خاتمی: انسان‌ها زمانی که ناروایی می‌بینند به دنبال اسطوره می‌گردند

رییس جمهور اسبق کشورمان تاکید کرد: انسان‌ها زمانی‌که ناروایی می‌بینند به دنبال اسطوره می‌گردند.

به گزارش ایلنا، حجت الاسلام و المسلمین سید محمد خاتمی، در روز عید غدیر خم جمع زیادی از فعالان فرهنگی، اجتماعی وسیاسی، هنرمندان، روزنامه نگاران، جوانان، فعالان مدنی و اقشار مختلف مردم با تبریک این عید سعید، این نکته را که تاریخ هیچ قومی خالی از اسطوره نیست، یادآورشد و گفت: اسطوره‌زاده خیال است؛ یعنی وقتی «حس»، انسانی را اقناع نمی‌کند و عقل او آن رشد لازم را نکرده است که راه درست را بیابد و حقیقت را ببیند و اصولا حقیقت آنقدر زیبا و بزرگ است که عقل دسترسی کامل به آن را ندارد، متوسل به خیال و اسطوره سازی می‌شود.

وی ادامه داد: اسطوره هم با خیال سر و کار دارد. خیال در وجه عادی آن امری میان حس و عقل است. یعنی حس مرتبه اولی است که درک انسان بر آن مبتنی است، سپس خیال است و بالاخره هم عقل، ‌ اما باید دانست که خیال بر‌تر از عقل هم داریم؛ یعنی آنجایی که عقل دست و پای خود را گم می‌کند و خود را ناتوان می‌بیند، نیروهایی را می‌بینیم که آن را «خیال متعالی» می‌نامم و عارفان آن را «عقلِ عقل» نام می‌دهند و عارفان بزرگ از آن بهره‌مند بوده و تجربه آن را داشته‌اند. هنر هم با خیال سر و کار دارد و هنرمند راستین کسی است که دستیابی به خیال ماورای عقل دارد. اسطوره سرشار از شخصیت‌های خیالی است و ساز وکارهای خیالی برای زندگی و تعریف و توجیه آنچه در آن است و بالاخره انسانی که خود را در تنگنای این جهان و محدودیت‌های او می‌بیند و آنچه می‌بینید او را اقناع نمی‌کند، دست به دامن خیال می‌شود تا چیزی را بیافریند که نیست، اما باید باشد.

رییس جمهور اسبق کشورمان ادامه داد: برای مثال رستم یک شخصیت اسطوره‌ای است. یعنی مظهر پرستش حق و خدا، عدالت خواهی، جوانمردی، نیک جویی و نیکخواهی و همه زیبایی‌هایی که یک انسان را کمال می‌بخشد و در واقع شاهنامه ترسیم کننده آن تصویری از انسان یا به تعبیر من «روح ایرانی» است که بایستی می‌بود، اما نبود و باید تلاش کرد به آن رسید، وقتی که انسان‌ها ناروایی می‌بینند به دنبال اسطوره می‌گردند.

وی همچنین خاطرنشان کرد: مولانا از قول دیوگنس یا دیوژن (بنیانگذار مکتب کلبی) می‌گوید: «دی شیخ با چراغ همی گشت گرد شهر/ کز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست/ گفتیم یافت می‌نشود، جسته‌ایم ما/گفت آنچه یافت می‌نشود، آنم آرزوست». مولانا که با خیال بالا‌تر هم سر و کار دارد و اسطوره محقق را یافته است در همین قطعه می‌گوید «زین همرهان سست عناصر دلم گرفت/شیر خدا و رستم دستانم آرزوست».

خاتمی با بیان‌ین‌که در ادیان ابراهیمی و حتی سایر ادیان بزرگ، شخصیت‌هایی را می‌بینیم که بزرگ‌تر از اسطوره هستند، افزود: مرحوم دکتر علی شریعتی می‌گوید علی (ع) حقیقتی برگونه اساطیر است؛ تعبیر زیبا و شاعرانه‌ای است، اما من می‌خواهم بگویم که علی (ع) حقیقتی است که والا‌ترین و زیبا‌ترین اسطوره‌ها باید بر گونه و الگوی او ساخته شوند. این خصوصیت دین اسلام است که اسطوره‌اش حقیقی است و خیالی نیست؛ اسطوره‌ای است که روی همین زمین زندگی می‌کند، آفتاب بر او می‌تابد، می‌خورد، می‌خوابد و مانند همه مردم زندگی عادی دارد؛ اما شخصیتی دارد که حتی دست خیال به او نمی‌رسد و این امر در مورد مولا یک گزافه گویی نیست. امام علی را به گزافه ستوند و او آنان را ملامت کرد. او را دشنام دادند با آنان مدارا کرد و هیچ‌گاه قدمی را بیرون از دایره حق و زیبایی برنداشت.

وی با تاکید بر این‌که علی بن ابی طالب (ع) فضائلی دارد که همه می‌دانیم، خاطرنشان کرد: امیرالمؤمنین به حکومت ظاهری رسید و مهم این است که نه تنها این حکومت تغییری در زندگی او ایجاد نکرد، بلکه محدودیت‌ها را بدست خود و برای خود، ایجاد کرد تا همانند ضعیف‌ترین کسی که در قلمرو حکومت او زندگی می‌کند، زندگی کند. علی (ع) بزرگی بود، اینچنین و بزرگ‌تر از او پیامبر (ص) است و نیز بزرگان سایر ادیان مانند عیسی (ع) هم بوده‌اند که اسطوره توان بیان عظمت آن‌ها را ندارد. شاید وجه بارز دین‌های الهی این است که در آن حقیقت‌هایی وجود دارد که از اسطوره‌ها زیبا‌تر، بزرگ‌تر و قابل تحقق در عالم هستند.

