بررسی سیر تحول سیاست‌ خارجی سودان: از همراهي ایران تا هم‌آغوشی سعودي

به‌گزارش آنا، روزنامه «الاخبار» در گزارشی نوشت: تل‌آویو، خارطوم را متهم کرده بود که سلاح ایران را در اختیار مقاومت فلسطین در نوار غزه قرار می‌دهد. دامنه این اتهامات و در نتیجه تهدیدات سودان تا جایی ادامه یافت که اسرائیل در سال 2012 اقدام به حمله هوایی به کارخانه مهمات‌سازی «یرموک» واقع در جنوب شهر خارطوم کرد.

در همان زمان، «احمد بلال عثمان» وزیر فرهنگ و اطلاع‌رسانی سودان، اسرائیل را مقصر این انفجار دانست و اعلام کرد انفجار کارخانه، به‌دنبال حمله هوایی چهار فروند جنگنده اسرائیلی رخ داده است.

میان این حمله و یکی از اسناد محرمانه‌ای که «ویکی‌لیکس» چندی پیش از عربستان افشا کرده بود، ارتباط وجود دارد. در این سند که بر آن عبارت «فوق محرمانه» حک شده است، دیپلمات‌های سعودی در سفارت عربستان در خارطوم هشدار دادند که مقادیری تجهیزات هسته‌ای از ایران به فرودگاه خارطوم ارسال و در آنجا تخلیه شده است.

«الاخبار» می‌افزاید: مهم‌ترین شکاف در روابط میان سودان و عربستان در آگوست سال 2013 به‌وجود آمد. «عمر البشیر» که به مراسم تحلیف «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری ایران دعوت شده بود، در این مراسم غایب بود. هواپیمای «عمر البشیر» برای دیداری رسمی و دو روزه راهی تهران شد ولی عربستان بنا به «درخواست توقیف» دادگاه جنایات کیفری، به هواپیمای «البشیر» اجازه نداد در مسیر پرواز به ایران از حریم هوایی عربستان عبور کند و وی مجبور به بازگشت به سودان شد.

این اهانت باعث نشد تا «البشیر» پس از گذشت یک سال از نزدیکی روابط، نخستین سیگنال‌های کاهش روابط با تهران را ارسال و به طمع بهبود روابط اقتصادی این کشور فقیر و جنگ‌زده دست نیاز به سوی ریاض دراز نکند.

«البشیر» با هدف اقناع سعودی‌ها به پذیرش توبه‌اش، فرمان‌هایی صادر کرد. در سپتامبر سال 2014 سخنگوی وزارت امورخارجه سودان خبر از بستن دفتر فرهنگی ایران داد و اعلام کرد که این دفتر به‌دلیل تهدید امنیت فکری و اجتماعی سودانی‌ها بسته شده است. این دست اقدامات ضد شیعی باعث شد تا پای «البشیر» به جده و ریاض باز شود. هم‌زمان با اعلام خبر بسته شدن دفتر فرهنگی ایران، هواپیمای رئیس‌جمهوری سودان در فرودگاه جده بر زمین نشست و «البشیر» با ادعای اینکه سفرش برای انجام مناسک حج بوده است، به گشت و گذار در عربستان سعودی پرداخت.

وی در مصاحبه با روزنامه «الشرق‌الاوسط» مواضع قاطعانه‌ای علیه ایران مطرح کرد و در مقابل به حمایت از مواضع سعودی‌ها پرداخت. «البشیر» همچنین کاهش روابط میان ریاض و خارطوم در زمان افزایش همکاری‌ها میان سودان و ایران را توجیه کرد.

«الاخبار» نوشت: در جنگ یمن، فرصتی برای سودان به‌وجود آمد تا «ارتباط ناگسستنی» خود با سعودی‌ها را اثبات کند و به‌دنبال آن، حجم سرمایه‌گذاری در سودان به‌وسیله ریاض افزایش یابد. همانگونه که اسناد منتشر شده به‌وسیله رسانه‌های سودانی نشان می‌دهد، «البشیر» نیازمند اثبات کردن خود بود.

