- حمله حسین شریعتمداری به احتمال مذاکره ایران - آمریکا
- پاسخ دختر سرلشکر شهید شادمانی به اظهارات سردار جلالی؛ پدرم گوشی هوشمند نداشت و پروتکل‌های امنیتی را رعایت کرده بود + تصویر
- انتشار فیلم با کیفیت از لحظه حمله جنایتکارانه اسرائیل به میدان تجریش (ویدئو)
- ترامپ: لازم باشد، شخصاً با طرف ایرانی دیدار میکنم
- تصویر واضح از موشکی که به تجریش اصابت کرد + مشخصات (عکس)
- همدستی دوباره اردوغان و علیاف علیه ایران
- ادعای خبرساز یک رسانه درباره دور بعدی مذاکرات
- ماجرای نجات سرلشکر موسوی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح از حمله اسرائیل
- پیغام خانواده قربانی تیراندازی گشت امنیتی در همدان
هرمیداس باوند: ایران نسبت به بازرسی نامحدود آژانس بدبین است
«داوود هرمیداس باوند» مدرس حقوق و روابط بین الملل در گفت وگوی تفصیلی با ایرنا به تحلیل و بررسی مساله بازرسی آژانس بین المللی انرژی اتمی و موضوع پروتکل الحاقی پرداخت. به گفته ی او ایران با اصل بازرسی مشکلی ندارد اما بازرسی نامحدود را نمی پذیرد.
این روزها گفت وگوهای هسته یی به مرحله ی حساس خود رسیده و موضوع پذیرش «پروتکل الحاقی» از جانب ایران و پیامدهای آن به محور اصلی خبرها و تحلیل ها تبدیل شده است.
تیم هسته یی ایران با پذیرش موقتی و داوطلبانه ی پروتکل در نشست «لوزان» سوییس تلاش کرد گامی رو به جلو در فرایند اعتمادسازی بردارد حال آن که خواسته ی غربی ها مبنی بر بازرسی از مرکزهای نظامی با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران ناهمخوانی دارد و مسوولان عالی رتبه ی نظام به شدت با این خواسته مخالفت کرده اند.
گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا چندی پیش در مصاحبه یی اختصاصی با «یوسف مولایی» استاد حقوق بین الملل دانشگاه تهران موضوع پذیرش پروتکل الحاقی را به بحث گذاشت و در ادامه ی این سلسله مصاحبه ها سراغ «داوود هرمیداس باوند» استاد حقوق و روابط بین الملل رفت و گفت وگویی با وی داشت.
باوند بر این باور است که اگر توافق هسته یی صورت نگیرد پیامدهای نافرجامیِ توافق برای ایران بسیار نگران کننده است.
وی که سابقه ی یک سال ریاست «کمیته ی حقوق مجمع عمومی سازمان ملل» و تجربه ی تدریس در دانشگاه های رودآیلند، تهران، امام صادق (ع) و آزاد اسلامی را در کارنامه ی خود دارد تصمیم گیری های پنج عضو شورای امنیت را نه بر اساس عدالت و قوانین موجود بلکه بر اساس مصالح سیاسی این اعضا دانست.
باوند تاکید کرد به منظور نتیجه گرفتن از زحمت ها و رایزنی های 18 ماهه، ایران و طرف غربی باید تصمیم های خود را تعدیل کنند. وی در این زمینه به بیان راهکار پرداخت و اظهار کرد که مصاحبه های مجازی می تواند راه حلی باشد که 2 طرف بر آن توافق داشته باشند. ضمن این که ایران می تواند اجازه ی بازرسی زیر مدیریت خود را صادر کند.
مدرس حقوق و روابط بین الملل ضمن مهم شمردن انتقادهای سازنده، بیشتر اعتراض های کنونی به موضوع هسته یی در ایران را از جنس اعتراض های جناحی دانست که تنها منافع برخی افراد و گروه ها را در نظر دارد.
این عضو هیات موسس انجمن علوم سیاسی ایران، انجمن ایرانی روابط بین الملل و انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد در پایان به پیش بینی گفت وگوها پرداخت و گفت: بعد از مهلت تعیین شده اگر مسایل کوچک حاشیه یی باقی مانده باشد این احتمال وجود دارد که گفت وگوها برای مدت زمانی کوتاه تمدید شود.
در ادامه، متن کامل گفت وگوی ایرنا با باوند آمده است:
*** ایرنا: به تازگی آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارشی انتشار داده است که در بخشی از آن به «پی. ام. دی» یا همان ابعاد احتمالی نظامی برنامه ی هسته یی ایران اشاره شده است. «رضا نجفی» نماینده ی ایران در آژانس این ادعا را اتهامی بی اساس دانست که از دید ایران تکرارش نه تنها بر اعتبار این ادعا نمی افزاید بلکه حاکی از بی خاصیت شدن این بخش از گزارش آژانس است. چرا این اختلاف با وجود مطرح شدن از روزهای نخست گفت وگوها هنوز پابرجا است؟
** باوند: باید هر مساله را در شرایط خاص خود مورد بررسی قرار داد. امروز ایران در یک شرایط غیرقابل بازگشت قرار گرفته است. بنابراین غرب تلاش می کند بیشترین ادعا را مطرح کند. غربی ها بر این باورند که حتی در صورت نپیوستن ایران به پروتکل الحاقی، این پروتکل در لوزان از جانب ایران مورد پذیرش قرار گرفته است. پیشتر نیز سه بار از مرکزهای نظامی ایران بازدید به عمل آمده است که 2 بار آن بازرسی از «پارچین» و یک بار نیز بازرسی از تاسیسات نظامی دیگر بود.
ایران مخالف بازرسی آژانس نیست بلکه مدعی است که آژانس نباید از برخی تاسیسات بازدید کند. اگر آن هم با ارایه ی دلایل، شواهد و زیر مدیریت ایران باشد مانعی ندارد. حتی قبل از لوزان نیز پیشنهاد شده بود که آژانس اجازه ی بازرسی از نقاطی محدود را داشته باشد و بتواند با عده یی از دانشمندان هسته یی نیز ملاقات و مصاحبه هایی انجام دهد.
*** ایرنا: سران نظام اما تاکنون با هرگونه بازرسی از تاسیسات نظامی به شدت مخالفت کرده اند. نظر شما در این باره چیست؟
** باوند: بله. چنین موضوعی وجود دارد. «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی چندی پیش اظهار کرد که حتی اگر ایران به پروتکل الحاقی نپیوندد در لوزان آن را پذیرفته است و آن ها مجاز هستند در هر زمانی که لازم بدانند از هر مکانی بازرسی انجام دهند. از طرف دیگر نیز ایران معتقد است که مکان های نظامی رگ امنیتی کشور است.
