جواد اطاعت: "اصلاح طلبان" پاداش "قهر" نکردن را گرفتند

استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی گفت: اصلاح طلبان هیچ وقت موافق قهر با صندوق ها و تحریم انتخابات نبودند. یک اصلاح طلب همیشه معتقد است که فرایند توسعه کشور تنها با یک رویکرد دموکراتیک قابل تعقیب است که مهمترین آن انتخابات است.اصلاح طلبان در انتخابات اخیر پاداش این طرز فکر و عمل خود را گرفتند.

جواد اطاعت در گفت و گو با ایرنا افزود: چون اصلاح طلبان به شیوه های خشونت آمیز اعتقاد ندارند، صندوق رای را شیوه مسالمت آمیز برای حل و فصل منازعه بین جریان های سیاسی می دانند. در کل یک اصلاح طلب رویکرد مسالمت آمیز دارد و باور دارد که بهترین وسیله چرخش قدرت، گردش نخبگان، تصمیم سازی و تصمیم گیری در مورد سرنوشت کشور، قانونگذاری و اجرای امور مملکت صندوق رای است.

این فعال سیاسی به انتخابات مجلس نهم در سال 1390 اشاره کرد و ادامه داد: در آن انتخابات اصلاح طلبان هنوز خود را پیدا نکرده بودند و فضای بی اعتمادی بین جناح ها وجود داشت. کما اینکه هنوز هم برخی بدبینی ها، عدم اعتماد و سوء تفاهم ها ادامه دارد. منتهی این عوامل منفی در سال 90 خیلی بیشتر بود.

**رد صلاحیت ها اتفاق تازه ای نبود

وی به بحث رد صلاحیت ها اشاره کرد و افزود: بحث رد صلاحیت ها را تقریبا از مجلس چهارم به این سو همیشه داشته ایم و مساله جدیدی نبوده است. اما انتخابات مجلس هفتم و انتخابات ریاست جمهوری بعد از آن شکاف بین جریان های سیاسی را عمیق تر کرد و خروج از این فضا مقداری زمان می برد. فکر می کنم انتخابات ریاست جمهوری 1392و انتخابات مجلس در امسال آغازی بود بر پایان این سوء تفاهم ها، بدبینی ها و چالش هایی که بین جناح های سیاسی در کشور وجود دارد.
اطاعت در پاسخ به این پرسش که آیا می توان گفت لیستی که از سوی اصلاح طلبان با توجه به نام برخی از چهره های اصولگرا در آن تهیه شد، جهت رفع این سوءتفاهم بوده است گفت: خیر، چون اصولگرایانی که در لیست اصلاح طلبان قرار گرفتند خود در لیست اصولگراها مورد عنایت و توجه نبودند. اما به دلیل رد صلاحیت های گسترده ای که اتفاق افتاد دیگر امکان این وجود نداشت که لیست اصلاح طلبان کامل شود. بنابراین با اتخاذ این استراتژی چهره های معتدل اصولگرا هم در فهرست قرار گرفتند.
وی افزود: در کشور ما احزاب نهادمند نیستند که مردم صرفا به لیست ها رای دهند و البته نه تنها در ایران بلکه در سایر کشورهای دنیا هم این گونه نیست. در کشورهای توسعه یافته سیاسی هم سر لیست و ته لیست وجود دارد، چهره های شاخصی در لیست های باز و بسته قرار می گیرند و مردم با اتکای به احزاب از یک طرف و با اتکا به چهره ها و شخصیت ها، به لیست مورد نظر خود اعتماد می کنند و رای می دهند که رای آنها صرفا بر اساس لیست معرفی شده احزاب هم نیست.
این فعال سیاسی اصلاح طلب تصریح کرد: شخصیت ها خود دارای نفوذ، رای و پایگاه اجتماعی هستند واگر این چهره ها از گردونه رقابت حذف شوند به همان نسبت لیست ها تضعیف می شود به ویژه در شهرهایی غیر از پایتخت که عوامل قومی، قبیله ای و منطقه ای ایفای نقش می کند چون امکان شناخت شخصی از نامزدها بیشتر است ومردم با نامزدها ارتباط نزدیکتر دارند. ولی در شهرهای بزرگ و مرکز چون امکان شناخت شخصی نیست به لیستها اعتماد می کنند ولی این به معنای اعتماد 100 درصدی به لیست ها نیست.