در سند محزمانه‌ای با عنوان «سودان و توفان قاطعیت» که به‌وسیله «خالد حمیدان» رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان و چند روز پس از آغاز عملیات «توفان قاطعیت» امضا شده بود، آمده است: «حمیدان» بدون نام بردن از فردی خاص، به‌نقل از منبعی می‌گوید سودان مدت‌های طولانی هم‌پیمان قوی ایران در منطقه به‌شمار می‌رفت، کشوری که تهدیدی برای امنیت پادشاهی عربستان و منطقه است و کمک‌های نظامی زیادی به حوثی‌ها (جنبش انصارالله) انجام داده است، نیروهای خود را از جیبوتی به یمن ارعزام کرده است.

در این سند آمده است: گزارش‌های اطلاعاتی نشان می‌دهند که «عمر البشیر» شخصیتی است که نمی‌توان به وی اعتماد کرد و دوست دارد با برگ‌های برنده خود بازی کند. اعلام ائتلاف با پادشاهی عربستان در ملا عام و حفظ روابط محرمانه با ایران ازجمله مواردی است که بی‌اعتمادی به «البشیر» را اثبات می‌کند.

در سند محرمانه سعودی‌ها توصیه‌های زیر مطرح شده است:

- کمیته عالی دستگاه اطلاعاتی باید پرونده سودان و نقش آن در عملیات «توفان قاطعیت» را بررسی کند

- هشدار درباره کشف هرگونه سند جنگی درباره طرح‌های پادشاهی برای مبارزه با حوثی‌ها از طرف سودانی‌ها

- حفاظت از فرماندهان نظامی سعودی و اتخاذ سیاست «نفس عمیق» در مواجهه با سودان

«الاخبار» در این گزارش می‌افزاید: هم‌زمان با آغاز جنگ در یمن، «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان از «عمر البشیر» خواست تا از عملیات نظامی کنار بکشد. چند روز بعد ریاض «عبدالرحمان فضلی» وزیر کشاورزی خود را به سودان فرستاد و خواستار گسترش همکاری‌های دوجانبه در عرصه سرمایه‌گذاری و کشاورزی در خاک سودان شد. سرمایه‌گذاری‌ای که انتظار می‌رود تا سال 2016 به مبلغی بالغ بر 15 میلیارد دلار افزایش یابد.

در اواسط اکتبر گردانی از ارتش سودان شامل 300 سرباز و افسر، خود را به بندر «عدن» واقع در جنوب یمن رساندند. در این زمان، «حسین امیرعبداللهیان» معاون وزیر امورخارجه ایران به سودان هشدار داد که از اقدامات خود در یمن سودی نخواهد برد. در مقابل این اظهارنظر دیپلماتیک، خارطوم از زبان «ابراهیم غندور» وزیر امورخارجه سودان اعلام کرد که موضع سودان همان موضع کشورهای عضو اتحادیه عرب است.

اتحادیه عرب خواستار عقب‌نشینی جنبش «انصارالله» از سراسر خاک یمن است و با مشروع خواندن حکومت «عبد ربه منصورهادی»‌ رئیس‌جمهوری مستعفی و فراری این کشور، تلاش می‌کند تا وی را به قدرت بازگرداند.

«البشیر» آخرین فردی است که از مشارکت سودان در ائتلاف (عربی) حمایت کرد و موضع کشورش را در این‌باره ثابت و منطبق بر الزامات اخلاقی خواند. وی هفته گذشته در خلال بازدید از مقر نیروهای مسلح سودان گفت: سودان موضعی منفی نسبت به موضوعات مختلف کشورهای عربی ندارد.

پادشاه عربستان روز سه‌شنبه در ریاض از «عمر البشیر» رئیس‌جمهوری سودان و هیئت همراهش استقبال کرد. در این دیدار دو طرف به بررسی روابط دوجانبه و راه‌های افزایش همکاری میان دو کشور و برخی موضوعات مهم منطقه‌ای پرداختند.

پس از این جلسه، چهار یادداشت تفاهم میان پادشاهی عربستان و دولت سودان امضاء شد. این توافق‌ها شامل آغاز فوری درمان بیماران شیمیایی، احداث نیروگاه برق 1000 مگاواتی در اطراف دریای سرخ، توافق دوجانبه بر سر مهار بحران کمبود آب و خشکسالی در سودان از سال 2015 تا 2020 و برخی دیگر از توافق‌ها در حوزه انرژی، اقتصاد، امور مالی و کشاورزی می‌شود.