نظامي گري عربي

آنتوني كوردزمن *

تحقيقات جديد مرکز مطالعات استراتژيک و بين المللي تعادل نظامي تازه اي را در کشورهاي خليج فارس نشان مي دهد. اين تحقيق با نام «همکاري راهبردي کشورهاي عربي با ايالات متحده و تغيير تعادل امنيتي در کشورهاي حاشيه خليج فارس» منتشر شده است.

درفصل دوم و سوم اين مطالعه تحقيقات تازه درخصوص ميزان هزينه هاي نظامي ايران و کشورهاي حاشيه خليج فارس منتشر شده است. در فصل هاي بعد از اين دو نيز تحليلي در مورد ممنوعيت ورود تسليحات متعارف به ايران صورت گرفته است. در اين فصل يک مقايسه نيز بين ايران و کشورهاي خليج فارس درباره انتقال تسليحات متعارف وجود دارد. در فصل پنجم اين تحقيقات هم به همکاري نظامي کشورهاي عربي خليج فارس با ايالات متحده پرداخته شده است. اين تحقيقات نشان مي دهد که کشورهاي عربي خليج فارس پيش از اينکه توافق هسته اي حاصل شود، در مقياس وسيعي دست به خريد تسليحات زد ه اند. البته هنوز آنها در زمينه نيروي انساني پيشرفت چنداني نداشته اند. اين تحقيقات نشان مي دهد براساس دکترين همکاري ايالات متحده با کشورهاي عربي، مجهزترين و به روزترين تسليحات نظامي به اين کشورها تعلق گرفته و برخي از تجهيزات فوق مدرن در راه اين کشورها قرار دارند. (ص 543-597).

در تخمين هاي صورت گرفته، کشورهاي خليج فارس با فاصله فراواني در خريد تسليحات از ايران پيشتاز هستند. موسسات IISS و IHS که با ايالات متحده همکاري مي کنند، تصوير بزرگ تري از خريد تسليحات نظامي فوق مدرن از سوي کشورهاي عربي کشيده اند که به شرح زير است:

1. کشورهاي عربي حوزه خليج فارس در شوراي همکاري خليج فارس از سال 1997 به اين سو، خريد تسليحات متعارف خود را 6 برابر کرده اند و اين جريان همچنان در حال گسترش است. تخمين هايي که در اين باره وجود دارد چندان قابل تاييد نيست اما گفته مي شود که اين کشورها حدود 114 ميليارد دلار خريد تسليحات متعارف داشته اند در حالي که اين رقم براي ايران حدود 16 ميليارد دلار است.

2. عربستان به تنهايي 5/ 5 برابر ايران دست به خريد تسليحات متعارف زده و امارات به رغم کوچکي کشورش 2 برابر ايران خريد تسليحات داشته است. اگر همه کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس را با ايران مقايسه کنيد، اين کشورها سرجمع 9 برابر بيشتر از ايران خريد تسليحات متعارف داشته اند.

3. سرويس تحقيقات کنگره اي ايالات متحده تخمين مي زند که ايران در بين سال هاي 2004 تا 2007 به مقدار 4/ 3 ميليارد دلار تسليحات تازه دريافت داشته است و در بين سال هاي 2008 تا 2011 اين رقم به 800 ميليون دلار رسيده است و در کل نيز اين کشور به تسليحات مدرن دسترسي نداشته است. کشورهاي عربي خليج فارس در دوره ياد شده نخست 22.6 ميليارد دلار خريد تسليحات داشته اند و در دوره نخست مطالعه تطبيقي، اين رقم به 9/ 15 ميليارد دلار رسيده است.

4. اگر يک نگاه کلي به سال هاي 2004 تا 2007 بيندازيدايران 2/ 4ميليارد دلار در بازار انتقال اسلحه نقش داشته است ولي کشورهاي حوزه خليج فارس 5/ 38 ميليارد دلار سهم داشته اند که 9 برابر بيشتر از ايران است. اين در حالي است که اين کشورها به سلاح هاي فوق مدرن نيز دسترسي داشته اند.

5. سرويس تحقيقات کنگره اي ايالات متحده همچنين تخمين مي زند ايران بين سال هاي 2004 تا 2007 به ميزان 1/ 2 ميليارد دلار براي خريد تسليحات جديد هزينه کرده است و اين رقم در سال هاي 2008 تا 2011 به 300 ميليون دلار رسيده است و باز هم تاکيد شده ايران به تسليحات فوق مدرن و پيشرفته دسترسي نداشته است اما کشورهاي عربي خليج فارس در دوره نخست زماني گفته شده 5/ 30ميليارد دلار و در دوره دوم نيز 6/ 75 ميليارد دلار دستور خريد تسليحات تازه داده اند.

6. اگر به طور کلي به سال هاي 2004 تا 2011 نيز نگاهي بيندازيد ايران در کل 4/ 2ميليارد دلار براي خريد تسليحات هزينه کرده است و کشورهاي حاشيه خليح فارس 1/ 106 ميليارد دلار. اين رقم البته در دوره زماني 2008 تا 2011 به طرز عجيبي رشد داشته و در سال هاي ياد شده آنها 40 برابر بيشتر از ايران خريد تازه براي تسليحات داشته اند.

اين آمار و ارقام بدون در نظر گرفتن افزايش نيروهاي آمريکايي در خليج فارس به نگارش درآمده است. در اين تحقيقات به حضور وسيع آمريکا در اين منطقه هيچ اشاره اي نشده است. اين کشور در اين منطقه حضور قوي دارد و ناگزير نيز تسليحات مجهز خود از جمله جنگنده هاي رادارگريزش را همراه خود کرده است. اين تحقيقات همچنين نشان دادند که آمريکا همچنان يک متحد قوي براي کشورهاي عربي خليج فارس به حساب مي آيد و آمريکا قصد ندارد به وسيله ايران آنها را مهار کند. در بين سال هاي 2004 تا 2007، ايالات متحده به تنهايي به مقدار 3/ 7 ميليارد دلار از 6/ 22 ميليارد دلار از تجهيزات جنگي فوق مدرن صادر شده به کشورهاي عربي را بر عهده داشته است. در سال هاي 2008 تا 2011 که رقم واردات تسليحات جنگي کشورهاي عربي به 9/ 15 ميليارد دلار رسيده بود، آمريکا در فروش تسليحات به ارزش4/ 9 ميليارد دلار، از رقم فوق، نقش عمده داشته است.

از قضا ايالات متحده در توازن نظامي خليج فارس در آينده نقش مهمي دارد. آمريکا از رقم 5/ 30 ميليارد دلاري که کشورهاي عربي در بين سال هاي 2004 تا 2007 براي خريد تجهيزات تازه داشته اند، نقش 9/ 7 ميليارد دلاري برعهده داشته است. در بين سال هاي 2008 تا 2011 نيز اين کشورها 6/ 75 ميليارد دلار خريد تجهيزات داشته اند که آمريکا به تنهايي 5/ 64 ميليارد دلار از اين تجهيزات را در اختيار آنها گذاشته است. يک موسسه تحقيقاتي نشان مي دهد از اکتبر سال 2010 تا اکتبر سال 2014 آمريکا در مجموع 435/ 90 ميليارد دلار تجهيزات و تسليحات جنگي به عربستان سعودي فروخته است.

* پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژيک و بين المللي

روزنامه دنياي اقتصاد

گزارش خطا