تجربه هایی هم که در مورد شناسایی کارشناسان هسته یی وجود دارد مثبت نبوده است. ایران نسبت به بازرسی نامحدود آژانس بدبین است. به عنوان مثال زمانی که «جمال عبدالناصر» دومین رییس جمهوری مصر مسوولیتی در عراق داشت تعداد زیادی از دانشمندان آلمانی را در سیستم موشکی استخدام کرده بودند. بعدها رژیم صهیونیستی این کارشناسان را شناسایی کرد و زمانی که آن ها برای تعطیلات به کشورشان بازمی گشتند از سوی این رژیم ترور شدند. این مسایل مربوط به گذشته است اما وضعیت کنونی ایران طوری است که اقتضا می کند به توافقی کامل و شامل دست یابد. بنابراین، 2 طرف باید بخشی از خواسته های خود را تعدیل کنند.
*** ایرنا: شما از تعدیل خواسته ها گفتید. آیا می توان به این نتیجه رسید که راه حل بینابینی و میانی وجود دارد؟ اگر چنین است پس این راه حل ها کدامند؟
** باوند: بله. به طور قطع وجود دارد زیرا اگر توافق صورت نگیرد پیامدهای نافرجامیِ توافق برای ایران بسیار نگران کننده خواهد بود. بنابراین باید تصمیم ها تعدیل شود. ایران نیز باید برخی خواسته های خود را تعدیل کند به عنوان مثال اجازه ی بازرسی زیر مدیریت خود را صادر کند. در ارتباط با مرکزهای نظامی، بازرسی ها طبق توافق و زیر نظر ایران صورت گیرد. در مورد مصاحبه با دانشمندان هسته یی نیز می توان با ایجاد شرایطی که مورد تایید ایران است این بُعد را تعدیل کرد به عنوان مثال می توان ترتیب مصاحبه های مجازی را داد.
*** ایرنا: چندی پیش «لوران فابیوس» وزیر امور خارجه ی فرانسه در سخنانی در جمع نمایندگان پارلمان این کشور اظهار کرد کشورش با توافقی که دسترسی به همه ی تاسیسات ایران از جمله مرکزهای نظامی در آن گنجانده نشود مخالفت می کند. به عقیده ی شما این موضوع تا چه حد نگران کننده است؟
** باوند: فرانسه خط مشی های تازه یی در رابطه با برخی کشورهای خاورمیانه و همچنین رژیم صهیونیستی در پیش گرفته است. به عنوان مثال این کشور قراردادهایی با قطر بسته است که رقم آن به حدود هفت تا هشت میلیارد دلار می رسد. فابیوس در این خط مشی ها تلاش دارد مصالح و منافع پاریس را حفظ کند. در مورد توافق هسته یی موضوعِ وتو مطرح نیست بلکه مساله ی مهم پذیرش اکثریت است که در آن روسیه، چین و آمریکا –که خود محور گفت وگوها است- موافق توافق نهایی هسته یی هستند.
در ارتباط با بازرسی می توان این اقدام را از طریق ماهواره یا دیگر ابزارهای موجود انجام دهند. در مجموع، بازرسی ها می تواند به طور دقیق یا نسبی از مکان هایی که فعالیت های هسته یی صورت می گیرد انجام شود و از طرفی فعالیت های هسته یی را نمی توان کتمان کرد. برای رسیدن به توافق، گفت وگو و سازش امری ضروری است. از ابتدا طرف های مذاکره کننده مواضع یکدیگر را می دانستند اما طی گفت وگوهایی که انجام شد آن ها تعدیل هایی در خواسته های خود به وجود آوردند به عنوان مثال ایران پذیرفت که سطح غنی سازی خود را کاهش دهد.
*** ایرنا: آیا پروتکل الحاقی به طور مشخص در ارتباط با بازرسی از مرکزهای نظامی بند و ماده یی دارد؟
** باوند: پروتکل الحاقی چیزی در این موارد نگفته اما به این موضوع اشاره کرده است که آژانس هر زمان و هر مکانی را برای بازرسی ضروری بداند دولت مورد نظر باید همکاری کند. «معاهده ی منع گسترش سلاح های هسته یی» (ان پی تی) شرایط خاص خود را دارد اما مساله ی ایران به قطعنامه های شورای امنیت کشیده شده است. در خارج از کشورعلیه ایران ادعاهای مبالغه آمیزی بیان شده است. به عنوان مثال این که ایران در مورد موضوع هسته یی پنهانکاری کرده و در این مورد راستی آزمایی صورت نگرفته است. متاسفانه شعارهای بی ربطی که برخی در داخل کشور پی در پی سرمی دهند باعث تقویت این ادعاها شده است. این موارد باعث شده است که کنگره ی آمریکا و فابیوس در مقابل توافق نهایی موضع گیری کنند. البته باید گفت که موضع فرانسه از مدت ها پیش این گونه بوده است. به عنوان مثال در جریان تجاوز عراق به ایران، فرانسه به دلیل حفظ منافع خود و موازنه ی قدرت در منطقه به حمایت از عراق پرداخت. امروز نیز فرانسه موضع گذشته را دنبال می کند و خط مشی پاریس این است که نظارت کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی نیز باید وجود داشته باشد. فابیوس در نظر دارد که به اصطلاح یک هژمون منطقه یی به وجود آورد. پُرادعا بودن از گذشته یکی از ویژگی های فرانسه بوده است. به عنوان مثال این کشور در 2 جنگی که در آن درگیر بوده به دست کشورهای دیگر نجات یافته اما طوری رفتار می کند که گویی فاتح آن جنگ ها بوده است.
