واکاوی قرار تلگرامی نوجوانان تهران در پاساژ کوروش

ویژگی انسان مدرن و این سبک زندگی، مصرف گرایی شدید است فرهنگ مصرف، جانشین فرهنگ امساک انباشت شده است و این امر، به جزئی از سبک زندگی در زندگی مدرن تبدیل می‏گردد.

حسین خانی استادیار دانشگاه پیام نور

جمهوریت -حسین خانی ؛ :

1. ماجرا از چند کانال تلگرامی و هشتگ # میتینگ کوروش در اینستاگرام شروع شد؛ کانالهایی که معروفترینشان، کانالی است با ٢٢هزار عضو !!! که به طور اختصاصی برای «میتینگهای» نوجوانان تهرانی ایجاد شده و به صورت هفتگی از آنها دعوت میکند تا در دورهمیهای نقاط مختلف تهران شرکت کنند؛ آخرین دعوت هم برمیگردد به چند روز پیش، وقتی در کانال تلگرام و چندین صفحه در اینستاگرام، تبلیغات زیادی برای آمدن دانشآموزان تهرانی به مجتمع کوروش ـ واقع در شمالغرب تهران ـ انجام و از آنها خواسته شد که برای جشن گرفتن تمام شدن امتحانات و آمادگی شروع تعطیلات تابستانی به این مجتمع بیایند.

2. اما در روزهای گذشته این تنها قرار ملاقات مجازی نوجوانان در تهران نبوده که خبرساز شده است؛ آنطور که بررسی در شبکه های مجازی و گزارش بعضی خبرگزاریها نشان میدهد در روزهای گذشته در شهرهایی مانند تبریز و کرج هم دعوتهایی برای دورهمی نوجوانان انجام شده و تعدادی از آنها دورهم جمع شدند؛ مثلا یک خبرگزاری دیگر که این تجمع را «میتینگ هنجارشکنانه آب بازی مختلط » دانسته خبر داد: « تعدادی از نوجوانان و جوانان کرج روز دوشنبه با حضور در بوستان ایران زمین کرج، تصمیم به تجمع و انجام آب بازی داشتند اما نیروی انتظامی مانع این کار آنها شده است. سال گذشته هم در نخستین روز از ماه مبارک رمضان، نمایش هنجارشکنانه آب بازی مختلط و روزه خواری در ملأ عام با حضور عدهای از جوانان زیر ۲۰سال در بوستان ایران زمین کرج و بوستان تندرستی فردیس شکل گرفت.»

3. قرار ملاقات نوجوانان تهرانی قرار بود فقط نیم ساعت باشد؛ از ساعت پنج تا پنج و نیم عصر. اما تعداد زیاد نوجوانانی که آمده بودند در این «میتینگ» شرکت کنند، ناگهان آنقدر زیاد شد که ماموران حراست مجتمع تجاری کوروش مجبور شدند آنها را از آنجا بیرون و مغازههای این پاساژ را تعطیل کنند. ماجرا از اینجا به بعد وارد فاز دیگری شد؛ وقتی این نوجوانان که به گفته حاضران، تعدادشان به دوهزار نفر میرسید وارد محوطه بیرونی مجتمع کوروش و بزرگراه ستاری شدند، ماموران نیروی انتظامی آنها را متفرق کردند.

4. اما چرا طی دو روز، دختر و پسرهای نوجوان تهرانی به «میتینگ»های خودجوش رفتند و میخواستند آنجا چه کار کنند؟ این سوالی است که «ناصر»، دانش آموز دوم دبیرستان رشته ریاضی و متولد سال ٧٨ که سه شنبه با دوستانش برای شرکت در این دعوت به مجتمع تجاری کوروش رفته بود، در گفت وگو با «شهروند» جواب درستی برای آن ندارد: «همین جوری آخر امتحانامون بود، میخواستیم حال و هوامون عوض شه. قرار نبود کار خاصی بکنیم یا آب بازی و از این حرفا، رفتیم اونجا و فقط با دوستامون راه رفتیم. من نشمردم که تعدادمون چقدر بود ولی نزدیک یکی، دو هزارنفری بودیم. کل پاساژ پر شده بود و پسرا هم بیشتر از دخترا بودن.» «محیا» هم یکی از دخترانی است که سه شنبه در این «میتینگ» شرکت کرده؛ او که متولدسال ٨٠ و دانش آموز اول دبیرستان یا همان پایه هفتم است میگوید که فقط برای عوض کردن حال و هوایش به این دعوت جواب مثبت داده و این نخستین بار نیست که به گردهمایی های کسانی میرود که بیشترشان را نمیشناسد: «اون روز خودمون هم فکر نمیکردیم جمعیتمون آنقدر زیاد بشه. بعدش پلیس اجازه نداد که زیاد توی خیابون بمونیم، متفرقمون کرد»