** مردم عملکرد دو دولت اصلاحات و مهر ورز را مقایسه کردند

وی تصریح کرد: شاید بخشی از اقبال مردم به اصلاح طلبان به دلیل توانمندی اصلاح طلبان نباشد. در جامعه ما مردم به جای آنکه رای ایجابی دهند سلبی رای می دهند. عده ای به خاطر اینکه یک جریان به قدرت نرسد به طیف مقابل آن رای می دهند واین موضوع باعث می شود اصلاح طلبان احساس کنند که موقعیت اجتماعی خوبی دارند. چرا که دیدگاه ها و عملکرد طرف مقابل در این سالها مردم را آزرده است.
اطاعت خاطرنشان کرد: مردم عملکرد دولت اصلاحات و مجلس اصلاحات را با دولت بعدی مقایسه می کنند. شما نتیجه عملکرد برنامه سوم توسعه که در دولت اصلاحات تصویب ، تدوین و اجرایی شده را با برنامه چهارم توسعه مقایسه کنید. خروجیها نشان می دهد برنامه سوم توسعه به زعم کارشناسان اقتصادی به لحاظ دستیابی به اهداف، بهترین برنامه قبل و بعد از انقلاب بوده است. یا نمودارهای اقتصادی هشت سال اصلاحات را با هشت سال دولت اصولگرا مقایسه کنید به وضوح مشخص است که عملکرد کدام دولتها بهتر بوده است که به نظر من اصلا با هم قابل مقایسه نیست.
وی گفت: مثلا در دولت اصلاحات در آمد کشور، از نفت بشکه ای هفت دلار شروع شد تا سالهای پایانی دولت به بشکه ای بیست دلار رسید با این درامد اندک رشد اقتصادی در سالهای پایانی دولت اصلاحات 7 درصد بود و تورم به کمتر از 11 درصد کاهش یافت؛ با این وجود روند رشد اقتصادی و کاهش تورم منطقی، موزون و قابل دفاع است.

استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: اما در دولت و مجلس بعد با میانگین درامد نفت در هر بشکه بالای 80 دلار رشد اقتصادی در سال پایانی دولت منهای7/5 درصد و تورم بالای 30 درصد رسیده بود. در حالی که دنیا دچار رکود اقتصادی بود در ایران تورم سرسام آوری تجربه شد. معمولا زمانی که دنیا در رکود است قیمت اجناس پایین می آید چرا که پول لازم برای خرید در دست مردم وجود ندارد. اما ما در عین اینکه بدترین رکود را هم شاهد بودیم بیشترین تورم را هم داشتیم و رشد اقتصادی کشور هم تا منفی پنج وهفت دهم درصد کاهش پیدا کرد.

**اصلاح طلبان اخلاق مدارانه تر رفتار کردند

اطاعت ادامه داد: نکته دیگر بحث فساد های مالی است. با اینکه نهادهای نظارتی به شدت دولت اصلاحات را کنترل می کردند و همه چیز زیر ذره بین سازمانهای بازرسی قرار داشت از نظر وقوع فسادهای مالی کمترین مشکل را در دولت خاتمی داشتیم اما در دولت بعد فسادهای گسترده دامن کشور را گرفت.
وی تاکید کرد: دولت اصلاحات در سیاست خارجی، تنش زدایی، همزیستی مسالت آمیز، تعامل و گفت و گو با دنیا را در پیش گرفت تا بتواند نظر مثبت جهانیان را برای سرمایه گذاری در ایران جلب کند که شما نمونه آن را در عسلویه دیدید. ولی در دولت بعد ما رویکرد تقابل با دنیا را تجربه کردیم و نه تنها نتوانستیم از دانش تکنولوژی و سرمایه خارجی استفاده کنیم که چهار قطعنامه علیه کشور در شورای امنیت تصویب شد و ذیل فصل هفتم قرار گرفتیم که برای کشور خطرناک بود و بدترین تحریهای ظالمانه ناشی از این عملکرد بر کشور تحمیل شد.
این آگاه سیاسی گفت: از طرف دیگر وقتی رویکردهای اخلاقی را مقایسه می کنیم می بینیم رفتار اصلاح طلبان در مقایسه با رقیب اخلاق مدارانه تر است و مردم اینها را می بینند و مقایسه می کنند. اینها در بعد ایجابی است.
اطاعت ادامه داد: در بعد سلبی، ممکن است اصلاح طلبان ایراداتی داشته باشند که دارند و تصمیماتی اتخاذ کرده باشند که نباید می کردند ولی در مجموع ترس از اینکه جریان مقابل به قدرت نرسد مردم را به سمت رای به اصلاح طلبان سوق می دهد. پس ما هم رای ایجابی و هم رای سلبی داریم رای ایجابی به عملکرد اصلاح طلبان در مقایسه با عملکرد جریان مقابلشان برمی گردد. رای سلبی هم مربوط به نگرانی مردم از روی کار آمدن جناح مقابل است. با این شرایط برخی حتی اگر به اصلاح طلبان نقد هم داشته باشند به حاکمیت اصلاح طلبان تن می دهند.
وی اضافه کرد: این موارد باعث می شود اصلاح طلبان به این نتیجه برسند که از رای بیشتری برخوردارند به علاوه دانشگاهیان، نخبگان، صنعتگران و فرهیختگان جامعه بیشتر رویکردهای اصلاحی را می پسندند.