*** ایرنا: بهتر است به بحث پروتکل برگردیم. در پروتکل آمده است که آژانس اجازه دارد در هر زمان و از هر مکانی که لازم باشد بازرسی کند و کشور مورد نظر هم باید بین 2 تا 24 ساعت با این بازرسی موافقت کند. موضوع اینجا است که این بازرسی ها شاید سال ها وجود داشته باشد. همچنین آسفالت شدن یا کندن آسفالت و حرکت یک وسیله نقلیه نمی تواند دلیلی بر خواسته ی آژانس بر بازرسی از محل باشد. این موضوعی است که در ارتباط با پارچین اتفاق افتاد. به نظر شما اگر ایران پروتکل را امضا و پس از آن دلایل آژانس را برای بازجویی رد کند، وضعیت از امروز بدتر نخواهد شد؟
** باوند: موضوع این است که ایران به سمت پرتگاه کشیده شده است. 2 عامل افزایش تحریم ها و سوء مدیریت نقش بسیار مهمی در رسیدن ایران به این وضعیت داشته است. در هشت سال دوران رییس جمهوری «محمود احمدی نژاد» بجای این که در مورد موضوع هسته یی بحث و گفت وگوی منطقی صورت گیرد سیاست خارجی تهاجمی سرمشق قرار گرفت. در دورهای پیشین، وزرای امور خارجه ی حاضر در گفت وگوها هیچگاه اظهار نمی کردند که مذاکرات شکست خورده بلکه ادعا می کردند که گفت وگوها به نتیجه نرسیده است. طرف غربی از این بی نتیجه بودن گفت وگو ها سوءاستفاده و تحریم های جدی تری را علیه ایران اعمال کرد. دولت ایران نیز از مقاومت خود و نپذیرفتن توافق خشنود بود غافل از این که هر بار گفت وگوها بی نتیجه می ماند تحریم های جدید تری علیه ایران اعمال می شد. عامل بعدی سوءمدیریت در آن دولت بود که همین عامل کشور را از نظر اقتصادی و مالی به بن بست کشاند.
*** ایرنا: اگر بخاطر زیاده خواهی های طرف مقابل در این دولت نیز گفت وگوها بدون نتیجه رها شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟
** باوند: متاسفانه ایران در شرایط انفعالی قرار گرفته است. به همین دلیل اگر گفت وگو ها به شکست بیانجامد تحریم هایی که تاکنون در جریان مذاکره ها تعلیق شده بود فعال و تحریم های جدیدتری نیز علیه ایران اعمال خواهد شد. این نکته را باید در نظر داشت که بیشتر کشورهای منطقه از جمله ترکیه از هر مشکلی که برای ایران ایجاد شود استقبال می کنند. بنابراین، مقام های کشورمان باید با در نظر داشتن این شرایط موضع گیری های خود را ارزیابی کنند.
در زمان احمدی نژاد که استراتژی سیاست خارجی تهاجمی بود و نگاه به شرق در پیش گرفته شد کشورهای روسیه، چین و هند از ایران استفاده ی ابزاری می کردند. این کشورها به قطعنامه های شورای امنیت و شورای حکام رای دادند و سپس ادعا کردند بر خلاف «تحریم های یکجانبه ی مضاعف»، به قطعنامه های شورای امنیت پایبند هستند. همین کشورها بیش از سایر کشورها از تحریم های یکجانبه ی مضاعف سود بردند و تلاش کردند بجای ارز که مورد نیاز ایران بود کالا و پول کشور خود را عرضه کنند. با توجه به این واقعیت ها، در حالی که ایران و غرب پیشرفت چشمگیری در گفت وگوهای هسته یی داشته اند، باید تلاش کنند تا به نتیجه ی مورد نظر دست یابند. از سوی دیگر باید به این نکته توجه کرد که محدودیت ها علیه ایران و همچنین اتحاد گروه 1+5 و اعضای دایمی شورای امنیت تا ابد باقی نخواهد ماند چرا که امروز رویه ی کشورهایی چون روسیه و چین در حال فاصله گرفتن از رویه ی سایر اعضای دایمی شورای امنیت است. ضمن این که رویدادهای منطقه یی نقش مهمی در سیاست خارجی این کشورها دارد. بنابراین اگر تحریم ها برداشته شود شرایطی ایجاد خواهد شد که در آن، جایی برای ادعاهای طرف غربی وجود نخواهد داشت. تاکنون ایران در ارتباط با استفاده ی صلح آمیز از انرژی هسته یی خود، هزینه های سنگینی را پرداخته است. البته آنچه را که شما در رابطه با زیاده خواهی طرف مقابل اشاره کردید درست است. رویه ی طرف غربی بر این مبنا است که اگر ایران خواسته های آن ها را اجابت کند به همان میزان بسنده نخواهند کرد و مسایل جدیدتری را همچون موضوع حقوق بشر مطرح می کنند.
*** ایرنا: آژانس درخواست کرده است که با فهرستی از دانشمندان هسته یی مصاحبه داشته باشد؛ فهرستی که خود آژانس آن را تهیه می کند. این امر با واکنش شدید شماری از مسوولان عالی رتبه ی کشور و گروه هایی از مردم روبرو شده است. آیا این خواسته ی آژانس از نظر حقوقی پذیرفته شده است؟
** باوند: این یک مصلحت سیاسی است. شورای امنیت هیچگاه بر اساس عدالت و انصاف موضع گیری نمی کند. به عنوان مثال در تجاوز عراق به ایران شورای امنیت به هیچ عنوان حاضر نشد در قطعنامه هایی که صادر می کند عراق را به عنوان آغازگر جنگ یا متجاوز معرفی کند. در تمام قطعنامه ها ایران و عراق -که به ترتیب مورد تجاوز و متجاوز بودند- در یک سطح قرار داده شدند. پس از تصرف «فاو» و تغییر شرایط جنگ به سود ایران، برای نخستین بار از واژه ی «آتش بس» به عنوان بازگشت به مرزهای اولیه ی شناخته شده سخن به میان آمد چرا که پیشتر آتش بس به شرایطی اطلاق می شد که عراق بخشی از سرزمین مورد تصرف را در اختیار داشت. حتی با وجود اینکه دبیر کل در گزارش نهایی خود به شورای امنیت، عراق را به عنوان متجاوز اعلام کرده بود شورای امنیت هیچ واکنشی از خود نشان نداد.
تصمیم گیری های پنج عضو شورای امنیت به عنوان نمایندگان جامعه ی بین الملل به همراه آلمان همواره بر اساس مصالح سیاسی اعضای دایمی شورای امنیت و نه بر اساس عدالت و قوانین به معنای واقعی آن است.
*** ایرنا: آیا تصمیم گیری اعضای دایمی شورای امنیت بر اساس مصالح سیاسی به این شکل است که با هدف کسب منافع، از بندها و ماده های قانونی بهره می گیرند؟
** باوند: بله. اعضای شورای امنیت تنها زمانی که منفعت خود را در قوانین می بینند از آن ها استفاده می کنند. به عنوان مثال استفاده از بند 41 منشور ملل متحد به نفع این شورا بود و این بند آنچنان وسعتی داشت که می توانست ابعاد تازه یی پیدا کند. از سویی مذاکره کنندگان دولت پیشین با بی نتیجه گذاشتن گفت و گوها این فرصت را به آن ها دادند تا تحریم ها را افزایش دهند و مشکل های داخلی نیز کشور را به سمت بحران اقتصادی سوق داد. بنابراین در شرایط نابسامان کنونی تیم مذاکره کننده ی ایرانی باید به پیامدهای حاصل از نافرجام ماندن گفت وگوها آگاهی داشته باشند.