5. روایت مغازه داران مجتمع خرید کوروش هم در اینباره جالب است. «مهیار»، یکی از مغازهداران این مجتمع دراین باره میگوید: «اونطور که من فهمیدم، ساعت ٥ تا ٥ و نیم قرار داشتن. خیلیا همون ساعت اومدن و یه سر، یا زودتر و دیرتر. توی پاساژ راه میرفتن و حرف میزدن، کار دیگه ای نمیکردن. هنوز زمان زیادی نگذشته بود که مامورا اومدن و حراست، پاساژ رو تخلیه کرد. همه درها را بسته بودن و فقط یک در باز بود تا مردم از این در به بیرون بروند. جمعیت خیلی زیاد بود. امروز، چهارشنبه هم دوباره همان داستان بود... هرچند تعداد کسانی که چهارشنبه اومده بودن از سه شنبه کمتر بود اما باز هم روز چهارشنبه مغازه ها تعطیل بود».

6. قرار ملاقات چند هزار نفره نوجوانان تهرانی در روز سه شنبه اما در روز های گذشته باعث واکنشها و بحث و نظرهای زیادی میان کاربران شبکه های اجتماعی شده است؛ آنها حالا با هشتگ میتینگ، کوروش و دهه هشتاد، عکسها و فیلمهای نوجوانانی را دست به دست میکنند که با ظاهر متفاوت برای دیدن و آشنا شدن با هم سن و سالهایشان به خیابان آمده اند و چندنفرشان با هم مشاجره میکنند و حتی همدیگر را کتک میزنند. در دو روز گذشته نظرات زیادی دراینباره در شبکه های اجتماعی نوشته شده و بحثهای زیادی درباره این موضوع شکل گرفته است. مثلا «امیر» دراینباره در اینستاگرام نوشته است: «... تفاوت نسلها در تفریح برمیگرده به توسعه و وضع اقتصادی جامعه. دهه شصت سینما، دهه هفتاد پارک و دهه هشتاد و نود مراکز خرید و پاساژ»

کاربری با نام «هاکلبری فین» هم دراین باره نوشته: «دیشب همه داشتن از توانایی دهه هشتادیها میگفتن تو برگزاری میتینگ...» ، «مریم» هم در توییتر در اینباره نوشته است: «دهه شصتیا ناراحت نشن اما اسمتون رو گذاشتین نسل سوخته و همه دهه ها رو مسخره کردین».

«رضا» هم در توییترش نوشته: «شناخت من از دهه هفتادیها با این جمله بود: آخه به ما چیکار دارن. نسلی که دوست داره شاد باشه. دهه ۷۰ها و ۸۰ها به درستی از زندگی دهه شصتیها درس گرفتند که باید زندگی خودشون رو بکنند و نباید دغدغه کشور و جامعه داشته باشند.»

7. به نظر یکی از اندیشمندان جامعه شناس (بوردیو)، شرایط عینی زندگی و موقعیت فرد در ساختار اجتماعی به تولید منش خاصی منجر می شود. منش، مولد دو دسته نظام است: نظامی برای طبقه بندی اعمال و نظامی برای ادراکات و شناخت ها (قریحه ها) نتیجه نهایی تعامل این دو نظام سبک زندگی است. ﺍﻣﺎ وی، ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺫﻫﻦﮔﺮﺍ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﺍﺯ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﺑﺮ ﺫﻫﻨﻴﺖ ﺳﻮﮊﻩ ﻣﻲﭘﺮﻫﻴﺰﺩ. ﺍﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻣﻨﺶ ﺧﻮﺩ، ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻧﺎﻡ «ﻣﻴﺪﺍﻥ» ﺭﺍ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﻲﮐﻨﺪ. ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ ﻋﺎﻣﻞﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ. ﻣﻴﺪﺍﻥﻫﺎ ﻓﻀﺎﻫﺎﻱ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺭﻓﺘﻪﺭﻓﺘﻪ ﺍﺯ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﺮ ﻣﺤﻮﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻭﻳﮋﻩﺍﻱ ﺷﮑﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ. ﻣﻴﺪﺍﻥﻫﺎ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﻋﺮﺻﺔ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﻭ ﻣﻨﺎﺯﻋﺔ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﻗﺪﺭﺕ ﻳﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻓﺮﺍﺩﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﻓﺮﻭﺩﺳﺘﺎﻥ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ.

8. ﺑﻮﺭﺩﻳﻮ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ «ﺗﻤﺎﻳﺰ»، ﺷﻴﻮﻩ ﻫﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﻫﻢ ﺭﺩﻩ ﻭ ﻫﻢ ﻃﺒﻘﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺁﻥ، ﺍﺯ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﮐﻨﻨﺪ. ﺑﻮﺭﺩﻳﻮ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎﻱ ﺧﺎﺹ، ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ- ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ، ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻛﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ، ﺭﻭﺵﻫﺎﻱ ﻟﺒﺎﺱ ﭘﻮﺷﻴﺪﻥ، ﻏﺬﺍ ﺧﻮﺭﺩﻥ، ﺁﺭﺍﻳﺶ ﻛﺮﺩﻥ، ﻣﺒﻠﻤﺎﻥ ﻭ ﺗﺰﺋﻴﻦ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻣﻨﺰﻝ ﻭ ...ﺍﻧﺘﺨﺎﺏﻫﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺭﻭﺵ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﺠﺰﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺸﺨﺺ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻛﻨﻨﺪ. وی ﺷﻴﻮﻩﻫﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺁﻥ ﺍﺯ الگوﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻛﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻳﻚ ﮔﺮﻭﻩ ﺭﺍ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺳﺎﺯﺩ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.