رییس بنیاد باران تصریح کرد: علی (ع) به حکومت می‌رسد و می‌گوید حکومت هیچ ارزشی ندارد، مگر آنکه حقی را به حق دار برساند و داد مظلوم را بستاند، ستمی را و زشتی را در جامعه برطرف کند و بعد هم می‌گوید اگر رضایت مردم نبود و پیوندی که عالمان و متعهدان با خدای خود دارند که در مقابل ظلم ظالمان و ستم کشی ستم دیدگان آرام و قرار نداشته باشند نبود، من افسار ش‌تر خلافت را بر کوهان آن می‌انداختم و در اخر‌‌ همان کاری را می‌کردم که در اول کار کردم؛ یعنی قدرت برای او هیچ ارزشی ندارد، مگر اینکه بتواند دنیای دیگران را زیبا کند.

وی با بیان این‌که شما می‌دانید که برای امام علی (ع) دنیا با تمام زرق و برقش از آبی که از بینی بز به هنگام عطسه بیرون می‌آید، کم ارزش‌تر است، اظهارداشت: اما همین فرد دنیا را برای مردم زیبا می‌خواهد. گفته‌اند انسان مدنی بالطبع است یعنی در متن جمع زندگی می‌کند. لازمه جمع نظم است و لازمه نظم حکومت است و آنطور که خود مولا گفته است جمع آدمی جز به وجود حکومت نظام نمی‌گیرد. آنچه که در طول تاریخ در مورد آن بحث بوده است و امروز بیشتر نسبت جامعه و حکومت است در تاریخ عمدتا این نسبت، نسبت ارباب و بنده (یا به تعبیر هگل خدایگان و برده) بوده است؛ یعنی مردم هیچ کاره‌ای بودند و بدون رضایت مردم حاکمان مستقر می‌شدند، بر آن‌ها حکومت می‌کردند و در مقابل کسی مسئولیت نداشتند.

خاتمی همچنین یادآور شد: علی بن ابی طالب (ع) اگر نگویم اولین نفر، اما از شاخص‌ترین افرادی است که می‌گوید حکومت باید باشد ولی مستقر بر رضایت مردم باید باشد. اما بالا‌تر از این، قرن‌ها باید بگذرد، انسان از دریای خون گذرند کند، گلو‌ها پاره شود، سینه‌ها دریده شود، چشم‌ها از حدقه درآید، ظلم همه جا را بگیرد تا انسان به صرافت طبع و تجربه بسیار پر هزینه به این نکته ظریف برسد و بفه‌مند که فقط حاکم نیست که حق دارد و فقط مردم نیستند که مسئول و متعهد هستند، بلکه اگر حاکم حقی دارد، انسان هم حقی دارد.

وی تصریح کرد: به هر حال این‌که انسان از جهت انسان بودن حق دارد و حکومت از آن جهت که حکومت می‌کند، حد دارد، واقعیتی است که بشر هزینه زیادی پرداخته تا به آن رسیده است و این علی بن ابی طالب (ع) است که در دورانی که منطق، منطق الحق من الغلب است می‌گوید «لی علیکم حق و لکم علی حق»؛ انسان صاحب حق است و حکومت باید محدود و مسئول باشد. این اسطوره نیست؛ بلکه والا‌تر از اسطوره است. اسطوره‌ای است که نه فقط در عالم خیال، بلکه در واقعیت تحقق یافته است.

رییس جمهور اسبق کشورمان تاکید کرد: امام علی (ع) نیامده است تا عطش قدرت طلبی و استیلا جویی را با حکومت بر مردم فرونشاند، بلکه او می‌خواهد ملاک‌ها و شاخص‌های یک حکومت مطلوب در خدمت انسان خدایی را مشخص کند ولو اینکه در این راه جان خود را از دست بدهد.

در این مراسم که در دفتر رییس جمهور اسبق کشورمان برگزار شد، از قرآن نفیس و منحصر به فردی از گنجینه موزه ملک به شکل طومار رونمایی شد.

این مراسم از یک دهه پیش با اهتمام احمد مسجد جامعی و به منظور تبریک عید غدیر به سیدمحمد خاتمی برگزار می‌شود و از مهم‌ترین ویژگی‌های آن رونمایی قرآن‌های نفیس در این سال‌ها بوده است.

متن اصلی قرآن رونمایی شده آیه الکرسی به خط درشت در قالب سیزده قطعه است و در زمینة آن ۱۱۴ سورة قرآن به خط غبار نقش بسته است. خط غبارنوعی از خطوط خوشنویسی است که بسیار ظریف و ریز است.

حجج اسلام مجید انصاری، علی یونسی، سید محمود دعایی، هادی قابل، سید محمد علی ابطحی، علی شکوری راد، سید حسن رسولی، طهماسب مظاهری، احمد خرم، مجید تخت روانچی، جاوید قربان اوغلی، محمدعلی سبحانی، و... از حاضران دراین مراسم بودند.

همچنین از هنرمندان کشورمان فرزاد ادیبی، اسرافیل شیرچی، هانیه توسلی، لیلی رشیدی، ساعد باقری و... در مراسم عید غدیر حضور داشتند.

گزارش خطا