بهزاد نبوي: دولت‌های زمان جنگ حمایت‌های بی‌شائبه مردم را با خود داشت

به گزارش خبرنگار ایلنا، بهزاد نبوی در نشست بررسی ضرورت‌ها و الزامات‌ سیاست‌های اقتصادی در دوران دفاع مقدس که به همت موسسه دین و اقتصاد برگزار شد، اظهار داشت: با وجود آنکه قرار بود درخصوص برخی ضرورت‌ها و الزامات سیاست‌های کلان اقتصادی در دوران هشت سال دفاع مقدس صحبت کنم، اما گویا برگزار کنندگان تاکید دارند بحث را محدود‌تر و به طور مشخص به عملکرد ستاد بسیج اقتصادی که بنده حدود ۱۶ ماه در آن مسئولیت داشتم، بپردازم.

وی افزود: به طور کلی می‌توان به سه دوره عملکرد اقتصادی دولت در زمان جنگ اشاره کرد که دوره نخست دوران تشکیل دولت شهید رجائی و آغاز جنگ، دوره دوم از سال ۶۱ تا سال ۶۴ و سومین دوره نیز در سال‌های ۶۵، ۶۶ و ۶۷ اختصاص دارد.

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب اضافه کرد: در دوره نخست در روزی که کابینه شهید رجایی تشکیل شد و قرار بود برای معرفی کابینه خدمت امام برسیم، خبر رسید به کشورمان حمله شده‌است. البته معمولا از ۳۱ شهریور به عنوان سالروز آغاز جنگ یاد می‌شود، اما در واقع این روز آغاز بمباران هوایی ارتش عراق است و نخستین حمله دولت بعثی به ایران در روز ۲۲ شهریور انجام گرفت که ما همراه اعضای کابینه خدمت امام بودیم و این نخستین هدیه برای دولت بود.

وی افزود: در آن دوران به لحاظ اقتصادی یکی از مهم‌ترین تصمیمات افزایش سه برابری قیمت نفت بود که دولت به دلیل کمبود منابع بلافاصله این طرح را پذیرفت. با این حال تصمیمی که تداوم یافت و تاثیرگذار شد،‌‌ همان تشکیل ستاد بسیج اقتصادی با هدف ممانعت از بروز بحران‌های مرسوم در زمان جنگ بود و ما در این ستاد به دنبال تدوین سیاست‌های اقتصادی کلان و برنامه‌ریزی دراز مدت نبودیم بلکه تنها می‌خواستیم جلوی مشکلات آنی پس از آغاز جنگ و در طول آن را بگیریم.

نبوی ادامه داد: این ستاد از کمیته‌های متعدد تشکیل شده بود و جلسات منظم آن در طول هفته برگزار می‌شد که به عنوان نمونه در کمیته توزیع ستاد بسیج اقتصادی برنامه‌ریزی در خصوص توزیع سوخت یا کنترل مصرف برخی کالا‌های خاص انجام شد و قرار شد برخی از این کالا‌ها از طریق کوپن یا به اصطلاح امروزی کالابرگ، برخی دیگر از طریق دفترچه‌هایی که در اختیار مردم قرار داشت و نیز برخی دیگر از کالا‌ها توسط تعاونی‌ها به صورت کنترل شده در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد و علاوه بر کالاهای اساسی سوخت هم از همین طریق در میان مردم توزیع می‌شد.

معاون نخست وزیر در دولت شهید رجایی افزود: عمده بنادر تجاری ما در‌‌ همان چند روز نخست جنگ از بین رفته بود و بدین ترتیب بندر خرمشهر که مهم‌ترین بندر تجاری ایران در آن زمان بود کاملا ناکار شد و بندر امام نیز به عنوان دومین بندر تجاری مهم هر روز در تیر راس‌ ارتش عراق بود در نتیجه تنها بندر بوشهر که امکانات کافی در اختیار نداشت و بندرعباس که هنوز کاملا تجهیز نشده بود و در حال ساخت بود، مورد استفاده قرار گرفت و ما ناچار بودیم به سراغ این دو بندر رفته و در همین راستا کمیته حمل و نقل نیز در ستاد بسیج اقتصادی انجام وظیفه می‌کرد.