9. بوردیو در تعریف سبک زندگی بیان می کند. «سبک زندگی عبارت است از طیف رفتاری ای که اصلی انسجام بخش بر آن حاکم است و عرصه ای از زندگی را تحت پوشش دارد و در میان گروهی از افراد جامعه قابل مشاهده است و الزاماً برای همگان قابل تشخیص نیست. نکته مهم این است که سبک زندگی بر حول محور مصرف سامان می یابد. عمده ترین میراث اندیشه بوردیو برای جامعه شناسی مصرف و تحلیل سبک های زندگی، تحلیل ترکیب انواع سرمایه برای تبیین الگوهای مصرف، بررسی فرضیه تمایز یافتن طبقات از طریق الگوهای مصرف و مبنای طبقاتی قرایح و مصرف فرهنگی است.

10. عمده ترین میراث اندیشه بوردیو برای جامعه شناسی مصرف و تحلیل سبک های زندگی، تحلیل ترکیب انواع سرمایه برای تبیین الگوهای مصرف، بررسی فرضیه تمایز یافتن طبقات از طریق الگوهای مصرف و مبنای طبقاتی قرایح و مصرف فرهنگی است.

11. براساس مطالب فوق، «سبک زندگی مدرن»، به ویژه آنگونه ای که از نیم قرن بیستم به خصوص از دهه ۸۰ حاکم شده چند مؤلفه اساسی دارد:

الف - عالم مدرن، اساساً فرد انگارانه است. عالم فردانگار عالمی است که تعلقات اجتماعی و خانوادگی را نمیتواند بپذیرد پس سبک زندگی مدرن، سبکی است که اقتصاد و پول، مسئله اصلی انسان میشود.

ب - فرد انگاری موجب میشود که انسان تدریجاً یا خانوادهگریز و یا خانواده ستیز شود لذا در ابتدای امر، فرد از خانواده گسترده و فامیلی دور شده و به سوی خانواده هستهای سپس به سمت تجرّد تمام عیار سیر میکند.

پ - ویژگی بعدی سبک زندگی مدرن، تنوع طلبی شدید است. این مدل زندگی براساس فردِ تنها تعریف میشود و نه براساس فرد در خانواده و اجتماع به صورت پیوسته بلکه انسان فقط به صورت اتمی است که براساس نیازهای خود، به سمت یک اتم و یا یک انسان دیگر میرود و سپس به همان غار تنهایی خویش باز میگردد که این موضوع به تعطیلی روابط می انجامد.

ت - چهارمین ویژگی انسان مدرن و این سبک زندگی، مصرف گرایی شدید است فرهنگ مصرف، جانشین فرهنگ امساک انباشت شده است و این امر، به جزئی از سبک زندگی در زندگی مدرن تبدیل می‏گردد.

در همین رابطه اهمیت یافتن بدن و متعاقب آن، بازتاب هویت بدنی افراد، از پیامدهای اساسی ظهور جامعه مصرفی است که در آن افراد با دست کاری ویژگی های ظاهری و مرئی بدن و فاصله گیری از مفهوم «بدن طبیعی»، به ساخت بدن اجتماعی مبادرت می ورزند. مدیریت بدن به عنوان مهم ترین بعد از سبک زندگی در صورت قرار گرفتن در همه ابعاد هرم زندگی می تواند تمام فعالیت های اجتماعی و شخصی او را تحت تأثیر قرار دهد.

12. بر اساس رهیافت نظری بوردیو، سبک های زندگی متفاوت افراد، به بازتولید ذائقه ها و به طریق اولی، منش متمایز می انجامد، زیرا سبک زندگی همان فضایی است که کنشگران در ذیل آن می‏آموزند چگونه زندگی کنند، چه چیز را ارجح بدانند و در نهایت چه چیز را زیبا بشمارند. ﺑﻮﺭﺩﻳﻮ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﻲﮐﻨﺪ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﺣﺘﻲ ﺍﮔﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ. در نهایت می توان گفت که «مدرنیته، میل به تمایز دارد.»، تمایزی که هویت ساز بوده و موجب اکتساب منزلت، تمایز و پایگاه اجتماعی می‏گردد.

حسین خانی

استادیار دانشگاه پیام نور

منابع

http://www.shafaf.ir/fa/news/389248

http://ironcage.blogfa.com/post/39

http://www.oerp.ir/article/1906

گزارش خطا