ايران و تركيه در مسير تعامل

اسدالله اطهري

به نظر مي‌رسد كه روابط دو كشور ايران و تركيه با تغيير دولت‌ها دچار تحول شده است. عناصر ثابتي وجود دارد كه روابط بين ايران و تركيه را شكل مي‌دهد. از مهم‌ترين اين عناصر مساله همسايگي اين دو كشور و پرونده‌هاي مشترك بين آنهاست. روابط تاريخي چه در زمينه فرهنگي و اقتصادي و چه در زمينه امنيتي و اعتماد متقابلي كه بين دو كشور وجود دارد، اهميت اين روابط را بيشتر و بيشتر كرده است. روابط رو به گسترش دو كشور به ويژه پس از اينكه حزب عدالت و توسعه بر سر كار آمده است و اتخاذ سياست تنش‌زدايي با همسايگان باعث شده كه روابط بين ايران و تركيه بيش از پيش افزايش يابد. همچنين همكاري‌هاي مشترك اين دو كشور در پرونده‌هاي مهم از جمله پرونده عراق، كردها،‌ ميانجيگري تركيه در مذاكرات هسته‌يي، نقش استانبول در مذاكرات ايران و غرب و بهار عربي و مسائل جديد به‌وجود آمده در منطقه از جمله مسائل امنيتي سوريه و مساله طارق‌الهاشمي و ناامني هاي عراق باعث گسترش اين روابط شده است.

دولت جديد ايران سياست گشايش و تعامل با نظام بين‌المللي را مطرح كرده و با ايالات متحده بويژه در بحث هسته‌يي مستقيما به مذاكره پرداخته است. لازم به ذكر است كه تركيه نخستين كشور مسلماني است كه وزير امور خارجه ايران به آنجا سفر و در پاگواش درباره خلع سلاح و امنيت منطقه‌يي و جهاني سخنراني كرده است. انتخاب اين كشور انتخاب مهمي از سوي دكتر ظريف بوده و گوياي اين نكته است كه تركيه آنقدر مهم بوده كه در بين كشورهاي خاورميانه به عنوان نخستين كشور براي سفر وزير امور خارجه كشورمان انتخاب شده است. اكنون نيز همكاري بين ايران و تركيه درباره پرونده‌هاي مفتوحه در منطقه است. يكي از مهم‌ترين اين پرونده‌ها مساله سوريه است كه تنها با همكاري اين دو كشور مي‌تواند رفع شود. مساله مهم اين است كه نگاه دو كشور به مذاكرات ژنو 2 چگونه بايد باشد و قطعا بايد به دنبال راه‌حل‌هاي سياسي در خصوص پرونده سوريه باشند نه راه‌حل‌هاي نظامي. در ساير پرونده‌هاي منطقه‌يي نيز مانند ثبات در عراق به ويژه در شمال اين كشور و مسائلي كه ممكن است تماميت ارضي هر دو كشور را با تهديد جدي مواجه كند بايد به تبادل‌نظر بپردازند. همكاري‌هايي در زمينه انرژي، اقتصاد، مرزي، انتقال گاز ايران به اروپا و همكاري‌هاي بين ايران و تركيه در سطح منطقه ظرفيت هايي است كه در رابطه دو كشور بايد مدنظر قرار گيرد.

همزمان با سفر دكتر ظريف به تركيه كه چند تن از مقامات امريكايي نيز در آنجا حضور دارند، دو كشور مي‌توانند با هم در حل و فصل مسائل منطقه‌يي گام‌هاي محكمي بردارند.

گذشته نشان داده است هر زمان كه ايران و تركيه در سطح خاورميانه با هم همكاري كرده‌اند، هميشه ثبات و امنيت به منطقه برگشته است. بايد خاطر نشان كنيم كه ترك‌ها بعد از امحاي مشكلات با همسايگان به سوي نوعثماني‌گري و هژموني منطقه‌يي حركت كرده‌اند.

مداخله نظامي در سوريه، اجازه دادن به القاعده براي ورود به اين كشور، دخالت در مسائل عراق و پرونده طارق الهاشمي، مسائل مربوط به كردها، مسائل مربوط به ميانجيگري بين سوريه و اسراييل، گشايش درها به روي اسراييل و... نمونه هايي از اين نوع رويكرد را نشان مي دهد. اما در نهايت ديدند كه تنها كشور ايران است كه نسبت به رژيم‌ها و دولت‌ها با تركيه صادق است و تركيه نبايد به دنبال مسائل مربوط هژموني باشد بلكه بايد همكاري و همگرايي با ايران را در زمينه‌هاي سياسي، اقتصادي و امنيتي در دستور كار خود قرار دهد و در نتيجه اين روابط هيچ يك از دو كشور ايران و تركيه نبايد زير سلطه قرار بگيرند.

يقينا اين دو كشور مي‌توانند با همكاري يكديگر پرونده‌هاي منطقه‌يي را حل و فصل كنند. هردو كشور از ظرفيت‌هايي برخوردارند كه نياز به ظرافت هماهنگي راهبردي دارد كه اكنون اين امر با به قدرت رسيدن دولت جديد در ايران كه بخش اعظمي از جامعه مدني و وجدان خصوصي ايراني هاست و به تبع آن روي كار آمدن ديپلمات‌هاي ماهر امكان‌پذير است و در شرايطي كه كشور تركيه به دليل ناامني مرزها با عراق و سوريه تحت فشارهاي اقتصادي شديدي قرار دارد قطعا با گسترش روابط بين تهران و آنكارا مي‌تواند در مسير جبران گام‌هاي موثري بردارد.(منبع:اعتماد)

گزارش خطا