توافق هسته ای و میراث سیاست خارجی اوباما

اگر ایران تلاش داشت با حل پرونده هسته ای به چالشهای پیش آمده حول این پرونده و تحریمهای سخت و ظالمانه پس از دوازده سال پایان دهد دولت اوباما نیز در تلاش بود که با شکل گیری توافق هسته ای از یک سو به یکی از طولانی ترین پرونده های سیاسی پایان دهد و از سوی دیگر با حل دیپلماتیک پرونده هسته ای هم برگی زرین را درسیاست خارجی خویش ثبت کند

نواندیش-اکبر مختاری: سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در بستر مشروعیت چهار ارزش استراتژیک دموکراسی، لیبرالیسم، سرمایه داری، و نهادهای بین المللی شکل گرفته است. مداقه بر روی دکترین روسای جمهور ایالات متحده از 1898 پس از شکست اسپانیا از آمریکا و دوران ریاست جمهوری تئودور روزولت و حرکت گام به گام به سمت تعریفی جهانی از منافع ملی این کشور همواره حول چهار مشروعیت استراتژیک فوق قرار داشته است.

هرچند وودرو ویلسون کوشید این کشور را از انزوا خارج سازد و آمریکا را وارد جامعه ملل سازد اما این امر مورد موافقت کنگره قرار نگرفت و تنها باعث شد توجه به مشروعیت نهادهای بین المللی در سیاست خارجی آمریکا اهمیت بیشتری پیدا کند. فرانکلین روزولت با حضور قدرتمند در جنگ جهانی دوم سیاست خارجی این کشور را کاملا از انزوا خارج ساخت. جان. اف. کندی و جیمی کارتر مشروعیت دموکراسی و حقوق بشر را در سیاست خارجی ایالات متحده پر اهمیت ساختند.

در این میان رونالد ریگان با سیاست خارجی نسبتا تهاجمی خویش در دو بعد سیاست اعلانی و اعمالی به تعبیر خویش سبب ساز فروپاشی امپراتوری شر شوروی در سال 1991گردید.

با توجه به مقدمه فوق نگارنده درصدد است سیاست خارجی باراک اوباما را مورد توجه قرار دهد و با بررسی نقاط قوت و ضعف سیاست خارجی وی میراث اوباما را پس از گذشت هفت سال از دوران ریاست جمهوری مورد بحث و تحلیل قرار دهد.

باراک اوباما در حالی در ژانویه 2009 با شعارتغییر وارد کاخ سفید شد که نیروهای نظامی آمریکا در تعداد بالا در عراق و افغانستان حضور داشتند و او که بدلیل سخن از تحول در داخل و خارج ایالات متحده مورد اقبال قرار گرفته بود باید در جهت تحقق شعارهای خویش که دوری از جنگ و دفاع فراگیر از دیپلماسی با هدف افرایش دوباره مشروعیت جهانی ایالات متحده بود تحولاتی را در سیاست خارجی این کشور در عراق و افغانستان ایجاد می کرد. بنابراین دستور کاهش تدریجی نیروهای نظامی از عراق را صادر کرد دستوری که در سال 2011 به خروج قطعی نیروهای این کشور از عراق منجر گشت. با خروج از عراق، اوباما استراتژی تمرکز بر افغانستان بعنوان کانون اصلی بحران و تروریسم را مورد توجه قرار داد و کوشید بخصوص در دور اول ریاست جمهوری خویش حل مسئله افغانستان و بحرانهای موجود در این کشور را از اهمیت بیشتری برخوردار کند.

هر چند مشکلات این کشور همچنان باقی مانده است لیکن انتقال نسبتا مسالمت آمیز قدرت سیاسی از کرزای به اشرف غنی را با وجود انتقادات به انتخابات این کشور در دوره دوم ریاست جمهوری می توان موفقیتی نسبی در سیاست خارجی اوباما قلمداد کرد. رویداد مثبت دیگر سیاست خارجی اوباما را که می توان میراثی ارزشمند تصور کرد برقراری روابط دیپلماتیک ایالات متحده با کوبا پس از بیش از پنجاه سال بود. با شکل گیری انقلاب کوبا در سال 1961 و رهبری فیدل کاسترو روابط کوبا و آمریکا بطور کامل قطع گردید. کوبا هر چند از نظر اقتصادی آنچنان برای آمریکا استراتژیک بحساب نمی آید لیکن جغرافیای کوبا بخوبی تاثیرش را در زمان کندی و بحران موشکی در دهه60 میلادی نشان داد همان بحرانی که میرفت جهان را با یک جنگ خانمانسوز روبرو سازد لیکن با عقب نشینی منطقی و آگاهانه خروشچف رهبر شوروی سابق بحران موجود حل گردید. بواقع میتوان بازگشایی سفارتخانه های دو کشور آمریکا و کوبا در سال 2015 را رویداد و میراثی مثبت در سیاست خارجی اوباما دانست.

در حوزه خاورمیانه تحولات موسوم به بهار عربی را که می توان برآمده از نگاه آزاد و مثبت اوباما به شکل گیری خاورمیانه ای متفاوت دانست هر چند در تونس از موفقیت لازم برخوردار بود لیکن رویدادهای مصر و جابجایی متعدد قدرت و رسیدن به یک دولت نظامی برآمده از کودتا را می توان نوعی شکست به حساب آورد. شکستی که با تحولات قدرت در لیبی و حمله به سفارت آمریکا در بنغازی تکمیل گردید.

