فرانسه: «شیطان کوچک»

فرنگیس بیات : وبلاگ‌ها و مطبوعات ایرانی بعد از بن‌بست مذاکراتی‌ای که گفته می‌شود نتیجه تلاش وزیر خارجه فرانسه «لوران فابیوس» در جریان مذاکرات هسته‌ای بوده است، نارضایتی خود را با جدیت نشان داده‌اند. آیا این حادثه‌ای است که به سرعت فراموش می‌شود یا اشتباهی است که شرکت‌های فرانسوی تاوان آن را خواهند داد؟ «لوران فابیوس» اولین جرقه‌های اجماع شکل‌گرفته برای حل تدریجی این مناقشه طولانی آن هم برای اولین‌بار در طول دهه‌های گذشته میان همه قدرت‌های بزرگ و جمهوری‌اسلامی‌ایران را از بین برد. ساکنان کافه‌های محل گذر مثل دیپلمات‌های باتجربه و روزنامه‌نگاران همچنان درگیر پرسیدن از انگیزه‌ها، اهداف، استراتژی و روش نخست‌وزیر فرانسه هستند. مساله امروز خیر یا شر است. ضرورت کنونی این است که بدانیم اگر یک توافقنامه واقع‌گرایانه‌ای نهایتا در 20 نوامبر در ژنو امضا شود، آیا این روابط جدید قدرت می‌تواند به فرآیند بازگشت آرام و دشوار ایران به‌عنوان یک بازیگر باثبات، توسعه‌یافته و دموکراتیک در خاورمیانه منتهی شود.

اما نقش فرانسه در این فرآیند چیست؟ پاسخ این است که اصلا آسان نیست، به نظر می‌رسد تخریب‌های به‌وجودآمده در ایران با موضع‌گیری‌های جدید آقای وزیر عمیق و درازمدت خواهد بود. وبلاگ‌ها و مطبوعات در کنار دوستان فرانسه‌زبان ساکن در تهران فوری سوالات، پرسش‌ها، نگرانی و البته ناامیدی خود را در مقابل موضع‌گیری فرانسه مطرح کردند. «ایران و فرانسه» کشورهایی با تمدن‌هایی در خور، همواره روابطی دوستانه در سطوح سیاسی و اقتصادی داشته‌اند، اما دوستانی هستند که اغلب به قیمت خوشحالی دوستان بریتانیایی و آمریکایی، از هم ناراحت هستند. بورژوازی طبقه متوسط جدید ایرانی امید دارد که فرانسه در مسیر دشوار و طولانی‌ای که ازهمین توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها می‌گذرد، همراه او باشد. انگیزه «لوران فابیوس» حتما در همین راستا بوده اما روش او تا حدودی بدون ظرافت بود و به همین دلیل نتیجه عکس داده. یک موضوع این است؛ فرانسه به دوستان خودش خیانت کرد.

جمله‌های کوتاهی که در بین وبلاگ‌ها و فیس‌بوک از سوی کاربران ایرانی می‌چرخید، گویای نوعی ناامیدی بیش از حد است «ما دیپلمات‌های آمریکایی را در 1979 گروگان گرفتیم اما امروز دشمن ما فرانسه است.» یا جمله دیگری که به طعنه نوشته شده بود «کادو شرکت‌های فرانسوی‌ای که به ایران می‌آیند، یک بلیت برگشت است.» از توهین‌هایی که مستقیم به «لوران فابیوس» شده هم می‌گذریم. بدون هیچ تعجبی، مطبوعات ایرانی روز 10 نوامبر روی نقش و نفوذ اسراییل بر این موضوع تمرکز کرده بودند. بعضی از روزنامه‌های محافظه‌کار مثل «قدس» نیز روی نقش پادشاهی‌های عرب منطقه تاکید داشتند: «رژیم‌صهیونیستی و دولت‌های عرب منطقه خواستند تا ریشه مذاکرات را درآورند. عربستان با فاصله‌گرفتن از آمریکا همه تلاش‌های خود را برای تشکیل جبهه عربی - اسراییلی انجام می‌دهد.» روزنامه آرمان هم آورده بود، نگاه منفی دیپلمات‌های فرانسوی نسبت به مذاکرات، نتیجه تلاش لابی‌های اسراییل و اعراب است. «روزنامه اصلاح‌طلب مردمسالاری» از معدود روزنامه‌هایی بود که به سیاست داخلی فرانسه هم پرداخته بود: «فرانسوا اولاند باید به بحران اقتصادی جدی داخلی این کشور بپردازد... او برای انحراف افکار عمومی در داخل به حرکتی در سیاست خارجی روی آورده است.»  تقریبا همه مطبوعات ایرانی روی پیامدهای اقتصادی در دوران رقابتی که تحریم‌ها برداشته خواهند شد، نظر واحدی دارند؛ اینکه این تصمیم فرانسه برای ایجاد انسداد بر سر راه توافق می‌تواند حاشیه مانور شرکت‌های فرانسوی و نفوذ آنها را در ایران کم کند. فرانسه باید پاسخگوی خواست‌های جدید بازیگران اقتصادی ایرانی باشد... . ترجیح ایرانی‌ها این است که اولویت را به شرکت‌های آمریکایی، آلمانی، ایتالیایی و بعد بریتانیایی دهند. البته همه این جنجال‌ها فروخواهد نشست. شاهدیم که در واقع دولت ایران واکنش بسیار «نرمی» از خود نشان داد و از فرانسه انتقادی نکرد و ترجیح داد بر پیشرفت‌هایی تاکید کند که در ژنو به دست آورده است. احتمالا این بحران رد خود را تا مدت‌ها بر روابط تهران- پاریس به جای خواهد گذاشت اما اگر ادامه پیدا کند به معنای سقوط خواهد بود. مطمئنا «فابیوس» می‌خواسته در جریان مذاکرات با قدرت ظاهر شود، اما به گونه‌ای حرکت کرده است که «جان کری» در پاسخ به او قبل از هر پیشنهاد دیپلماتیکی گفته است «ما آدم احمقی نیستیم.»؟ فرانسه در چند کلمه موفق شده با وجود علاقه به ایران، رقابت اقتصادی با آمریکا را تشدید کند و توپی جلو پای شرکت‌های فرانسوی بیندازد که تلاش می‌کنند به بازار ایران برگردند. اما اشتغال شاید اولویت اول نباشد.

منبع:شرق