نبوی با اشاره به تشکیل کمیته‌های کالاهای اساسی به سرپرستی وزارت بازرگانی، ‌حمل ونقل به مدیریت وزارت راه، سوخت و انرژی زیر نظر وزارت نفت و کمیته‌صنایع به سرپرستی وزارت صنایع یادآور شد: در آن زمان در کمیته سوخت و انرژی برای نخستین بار قیمت برق به صورت پلکانی محاسبه شد و این در حالی بود که فشارهای بسیاری بر روی دولت وجود داشت و عده‌ای شعار «کوپنیسم» یعنی «کمونیسم» را برای تضعیف دولت به کار می‌بردند. این در حالی بود که حتی کشورهای غربی هم از چنین روش‌های تجربه‌ شده‌ای در دوران‌های جنگی استفاده می‌کردند. با این وجود آقای بنی‌صدر و برخی از دوستانشان با اعمال فشار به دولت مدعی بودند که همه کالا‌ها در انبار‌ها و جود دارد و این دولت به دنبال ایجاد روش کمونیستی برای اداره مملکت است که این مدعیات به هیچ عنوان صحت نداشت.

وی با اشاره به افزایش تورم در دوران جنگ اعلام کرد: شوک روانی آغاز جنگ ابتدا موجب ایجاد تورم ۲۲ الی ۲۳ درصدی شد اما درادامه جنگ این نرخ تورم ثابت باقی ماند و با افزایش چندانی روبرو نشد به هر حال ما فکر می‌کردیم ارز کشور باید ذخیره شود و اینگونه نبود که همچون برخی دوران‌های بعد از آن میلیارد‌ها دلار صرف واردات شود.

وزیر صنایع سنگین در دولت جنگ با اشاره به فعالیت کابینه چهل روزه آیت‌الله مهدوی‌کنی اظهار داشت: مرحوم مهدوی کنی همواره از ستاد بسیج اقتصادی حمایت می‌کرد و به خصوص در برابر انتقادهای شرعی علیه ستاد، بار‌ها پادرمیانی کرده بود و گویا خدمت امام (ره) رسیده و اعلام کرده بود برخی می‌گویند کنترل بار خریداری شده تجار از کشاورزان برنجکار غیر شرعی است که امام فرموده بود به هیچ عنوان اینگونه نیست و از دولت حمایت کرده بودند.

وی افزود: در مجموع می‌توان با توجه به شرایط خاص جنگ در کشور بگوییم در دوره نخست دولت عملکرد قابل قبولی داشت و با توجه به اینکه تازه مسئولیت را برعهده گرفته بود مردود نشد و حمایت بی‌شائبه مردم که به مراتب بیشتر از اکنون همراه دولت بودند غیرقابل انکار است.

نبوی اضافه کرد: در دوره دوم در سال‌های۶۰، ۶۱ و ۶۲ در مجموع حدود ۱۲۰ میلیارد دلار، در سال ۶۳تقریبا ۱۷ میلیارد دلار و در سال ۶۴ نیز حدود ۱۳ میلیارد دلار نفت فروختیم که در مقایسه با میزان فروش نفت در دولت نهم و دهم که بعضا نفت را بشکه‌ای ۱۴۰ دلار هم می‌فروختند رقم ناچیزی بود و با این حساب می‌توان سیاست‌های نفتی کشور را با توجه به شرایط آن دوره قابل قبول دانست.

وی ادامه داد: ‌رشد نرخ تورم در سال ۶۴ بهترین رکورد را در تمامی سال‌های پس از انقلاب دارد که حدود ۶.۹ است که این کمترین میزان نرخ تورم در طول انقلاب است و جالب اینجاست که این نرخ پایین به دلیل رکود بازار نیز به دست نیامده بود و به طور کلی نتیجه سیاست‌های اقتصادی در دوره دوم که در سال ۶۴ نمایان شد منجر به ایجاد مطلوب‌ترین شاخص‌های اقتصاد کلان در کشور شد، اما در دوره سوم که در واقع دوران بحران اقتصادی اصلی در زمان جنگ بود وضعیت تغییر کرد و شاید آغاز این بحران را بتوان به سقوط ناگهانی قیمت نفت مربوط دانست که درپی آن قیمت نفت از هر بشکه حدود ۲۵ دلار به بشکه‌ای ۷ و حتی ۵ دلار کاهش یافت.