*** ایرنا: البته باید به این مهم توجه داشت که اگر گفت وگوها تا به این مرحله پیش رفته به خاطر نیاز 2 طرف به حل و فصل این موضوع بوده است. برگردیم به بحث نگرانی مقام های ایران از مصاحبه با دانشمندان هسته یی؛ همان طور که اشاره شد طرف غربی مدعی است ایران باید به منظور اعتمادسازی، با مصاحبه با دانشمندان هسته یی موافقت کند. برخی این خواسته را در حکم جاسوسی می دانند و نسبت به آن نگرانند. آیا این حساسیت و نگرانی بجاست؟
** باوند: به نظر من مصاحبه با دانشمندان هسته یی موضوع چندان مهمی نیست زیرا دانشمندان تنها اطلاعات فنی و تکنیکی دارند. همین دانشمندان بودند که توانستند در زمینه ی هسته یی به موفقیت هایی دست یابند اما تعداد زیادی از این دانشمندان شناخته شده اند و حتی جزو لیست افراد تحریمی نیز هستند. ایران خواستار آن است که دسترسی آژانس مدیریت شده باشد و اگر نیاز به بازرسی بود مکان های مورد نظر و همچنین دلیل ها و شواهد منطقی به ایران ارایه شود تا با این ساز و کار با بازرسی موافقت شود.
به نظر من نیز باید چنین تعدیلی صورت گیرد و اینگونه نباشد که هر مکانی که آژانس تشخیص داد بدون هیچ چون و چرایی بازرسی شود.
*** ایرنا: همان گونه که اشاره کردید برخی از اعضای مذاکره کننده از «دسترسی مدیریت شده» صحبت می کنند. چگونه می توان ترتیبی داد که آژانس از تاسیسات مشکوک بازرسی کند ولی به اسرار و اطلاعات نظامی دست نیابد؟
** باوند: در این بحث محور اصلی آمریکا است. بنابراین، کشورهای منطقه، آمریکا و جامعه ی بین المللی نیاز دارند که گفت و گوهای هسته یی ایران و 1+5 به نتیجه ی مطلوب خود برسد. مذاکره های سلسله وار و بی وقفه ی گروه 1+5 نشان دهنده ی این است که موضوع هسته یی ایران برای جامعه ی بین المللی اهمیت خاصی دارد. با توجه به شرایطی که منطقه به آن دچار است و همچنین بحران های روزافزون می توان به این نتیجه رسید که پافشاری های غرب و آمریکا برای بازرسی از مکان های نظامی آنچنان جدی نیست. در ارتباط با این موضوع، 2 طرف باید به تعدیلی نسبی برسند که به نظر من در گفت وگوهای خصوصی به این تعدیل ها اشاره می شود.
اگر ایران سیاست به اصطلاح «یک دندگی» را در پیش بگیرد شاید از نظر تاکتیکی بد نباشد اما در فرآیند گفت وگوها نمی توان این روش را مبنا قرار داد زیرا این روش مفید نخواهد بود.
*** ایرنا: چندی پیش در حاشیه ی نمازجمعه های تهران و مشهد در اعتراض به درخواست های طرف غربی در گفت وگوهای هسته یی تظاهراتی به راه افتاد. اعتراض ها و تجمع های از این دست که زیر عنوان اعتراض به زیاده خواهی گروه 1+5 شکل گرفته است آیا می تواند در تعدیل رویه های حقوقی موثر واقع شود؟
** باوند: این گونه موضع گیری ها می تواند میزان انعطاف ایران را محدود کند. البته کشورهای غربی هم خواهند دانست همانگونه که در مقابل گروه های داخلی خود ملاحظاتی را اعمال می کنند ایران نیز با فشارهایی مواجه است. این تظاهرات برای ایران نتیجه ی بدی به دنبال نخواهد داشت زیرا به غرب نشان می دهد ایران نیز برای انعطاف نشان دادن در موضوع هسته یی آنچنان دست بازی ندارد. البته این تظاهرکنندگان بیشتر به دنبال منافع جناحی خود هستند. این گروه همان هایی هستند که هشت سال دوران احمدی نژاد وقت مملکت را به تباهی کشاندند.
*** ایرنا: آیا با لغو یا تعدیل درخواست آژانس مبنی بر بازرسی از مرکزهای نظامی و مصاحبه با دانشمندان هسته یی ایران، نگرانی این معترضان از بین خواهد رفت؟
** باوند: خیر. این گروه بیشتر به فکر منافع جناحی خود هستند. حُسن تظاهرات این است که نشان می دهد تیم مذاکره کننده آزادی عمل کافی برای قبول تمام شرایط غرب را ندارد. اگر این انتقادها از حالت سازنده خارج شود تاثیر منفی بر گفت وگو ها خواهد داشت اما تصور نمی کنم که چنین انتقادهایی از حالت سازنده خارج شود.
*** ایرنا: اما ممکن است گاهی انتقادها آنچنان زیاد شود که مانع پیشرفت در گفت وگوها شود. چگونه می توان انتقادها را به سمتی هدایت کرد که در عین حال که نقد محسوب می شود به پیشرفت گفت وگوهای تیم مذاکره کننده نیز کمک کند؟
** باوند: گروه منتقد تا به حال موضع سازنده یی نداشته است. این ها تنها تلاش می کنند به عنوان عامل خنثی کننده ی پیشرفت مذاکره ها عمل کنند. به عبارت دیگر «استخوانِ لای زخم» باشند. رویه های گذشته نشان می دهد هیچگاه انتقادهای این گروه سازنده نبوده است و این موضوع را خود آن ها به روشنی می دانند. همان طور که پیشتر هم اشاره شد تنها حُسن انتقادهای این گروه درک طرف غربی از همسانی فشارها روی 2 طرف است.
*** ایرنا: ارزیابی و پیش بینی شما از آینده ی گفت وگوها در روزهای باقی مانده چیست؟
** باوند: امیدوارم که توافق نهایی حاصل شود. بعد از مهلت تعیین شده اگر مسایل کوچک حاشیه یی باقی مانده باشد این احتمال وجود دارد که گفت و گوها برای مدت زمانی کوتاه تمدید شود.
فکر نمی کنم با وجود تلاش هایی که در این چند سال صورت گرفته است گفت وگوها به نتیجه نرسد یا با شکست مواجه شود.
*گفت و گو از:حسن شکوهی نسب
تیم هسته یی ایران با پذیرش موقتی و داوطلبانه ی پروتکل در نشست «لوزان» سوییس تلاش کرد گامی رو به جلو در فرایند اعتمادسازی بردارد حال آن که خواسته ی غربی ها مبنی بر بازرسی از مرکزهای نظامی با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران ناهمخوانی دارد و مسوولان عالی رتبه ی نظام به شدت با این خواسته مخالفت کرده اند.
گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا چندی پیش در مصاحبه یی اختصاصی با «یوسف مولایی» استاد حقوق بین الملل دانشگاه تهران موضوع پذیرش پروتکل الحاقی را به بحث گذاشت و در ادامه ی این سلسله مصاحبه ها سراغ «داوود هرمیداس باوند» استاد حقوق و روابط بین الملل رفت و گفت وگویی با وی داشت.
باوند بر این باور است که اگر توافق هسته یی صورت نگیرد پیامدهای نافرجامیِ توافق برای ایران بسیار نگران کننده است.
وی که سابقه ی یک سال ریاست «کمیته ی حقوق مجمع عمومی سازمان ملل» و تجربه ی تدریس در دانشگاه های رودآیلند، تهران، امام صادق (ع) و آزاد اسلامی را در کارنامه ی خود دارد تصمیم گیری های پنج عضو شورای امنیت را نه بر اساس عدالت و قوانین موجود بلکه بر اساس مصالح سیاسی این اعضا دانست.
باوند تاکید کرد به منظور نتیجه گرفتن از زحمت ها و رایزنی های 18 ماهه، ایران و طرف غربی باید تصمیم های خود را تعدیل کنند. وی در این زمینه به بیان راهکار پرداخت و اظهار کرد که مصاحبه های مجازی می تواند راه حلی باشد که 2 طرف بر آن توافق داشته باشند. ضمن این که ایران می تواند اجازه ی بازرسی زیر مدیریت خود را صادر کند.
مدرس حقوق و روابط بین الملل ضمن مهم شمردن انتقادهای سازنده، بیشتر اعتراض های کنونی به موضوع هسته یی در ایران را از جنس اعتراض های جناحی دانست که تنها منافع برخی افراد و گروه ها را در نظر دارد.
این عضو هیات موسس انجمن علوم سیاسی ایران، انجمن ایرانی روابط بین الملل و انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد در پایان به پیش بینی گفت وگوها پرداخت و گفت: بعد از مهلت تعیین شده اگر مسایل کوچک حاشیه یی باقی مانده باشد این احتمال وجود دارد که گفت وگوها برای مدت زمانی کوتاه تمدید شود.
در ادامه، متن کامل گفت وگوی ایرنا با باوند آمده است:
*** ایرنا: به تازگی آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارشی انتشار داده است که در بخشی از آن به «پی. ام. دی» یا همان ابعاد احتمالی نظامی برنامه ی هسته یی ایران اشاره شده است. «رضا نجفی» نماینده ی ایران در آژانس این ادعا را اتهامی بی اساس دانست که از دید ایران تکرارش نه تنها بر اعتبار این ادعا نمی افزاید بلکه حاکی از بی خاصیت شدن این بخش از گزارش آژانس است. چرا این اختلاف با وجود مطرح شدن از روزهای نخست گفت وگوها هنوز پابرجا است؟
** باوند: باید هر مساله را در شرایط خاص خود مورد بررسی قرار داد. امروز ایران در یک شرایط غیرقابل بازگشت قرار گرفته است. بنابراین غرب تلاش می کند بیشترین ادعا را مطرح کند. غربی ها بر این باورند که حتی در صورت نپیوستن ایران به پروتکل الحاقی، این پروتکل در لوزان از جانب ایران مورد پذیرش قرار گرفته است. پیشتر نیز سه بار از مرکزهای نظامی ایران بازدید به عمل آمده است که 2 بار آن بازرسی از «پارچین» و یک بار نیز بازرسی از تاسیسات نظامی دیگر بود.
ایران مخالف بازرسی آژانس نیست بلکه مدعی است که آژانس نباید از برخی تاسیسات بازدید کند. اگر آن هم با ارایه ی دلایل، شواهد و زیر مدیریت ایران باشد مانعی ندارد. حتی قبل از لوزان نیز پیشنهاد شده بود که آژانس اجازه ی بازرسی از نقاطی محدود را داشته باشد و بتواند با عده یی از دانشمندان هسته یی نیز ملاقات و مصاحبه هایی انجام دهد.
*** ایرنا: سران نظام اما تاکنون با هرگونه بازرسی از تاسیسات نظامی به شدت مخالفت کرده اند. نظر شما در این باره چیست؟
** باوند: بله. چنین موضوعی وجود دارد. «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی چندی پیش اظهار کرد که حتی اگر ایران به پروتکل الحاقی نپیوندد در لوزان آن را پذیرفته است و آن ها مجاز هستند در هر زمانی که لازم بدانند از هر مکانی بازرسی انجام دهند. از طرف دیگر نیز ایران معتقد است که مکان های نظامی رگ امنیتی کشور است.
تجربه هایی هم که در مورد شناسایی کارشناسان هسته یی وجود دارد مثبت نبوده است. ایران نسبت به بازرسی نامحدود آژانس بدبین است. به عنوان مثال زمانی که «جمال عبدالناصر» دومین رییس جمهوری مصر مسوولیتی در عراق داشت تعداد زیادی از دانشمندان آلمانی را در سیستم موشکی استخدام کرده بودند. بعدها رژیم صهیونیستی این کارشناسان را شناسایی کرد و زمانی که آن ها برای تعطیلات به کشورشان بازمی گشتند از سوی این رژیم ترور شدند. این مسایل مربوط به گذشته است اما وضعیت کنونی ایران طوری است که اقتضا می کند به توافقی کامل و شامل دست یابد. بنابراین، 2 طرف باید بخشی از خواسته های خود را تعدیل کنند.
*** ایرنا: شما از تعدیل خواسته ها گفتید. آیا می توان به این نتیجه رسید که راه حل بینابینی و میانی وجود دارد؟ اگر چنین است پس این راه حل ها کدامند؟
** باوند: بله. به طور قطع وجود دارد زیرا اگر توافق صورت نگیرد پیامدهای نافرجامیِ توافق برای ایران بسیار نگران کننده خواهد بود. بنابراین باید تصمیم ها تعدیل شود. ایران نیز باید برخی خواسته های خود را تعدیل کند به عنوان مثال اجازه ی بازرسی زیر مدیریت خود را صادر کند. در ارتباط با مرکزهای نظامی، بازرسی ها طبق توافق و زیر نظر ایران صورت گیرد. در مورد مصاحبه با دانشمندان هسته یی نیز می توان با ایجاد شرایطی که مورد تایید ایران است این بُعد را تعدیل کرد به عنوان مثال می توان ترتیب مصاحبه های مجازی را داد.