** راهکارهای مبارزه با فساد

اطاعت در پاسخ به این پرسش که فارغ از اینکه اصلاح طلبان و اصولگرایان در قدرت باشند،چه مقدار از فساد می تواند ناشی از افزایش قیمت نفت در برخی دورها باشد، گفت: بینید در مجلس ششم ما صندوق ذخیره ارزی را طراحی کردیم و قرار بود کلیه منابع نفتی به آن صندوق واریز شود تا به عنوان پشتوانه توسعه کشور تلقی شود. حتی در برنامه چهارم توسعه که در مجلس ششم تصویب شد، مقرر شده بود که هزینه های جاری دولت فقط از محل مالیات ها تامین شود ولی زمانی که با گشاده دستی منابع ارزی را در داخل کشور خرج می کنیم و به این صندوق بی توجهیم فساد شکل می گیرد. البته اگر پولی نباشد فسادهم نیست ولی این نمی تواند دلیلی باشد برای اینکه چون پول هست فساد هم باشد هنر این است که پول باشد و فسادی رخ ندهد.
وی تصریح کرد: فساد از دو مسئله متاثر می شود، یکی حاکمیت رویکردهای دموکراتیک و دیگری آزادی نهادهای مدنی، مطبوعات و رسانه هاست. در کشورهایی که از این الگو استفاده می کنند این روزنامه نگاران هستند که فسادها و نابسامانی ها را کشف می کنند وآن را برجسته می سازند طوری که هیچ جریان و حزب سیاسی جرات نمی کند فساد کند چرا که نگران است افشا شود و اعتبار اجتماعی خود را از دست بدهد. چون در انتخابات آنها فقط رقابت تعیین کننده است و فساد باعث ریزش آرای مردمی شان می شود.
نماینده اسبق مجلس گفت: رویکرد دیگر در کشورهای اقتدار گرا مثل چین، مالزی و سنگاپور اجرا می شود. نهادهای نظارتی بسیار سختگیرانه عمل می کنند مثلا در چین وزارت بازرسی و نظارت وجود دارد که حتی کنترل می کند یک استاندار درعروسی فرزندش تا مبلغ معینی می تواند به وی هدیه دهد و اگر بیشتر باشد محاکمه می شود. شاهد بوده ایم که تا کنون بسیاری از مقامات چینی به خاطر فسادهای مالی نه چندان بزرگ اعدام شده اند.

** هنوز ضرورت مبارزه با فساد را نفهمیده ایم

جواد اطاعت تاکید کرد: این دو رویکرد که در دنیا وجود دارد کمک می کند فسادهای موجود در کشورها کنترل و از حد متعارفی خارج نشوند. در کشور ما، دیوان محاسبات از نهادهای زیرمجموعه مجلس است و وظیفه سنگینی در بررسی عملکرد بودجه دارد. این ابزار نظارتی باید عملکرد مسئولان اجرایی را رصد کند وگزارش بدهد، همین طور رسانه ها باید در این مورد به وظیفه شان عمل کنند.
این فعال سیاسی افزود: معتقدم در ایران به طور کلی هنوز درک کاملی از سیاست و حکومت در دنیای مدرن وجود ندارد. در دنیای مدرن کشور داری تخصص پیچیده ای است و به متخصصان مربوطه نیازمند است، باید باور علمی به این موضوع داشته باشیم همان طور که بیمار را برای بهبود پیش پزشک می بریم. ولی می بینیم برخی اوقات، کسانی که اشراف کمی به مسائل کشورداری دارند مسئولیت هایی را عهده دار می شوند که نتایج عملکرد آنها
چندان مطلوب نمی شود.

** مشارکت مردم در انتخابات هفتم اسفند

وی به تعداد بالای نامزدها در انتخابات اخیر اشاره کرد و گفت: مشارکت دو نوع است مشارکت فعالانه و منفعلانه . مشارکت فعالانه حائز اهمیت است و مشارکتی است که مبتنی بر رقابت و تکثر سیاسی باشد. در ایران بیشتر بر تعدد سیاسی و تعداد نامزدها تاکید می شود و گفته می شود برای هر کرسی مجلس بیشتر از بیست نفر با هم رقابت کردند. اما در انتخابات در کشورهای دیگر، ملاک تعداد بالای نامزد ها نیست و اتفاقا تعداد زیاد نامزدها یک نقطه ضعف است. تعداد زیاد نامزدها نه تنها نشانه توسعه یافتگی و رقابت نیست بلکه نشانه توسعه نیافتگی سیاسی است. مهم کیفیت نامزد هاست یعنی باید تمامی مردم از گروههای فکری مختلف نامزدی را در میان نامزدهای موجود داشته باشند تا رقابت شکل بگیرد.

گزارش خطا