیش گفته، علت عظمت و سترگی نام و یاد پیشگامان نهضت در قرآن کریم روشن می گردد: «وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنصَارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ رَّضىِ‏ اللَّهُ عَنهمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ» (توبه:100).

در منطق قرآن کریم، همان گونه که عالم و جاهل در یک رتبه نمی نشینند: «هَلْ یَسْتَوِى الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ» (زمر:9)، قائم نیز بر قاعد برتری و رجحان دارد: «فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلىَ الْقَاعِدِینَ أَجْرًا عَظِیمً» (نساء:95) و به همین منوال انقلابی بعد از انقلاب با آنکه پیش از آن جامه جهاد در بر کرده، در یک رتبه و جایگاه قرار نمی گیرد: «لَا یَسْتَوِى مِنکمُ مَّنْ أَنفَقَ مِن قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قَاتَلَ أُوْلَئکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِّنَ الَّذِینَ أَنفَقُواْ مِن بَعْدُ وَ قَاتَلُواْ وَ کلاً وَعَدَ اللَّهُ الحسْنىَ‏ وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیر» (حدید:10)

5. سهم مؤثر امام و همراهی مردم با ایشان در پیروز نهضت و تحولات پس از آن، اگرچه در دایره توصیفات نمی گنجد؛ لیکن نمی توان حضور کم نظیر یاران مخلص امام را در این عرصه نادیده گرفت. مردانی با ایمان که تا به امروز بر عهد خود با امام، مردم و جمهوری اسلامی باقی ماندند و رنج ناملایمات را با شکوه پیشرفت و تعالی حکومت برآمده از نهضت، نادیده گرفتند.

بی شک نمی توان حرکت اسلامی مردم ایران را که از خرداد سال 42 تا به امروز امتداد دارد، از قاعده کلی مطرح شده جدا دانست؛ به این بیان اگر حکومتی که بر پایه عدالت معصوم بنا نهاده شده، با از دست دادن رکن دوم خود، طعم تلخ شکست را چشیده است، حکومتی که بر پایه فقه مأثور پایه گرفته است نیز می تواند، با وانهادن ارکان خود، ترک های شکل گرفته بر دیوار های خود را ببیند.

آیت الله هاشمی رفسنجانی در میان یاران امام، در زمره مشاوران محرم و صاحبان سرّ امام جای می گیرد؛ نام او با همه فراز و نشیب های نهضت گره خورده است؛ مردی که به تعبیر رهبری معظم، برای پیش برد نهضت تا پای شهادت پیش رفته است.

بی تردید هاشمی رفسنجانی را باید مصداق بارز «السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ» یاران امام دانست که نه تنها بر قاعدین عصر مبارزه و انقلابیون پس از انقلاب رجحان دارد، بلکه در میان انقلابیون پیش از فتح نیز در جایگاهی بی نظیر و بی بدیل نشسته است.

اکنون تخریب یاران امام و انقلابیون نخستین، به خصوص آیت الله هاشمی رفسنجانی، نه فقط تخریب چهره ایشان که وانهادن یکی از ارکان اصلی انقلاب اسلامی مردم ایران است که جز شکست نهضت، ثمر دیگری ندارد.

منبع: جماران

گزارش خطا