وزیر صنایع سنگین دولت جنگ خاطرنشان کرد: همزمان با این سقوط تاریخی قیمت نفت، خطوط لوله و تاسیسات نفتی دریایی و خشکی کشور نیز مرتبا توسط هواپیماهای جدید میراژ که عراق از فرانسه می‌گرفت و سوخوی ۷ که از روسیه دریافت می‌کرد، زیر بمباران قرار گرفت و کار به جایی رسید که صادرات نفتی ما از دو الی سه میلیون بشکه در روز به حدود یک میلیون بشکه در روز رسید که آن هم باید با قیمت نازل ۵ دلار به فروش می‌رسید.

وی با تاکید بر تشکیل جلسات روزانه ستاد بسیج اقتصادی پس از این اتفاق اعلام کرد: نزدیک به دو ماه هر روز ساعت ۸ صبح جلسات ستاد به ریاست مهندس موسوی یا رئیس سازمان برنامه برای عبور از این بحران تشکیل شد که نتیجه آن تهیه استراتژی شرایط نوین اقتصادی بود که برای دو سال بعد نیز برنامه ارائه می‌کرد و در پی این اقدامات صادرات غیر نفتی کشور از یک میلیارد دلار در سال به یک میلیاردو ۳۰۰ میلیون دلار افزایش یافت و با وجود آنکه این افزایش به ظاهر ناچیز است اما در آن شرایط کار بزرگی بود.

وی افزود: از مجموع درآمدهای کشور در آن زمان سه میلیارد دلار زیر نظر ستاد و شورای عالی اقتصاد به بخش دفاع اختصاص می‌یافت، سه میلیارد دلار صرف کالاهای اساسی می‌شد و یک میلیارد دلار باقی مانده نیز برای اداره باقی امور کشور صرف می‌شد و اینکه امروز برخی می‌گویند در دوران جنگ دولت هیچ پولی برای بخش دفاعی و هزینه کردن در جنگ در نظر نمی‌گرفت، ادعایی کاملا بی‌اساس و نابجا است.

این فعال سیاسی اصلاح طلب اضافه کرد: یکی از اقدامات مثبت دولت جنگ براساس مصوبات شورای اقتصاد تعطیلی تمامی تولیدات ارزبر بود که بازخرید حدود ۶هزار و ۵۰۰ نفر از کارکنان ایران خودرو در همین راستا صورت گرفت. اقدام دیگر دولت سوق دادن کارخانه‌ها به سمت تولیدات دفاعی بود که باز کارخانه ایران خودرو و واحدهای ریخته‌گری کشور که در تخصیص ارز اولویت داشتند، ظرف سه سال چندین میلیون گلوله توپهای جنگی تحویل کشور دادند و بسیاری از شناور‌ها و همچنین پل‌های شناور آن دوره نیز توسط همین کارخانه‌های تغییر کاربری داده ساخته شد که حتی در یکسال آخر، کارخانه آذرآب به سراغ ساخت لوله توپ رفت که البته با توجه به اتمام جنگ این کارخانه تکنولوژی‌هایی که در اختیار داشت را تحویل نیروهای مسلح و صنایع دفاعی کشور داد.

نبوی در پایان تصریح کرد: هنگامی که نفت ملی شد انگلیسی‌ها جلوی فروش نفت را گرفتند که با وجود آنکه در آمد نفتی در این سال‌ها بسیار ناچیز بود، منجر به ایجاد بحران در کشور شد و دکتر مصدق که کابینه‌اش برخلاف ما در سالهای آغازین جنگ، بسیار مجرب و کارکشته بود به سراغ وزیر اقتصاد آلمان پس از جنگ رفت و از او برای اداره این بحران راهکار خواست که این موضوع در یکی از جلسات مورد اشاره بنده قرار گرفت. واقعیت این است که ما تجربه کافی را در اختیار نداشتیم اما در مجموع در ارزیابی عملکرد دولت‌های زمان جنگ باید بگوییم این عملکرد مثبت بود.

به گزارش ایلنا سخنرانی ستاری‌فرد به دلیل مشکلات شخصی وی به هفته آینده موکول شد.