*** ایرنا: چندی پیش «لوران فابیوس» وزیر امور خارجه ی فرانسه در سخنانی در جمع نمایندگان پارلمان این کشور اظهار کرد کشورش با توافقی که دسترسی به همه ی تاسیسات ایران از جمله مرکزهای نظامی در آن گنجانده نشود مخالفت می کند. به عقیده ی شما این موضوع تا چه حد نگران کننده است؟
** باوند: فرانسه خط مشی های تازه یی در رابطه با برخی کشورهای خاورمیانه و همچنین رژیم صهیونیستی در پیش گرفته است. به عنوان مثال این کشور قراردادهایی با قطر بسته است که رقم آن به حدود هفت تا هشت میلیارد دلار می رسد. فابیوس در این خط مشی ها تلاش دارد مصالح و منافع پاریس را حفظ کند. در مورد توافق هسته یی موضوعِ وتو مطرح نیست بلکه مساله ی مهم پذیرش اکثریت است که در آن روسیه، چین و آمریکا –که خود محور گفت وگوها است- موافق توافق نهایی هسته یی هستند.
در ارتباط با بازرسی می توان این اقدام را از طریق ماهواره یا دیگر ابزارهای موجود انجام دهند. در مجموع، بازرسی ها می تواند به طور دقیق یا نسبی از مکان هایی که فعالیت های هسته یی صورت می گیرد انجام شود و از طرفی فعالیت های هسته یی را نمی توان کتمان کرد. برای رسیدن به توافق، گفت وگو و سازش امری ضروری است. از ابتدا طرف های مذاکره کننده مواضع یکدیگر را می دانستند اما طی گفت وگوهایی که انجام شد آن ها تعدیل هایی در خواسته های خود به وجود آوردند به عنوان مثال ایران پذیرفت که سطح غنی سازی خود را کاهش دهد.
*** ایرنا: آیا پروتکل الحاقی به طور مشخص در ارتباط با بازرسی از مرکزهای نظامی بند و ماده یی دارد؟
** باوند: پروتکل الحاقی چیزی در این موارد نگفته اما به این موضوع اشاره کرده است که آژانس هر زمان و هر مکانی را برای بازرسی ضروری بداند دولت مورد نظر باید همکاری کند. «معاهده ی منع گسترش سلاح های هسته یی» (ان پی تی) شرایط خاص خود را دارد اما مساله ی ایران به قطعنامه های شورای امنیت کشیده شده است. در خارج از کشورعلیه ایران ادعاهای مبالغه آمیزی بیان شده است. به عنوان مثال این که ایران در مورد موضوع هسته یی پنهانکاری کرده و در این مورد راستی آزمایی صورت نگرفته است. متاسفانه شعارهای بی ربطی که برخی در داخل کشور پی در پی سرمی دهند باعث تقویت این ادعاها شده است. این موارد باعث شده است که کنگره ی آمریکا و فابیوس در مقابل توافق نهایی موضع گیری کنند. البته باید گفت که موضع فرانسه از مدت ها پیش این گونه بوده است. به عنوان مثال در جریان تجاوز عراق به ایران، فرانسه به دلیل حفظ منافع خود و موازنه ی قدرت در منطقه به حمایت از عراق پرداخت. امروز نیز فرانسه موضع گذشته را دنبال می کند و خط مشی پاریس این است که نظارت کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی نیز باید وجود داشته باشد. فابیوس در نظر دارد که به اصطلاح یک هژمون منطقه یی به وجود آورد. پُرادعا بودن از گذشته یکی از ویژگی های فرانسه بوده است. به عنوان مثال این کشور در 2 جنگی که در آن درگیر بوده به دست کشورهای دیگر نجات یافته اما طوری رفتار می کند که گویی فاتح آن جنگ ها بوده است.
*** ایرنا: بهتر است به بحث پروتکل برگردیم. در پروتکل آمده است که آژانس اجازه دارد در هر زمان و از هر مکانی که لازم باشد بازرسی کند و کشور مورد نظر هم باید بین 2 تا 24 ساعت با این بازرسی موافقت کند. موضوع اینجا است که این بازرسی ها شاید سال ها وجود داشته باشد. همچنین آسفالت شدن یا کندن آسفالت و حرکت یک وسیله نقلیه نمی تواند دلیلی بر خواسته ی آژانس بر بازرسی از محل باشد. این موضوعی است که در ارتباط با پارچین اتفاق افتاد. به نظر شما اگر ایران پروتکل را امضا و پس از آن دلایل آژانس را برای بازجویی رد کند، وضعیت از امروز بدتر نخواهد شد؟
** باوند: موضوع این است که ایران به سمت پرتگاه کشیده شده است. 2 عامل افزایش تحریم ها و سوء مدیریت نقش بسیار مهمی در رسیدن ایران به این وضعیت داشته است. در هشت سال دوران رییس جمهوری «محمود احمدی نژاد» بجای این که در مورد موضوع هسته یی بحث و گفت وگوی منطقی صورت گیرد سیاست خارجی تهاجمی سرمشق قرار گرفت. در دورهای پیشین، وزرای امور خارجه ی حاضر در گفت وگوها هیچگاه اظهار نمی کردند که مذاکرات شکست خورده بلکه ادعا می کردند که گفت وگوها به نتیجه نرسیده است. طرف غربی از این بی نتیجه بودن گفت وگو ها سوءاستفاده و تحریم های جدی تری را علیه ایران اعمال کرد. دولت ایران نیز از مقاومت خود و نپذیرفتن توافق خشنود بود غافل از این که هر بار گفت وگوها بی نتیجه می ماند تحریم های جدید تری علیه ایران اعمال می شد. عامل بعدی سوءمدیریت در آن دولت بود که همین عامل کشور را از نظر اقتصادی و مالی به بن بست کشاند.
*** ایرنا: اگر بخاطر زیاده خواهی های طرف مقابل در این دولت نیز گفت وگوها بدون نتیجه رها شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟
** باوند: متاسفانه ایران در شرایط انفعالی قرار گرفته است. به همین دلیل اگر گفت وگو ها به شکست بیانجامد تحریم هایی که تاکنون در جریان مذاکره ها تعلیق شده بود فعال و تحریم های جدیدتری نیز علیه ایران اعمال خواهد شد. این نکته را باید در نظر داشت که بیشتر کشورهای منطقه از جمله ترکیه از هر مشکلی که برای ایران ایجاد شود استقبال می کنند. بنابراین، مقام های کشورمان باید با در نظر داشتن این شرایط موضع گیری های خود را ارزیابی کنند.