تحولات داخلی در سوریه و چگونگی تصمیم در مورد نحوه برخورد در این کشور را می توان ازمهم ترین چالش های سیاست خارجی آمریکا در دوره دوم اوباما دانست. گسترش جنگ داخلی در سوریه، دولت اوباما را با معما و دوگانگی بزرگ در اقدام روبرو ساخت. از سویی باید به وعده خویش مبنی برحمله نظامی به سوریه بدلیل عبور از خط قرمزهای اعلامی جامه عمل می پوشاند و از طرفی دیگر حضور نظامی می توانست هزینه گزافی را از نظر سیاسی و اقتصادی در بلندمدت به این کشور تحمیل کند. بنابراین با احاله تصمیم نهایی به کنگره برای جنگ با سوریه نوعی رهایی از یک تصمیم سخت را برای خود ایجاد نمود. هر چند در آن زمان کارشناسان سیاسی این حرکت را نشانه ضعف سیاسی و افول عظمت قدرت آمریکا دانستند لیکن گذر زمان و قدرت گیری گروه های تروریستی چون داعش و جبهه النصره در سوریه و عراق در صورت شکست احتمالی بشار اسد عدم انجام حمله نظامی به سوریه را مشروعیت نسبی بخشید. هر چند عدم موفقیت حملات هوایی هوشمند در مبارزه با گروه ترویستی داعش توسط ایالات متحده و موفقیت های نسبی و موقت این گروه در عراق و سوریه استراتژی مبارزه با تروریسم در سیاست خارجی اوباما را به چالش کشید.

با تاکید و توجه به مطالب فوق، باید مهم ترین موفقیت سیاست خارجی اوباما را توافق هسته ای با ایران دانست. از همان ابتدای ورود اوباما به کاخ سفید او یکی از مهم ترین اهدافش را حل مسالمت آمیز پرونده هسته ای ایران دانست. هر چند اتفاقاتی در داخل ایران و آمریکا مانع شکل گیری توافق بزرگ در دور اول ریاست جمهوری اوباما شد لیکن با انتخابات سال92 و پیروزی حسن روحانی به عنوان شیخ دیپلمات و مسلط به پرونده هسته ای ایران از یکسو و وجود تیم مذاکره ای با مدیریت محمد جواد ظریف قوی ترین دیپلمات در ساختار کنونی سیاسی ایران زمینه را برای شکل گیری توافق هسته ای فراهم ساخت. اگر ایران تلاش داشت با حل پرونده هسته ای به چالشهای پیش آمده حول این پرونده و تحریمهای سخت و ظالمانه پس از دوازده سال پایان دهد دولت اوباما نیز در تلاش بود که با شکل گیری توافق هسته ای از یک سو به یکی از طولانی ترین پرونده های سیاسی پایان دهد و از سوی دیگر با حل دیپلماتیک پرونده هسته ای هم برگی زرین را درسیاست خارجی خویش ثبت کند و هم از مشروعیت نسبی ایجاد شده برای موفقیت حزب دموکرات در انتخابات بعدی ریاست جمهوری استفاده کند همانی که به نظر نگارنده نه تنها پیش بینی بیهوده بنظر نمی آید بلکه پذیرش و شکل گیری این توافق بزرگ را باید مهم ترین میراث سیاست خارجی اوباما دانست. موضوعی که تاریخ با قضاوتش در آینده بهترین جواب را به ما خواهد داد.

*مدرس مدعو دانشگاه و کارشناس ارشد روابط بین الملل

گزارش خطا

X Share

Telegram Google Plus Linkdin

Cloob Facenama

لینک کپی شد

نظرات بینندگان

انتشار یافته: ۲

در انتظار بررسی: ۰

غیر قابل انتشار: ۰

ناشناس

۱۶:۳۹ - ۱۳۹۴/۱۱/۰۵

پاسخ

استاد لذت بردم ماشاا... در نواندیش نوعی درس آمریکا شناسی رو شروع کردی.

حسینی

۲۲:۴۱ - ۱۳۹۴/۱۱/۰۸

پاسخ

باتشکر از جناب مختاری بخاطر مقاله عالی,شفاف.مفید و جامع مقالاتی با سبک جدید و مشخص و گویا ممنون میشم مقاله ای با تاثیرات پایان تحریمها بر اقتصاد ایران .وضعیت معیشت مردم . ومهمتر بازار خودرو قیمت آن برای ما بنویسن. ویا اینکه چرا روحانی در قضیه خودر بجای اینکه به فکر طرفداران باشد با اعطای وام به این دوشرکت کمک نمود تا بیشتر به مردم ظلم نماید.

نظر شما

قابل توجه کاربران و همراهان عزیز: لطفا برای سرعت در انتشار نظرات، از به کار بردن کلمات و تعابیر توهین آمیز پرهیز کنید.

پربازدید ها
پربحث ترین

بازنشستگان تامین اجتماعی: در فروردین، افزایش حقوق و معوقات 7 ماهه متناسب‌سازی پرداخت شود / افزایش حقوقی که قبل از پرداخت آب شد!

بازنشستگان تامین اجتماعی: در فروردین، افزایش حقوق و معوقات 7 ماهه متناسب‌سازی پرداخت شود / افزایش حقوقی که قبل از پرداخت آب شد! (۱۷ نظر)

آخرین اخبار
عکس و فیلم