در زمان احمدی نژاد که استراتژی سیاست خارجی تهاجمی بود و نگاه به شرق در پیش گرفته شد کشورهای روسیه، چین و هند از ایران استفاده ی ابزاری می کردند. این کشورها به قطعنامه های شورای امنیت و شورای حکام رای دادند و سپس ادعا کردند بر خلاف «تحریم های یکجانبه ی مضاعف»، به قطعنامه های شورای امنیت پایبند هستند. همین کشورها بیش از سایر کشورها از تحریم های یکجانبه ی مضاعف سود بردند و تلاش کردند بجای ارز که مورد نیاز ایران بود کالا و پول کشور خود را عرضه کنند. با توجه به این واقعیت ها، در حالی که ایران و غرب پیشرفت چشمگیری در گفت وگوهای هسته یی داشته اند، باید تلاش کنند تا به نتیجه ی مورد نظر دست یابند. از سوی دیگر باید به این نکته توجه کرد که محدودیت ها علیه ایران و همچنین اتحاد گروه 1+5 و اعضای دایمی شورای امنیت تا ابد باقی نخواهد ماند چرا که امروز رویه ی کشورهایی چون روسیه و چین در حال فاصله گرفتن از رویه ی سایر اعضای دایمی شورای امنیت است. ضمن این که رویدادهای منطقه یی نقش مهمی در سیاست خارجی این کشورها دارد. بنابراین اگر تحریم ها برداشته شود شرایطی ایجاد خواهد شد که در آن، جایی برای ادعاهای طرف غربی وجود نخواهد داشت. تاکنون ایران در ارتباط با استفاده ی صلح آمیز از انرژی هسته یی خود، هزینه های سنگینی را پرداخته است. البته آنچه را که شما در رابطه با زیاده خواهی طرف مقابل اشاره کردید درست است. رویه ی طرف غربی بر این مبنا است که اگر ایران خواسته های آن ها را اجابت کند به همان میزان بسنده نخواهند کرد و مسایل جدیدتری را همچون موضوع حقوق بشر مطرح می کنند.
*** ایرنا: آژانس درخواست کرده است که با فهرستی از دانشمندان هسته یی مصاحبه داشته باشد؛ فهرستی که خود آژانس آن را تهیه می کند. این امر با واکنش شدید شماری از مسوولان عالی رتبه ی کشور و گروه هایی از مردم روبرو شده است. آیا این خواسته ی آژانس از نظر حقوقی پذیرفته شده است؟
** باوند: این یک مصلحت سیاسی است. شورای امنیت هیچگاه بر اساس عدالت و انصاف موضع گیری نمی کند. به عنوان مثال در تجاوز عراق به ایران شورای امنیت به هیچ عنوان حاضر نشد در قطعنامه هایی که صادر می کند عراق را به عنوان آغازگر جنگ یا متجاوز معرفی کند. در تمام قطعنامه ها ایران و عراق -که به ترتیب مورد تجاوز و متجاوز بودند- در یک سطح قرار داده شدند. پس از تصرف «فاو» و تغییر شرایط جنگ به سود ایران، برای نخستین بار از واژه ی «آتش بس» به عنوان بازگشت به مرزهای اولیه ی شناخته شده سخن به میان آمد چرا که پیشتر آتش بس به شرایطی اطلاق می شد که عراق بخشی از سرزمین مورد تصرف را در اختیار داشت. حتی با وجود اینکه دبیر کل در گزارش نهایی خود به شورای امنیت، عراق را به عنوان متجاوز اعلام کرده بود شورای امنیت هیچ واکنشی از خود نشان نداد.
تصمیم گیری های پنج عضو شورای امنیت به عنوان نمایندگان جامعه ی بین الملل به همراه آلمان همواره بر اساس مصالح سیاسی اعضای دایمی شورای امنیت و نه بر اساس عدالت و قوانین به معنای واقعی آن است.
*** ایرنا: آیا تصمیم گیری اعضای دایمی شورای امنیت بر اساس مصالح سیاسی به این شکل است که با هدف کسب منافع، از بندها و ماده های قانونی بهره می گیرند؟
** باوند: بله. اعضای شورای امنیت تنها زمانی که منفعت خود را در قوانین می بینند از آن ها استفاده می کنند. به عنوان مثال استفاده از بند 41 منشور ملل متحد به نفع این شورا بود و این بند آنچنان وسعتی داشت که می توانست ابعاد تازه یی پیدا کند. از سویی مذاکره کنندگان دولت پیشین با بی نتیجه گذاشتن گفت و گوها این فرصت را به آن ها دادند تا تحریم ها را افزایش دهند و مشکل های داخلی نیز کشور را به سمت بحران اقتصادی سوق داد. بنابراین در شرایط نابسامان کنونی تیم مذاکره کننده ی ایرانی باید به پیامدهای حاصل از نافرجام ماندن گفت وگوها آگاهی داشته باشند.
*** ایرنا: البته باید به این مهم توجه داشت که اگر گفت وگوها تا به این مرحله پیش رفته به خاطر نیاز 2 طرف به حل و فصل این موضوع بوده است. برگردیم به بحث نگرانی مقام های ایران از مصاحبه با دانشمندان هسته یی؛ همان طور که اشاره شد طرف غربی مدعی است ایران باید به منظور اعتمادسازی، با مصاحبه با دانشمندان هسته یی موافقت کند. برخی این خواسته را در حکم جاسوسی می دانند و نسبت به آن نگرانند. آیا این حساسیت و نگرانی بجاست؟
** باوند: به نظر من مصاحبه با دانشمندان هسته یی موضوع چندان مهمی نیست زیرا دانشمندان تنها اطلاعات فنی و تکنیکی دارند. همین دانشمندان بودند که توانستند در زمینه ی هسته یی به موفقیت هایی دست یابند اما تعداد زیادی از این دانشمندان شناخته شده اند و حتی جزو لیست افراد تحریمی نیز هستند. ایران خواستار آن است که دسترسی آژانس مدیریت شده باشد و اگر نیاز به بازرسی بود مکان های مورد نظر و همچنین دلیل ها و شواهد منطقی به ایران ارایه شود تا با این ساز و کار با بازرسی موافقت شود.
به نظر من نیز باید چنین تعدیلی صورت گیرد و اینگونه نباشد که هر مکانی که آژانس تشخیص داد بدون هیچ چون و چرایی بازرسی شود.
*** ایرنا: همان گونه که اشاره کردید برخی از اعضای مذاکره کننده از «دسترسی مدیریت شده» صحبت می کنند. چگونه می توان ترتیبی داد که آژانس از تاسیسات مشکوک بازرسی کند ولی به اسرار و اطلاعات نظامی دست نیابد؟
** باوند: در این بحث محور اصلی آمریکا است. بنابراین، کشورهای منطقه، آمریکا و جامعه ی بین المللی نیاز دارند که گفت و گوهای هسته یی ایران و 1+5 به نتیجه ی مطلوب خود برسد. مذاکره های سلسله وار و بی وقفه ی گروه 1+5 نشان دهنده ی این است که موضوع هسته یی ایران برای جامعه ی بین المللی اهمیت خاصی دارد. با توجه به شرایطی که منطقه به آن دچار است و همچنین بحران های روزافزون می توان به این نتیجه رسید که پافشاری های غرب و آمریکا برای بازرسی از مکان های نظامی آنچنان جدی نیست. در ارتباط با این موضوع، 2 طرف باید به تعدیلی نسبی برسند که به نظر من در گفت وگوهای خصوصی به این تعدیل ها اشاره می شود.
اگر ایران سیاست به اصطلاح «یک دندگی» را در پیش بگیرد شاید از نظر تاکتیکی بد نباشد اما در فرآیند گفت وگوها نمی توان این روش را مبنا قرار داد زیرا این روش مفید نخواهد بود.
*** ایرنا: چندی پیش در حاشیه ی نمازجمعه های تهران و مشهد در اعتراض به درخواست های طرف غربی در گفت وگوهای هسته یی تظاهراتی به راه افتاد. اعتراض ها و تجمع های از این دست که زیر عنوان اعتراض به زیاده خواهی گروه 1+5 شکل گرفته است آیا می تواند در تعدیل رویه های حقوقی موثر واقع شود؟
** باوند: این گونه موضع گیری ها می تواند میزان انعطاف ایران را محدود کند. البته کشورهای غربی هم خواهند دانست همانگونه که در مقابل گروه های داخلی خود ملاحظاتی را اعمال می کنند ایران نیز با فشارهایی مواجه است. این تظاهرات برای ایران نتیجه ی بدی به دنبال نخواهد داشت زیرا به غرب نشان می دهد ایران نیز برای انعطاف نشان دادن در موضوع هسته یی آنچنان دست بازی ندارد. البته این تظاهرکنندگان بیشتر به دنبال منافع جناحی خود هستند. این گروه همان هایی هستند که هشت سال دوران احمدی نژاد وقت مملکت را به تباهی کشاندند.
*** ایرنا: آیا با لغو یا تعدیل درخواست آژانس مبنی بر بازرسی از مرکزهای نظامی و مصاحبه با دانشمندان هسته یی ایران، نگرانی این معترضان از بین خواهد رفت؟
** باوند: خیر. این گروه بیشتر به فکر منافع جناحی خود هستند. حُسن تظاهرات این است که نشان می دهد تیم مذاکره کننده آزادی عمل کافی برای قبول تمام شرایط غرب را ندارد. اگر این انتقادها از حالت سازنده خارج شود تاثیر منفی بر گفت وگو ها خواهد داشت اما تصور نمی کنم که چنین انتقادهایی از حالت سازنده خارج شود.
*** ایرنا: اما ممکن است گاهی انتقادها آنچنان زیاد شود که مانع پیشرفت در گفت وگوها شود. چگونه می توان انتقادها را به سمتی هدایت کرد که در عین حال که نقد محسوب می شود به پیشرفت گفت وگوهای تیم مذاکره کننده نیز کمک کند؟
** باوند: گروه منتقد تا به حال موضع سازنده یی نداشته است. این ها تنها تلاش می کنند به عنوان عامل خنثی کننده ی پیشرفت مذاکره ها عمل کنند. به عبارت دیگر «استخوانِ لای زخم» باشند. رویه های گذشته نشان می دهد هیچگاه انتقادهای این گروه سازنده نبوده است و این موضوع را خود آن ها به روشنی می دانند. همان طور که پیشتر هم اشاره شد تنها حُسن انتقادهای این گروه درک طرف غربی از همسانی فشارها روی 2 طرف است.
*** ایرنا: ارزیابی و پیش بینی شما از آینده ی گفت وگوها در روزهای باقی مانده چیست؟
** باوند: امیدوارم که توافق نهایی حاصل شود. بعد از مهلت تعیین شده اگر مسایل کوچک حاشیه یی باقی مانده باشد این احتمال وجود دارد که گفت و گوها برای مدت زمانی کوتاه تمدید شود.
فکر نمی کنم با وجود تلاش هایی که در این چند سال صورت گرفته است گفت وگوها به نتیجه نرسد یا با شکست مواجه شود.
*گفت و گو از:حسن شکوهی نسب
لینک کپی شد
نظر شما
قابل توجه کاربران و همراهان عزیز: لطفا برای سرعت در انتشار نظرات، از به کار بردن کلمات و تعابیر توهین آمیز پرهیز کنید.
قیمت طلای ۱۸ عیار، سکه و طلا امروز جمعه ۱۳ تیر ۱۴۰۴ + جدول
بمب جدید منفجر شد: رستم آشورماتوف به استقلال پیوست
هم سرمربی پرسپولیس مشخص شد هم اولین خرید مدنظر او!
هایجک گزینه پرسپولیس توسط استقلال: ملیپوش ازبک آبیپوش میشود
صداوسیما باید شخم بخورد!
ستاره خیبر: تیم بعدی من استقلال یا پرسپولیس است
دروازهبان لیگ برتری در آستانه پیوستن به استقلال قرار گرفت
رونمایی از بمب مشترک سیدورف و ساپینتو: روی پاتریسیو یا ژوائو ویرجینیا جایگزین حسینی در استقلال می‌شوند!؟
صداوسیما باید شخم بخورد! (۴ نظر)
اطلاعیه ثبت نام مسکن فرهنگیان شاغل و بازنشسته استان لرستان منتشر شد + شرایط و لینک (۲ نظر)
قیمت طلای ۱۸ عیار، سکه و طلا امروز جمعه ۱۳ تیر ۱۴۰۴ + جدول (۱ نظر)
بمب جدید منفجر شد: رستم آشورماتوف به استقلال پیوست (۱ نظر)
هایجک گزینه پرسپولیس توسط استقلال: ملیپوش ازبک آبیپوش میشود (۱ نظر)
رونمایی از بمب مشترک سیدورف و ساپینتو: روی پاتریسیو یا ژوائو ویرجینیا جایگزین حسینی در استقلال می‌شوند!؟ (۱ نظر)
مدیر استقلال خبر داد: آخرین وضعیت جذب آشورماتوف، علی کریمی، سحرخیزان، حسین نژاد، مهدی قایدی و محمد محبی / این لژیونر نرم شد! (۱ نظر)
تصویر واضح از موشکی که به تجریش اصابت کرد + مشخصات (عکس) (۱ نظر)
