«خصم نزديک»: نگاهي به اصول اعتقادي داعش

دكتر داوود فيرحي

وقتي که از داعش و تفاوت آن با جنبش هاي سابق در اين جريان، همچون القاعده، سخن به ميان مي آيد، آشکارا چهار سوال مطرح مي شود؛ نخست اينکه، منظور از «خصم نزديک» در ادبيات سياسي داعش چيست و کيست؟ زيرا ما هميشه داعش را يک جريان تکفيري معطوف به «خصم نزديک» مي ناميم.
    دوم آنکه؛ آيا در درون مفهوم «خصم نزديک»، دگرديسي و تحول معنايي صورت گرفته است؟ اغلب چنين تصور مي شود که ذات داعش ضدشيعه است اين در حالي است که «ذات داعش ضد شيعه شده است». بنابراين، پرسش ديگري که مطرح مي شود اين است که آيا داعش ضد شيعه شده يا ضد شيعه است؟
    سوم، چگونگي اين دگرديسي در مفهوم «خصم نزديک» است؟ اينکه از کجا شروع شده و کيفيت آن چگونه است؟
    چهارم اينکه؛ اکنون داعش به لحاظ فکري چگونه مي انديشد؟
    ما براي اتخاذ سياست هاي عملي در قبال پديده داعش به آگاهي از دو امر نياز داريم؛ يکي، تبيين درست داعش، آنگونه که «شده است» و دوم استراتژي عمل معکوس؛ يعني داعش از آنجايي که «ضد شيعه شده است» بايد از اين استراتژي بازگردانده شود؛ به تعبيري از آن مسيري که در آن قرار گرفته بايد برگردانده شود.
    در ادبيات داعش و القاعده «خصم نزديک» بيش از آنکه با مذهب گره خورده باشد با «مکان» گره خورده است؛ بر اين اساس، در ادبيات داعش، منظور از «خصم نزديک» يعني، به چالش کشيدن آنچه در خاورميانه است و چون خود در مرکز خاورميانه قرار دارد، از آن باعنوان «خصم نزديک» ياد مي کند. برخي در رمزگشايي از مفهوم «خصم نزديک» در ادبيات سياسي داعش آن را به اسرائيل و برخي به عربستان و برخي هم به شيعه نسبت مي دهند. بر اين اساس، «خصم نزديک» اعم از مفهوم تشيع است. اين بحث، در مقابل «خصم دور» يعني، حمله به صليبي ها که در بيرون خاورميانه حضور داشتند، قرار مي گيرد.
    اگر از دريچه تاريخي به مفهوم «خصم نزديک» بنگريم، در خواهيم يافت که اساساً هيچ گاه هدف «خصم نزديک» شيعه نبوده است و بيشتر هدف داعش از اين مفهوم «دولت عربستان» بوده است.
    اينکه چگونه اين دگرديسي معنايي در «خصم نزديک» رخ داد و معناي مصداقي آن از دولت عربستان به تشيع دگرگون شد بايد مورد بررسي قرار گيرد. بنابراين به اين اعتبار شيعه مي تواند از سبد مقابله ايدئولوژيک داعش حذف شود.
    خوشبختانه يا متاسفانه اين مساله به هنر ديپلماسي عربستان بازمي گردد. ما در تاريخ ديپلماسي دو نوع ديپلماسي داريم؛ يکي، ديپلماسي مدرن که از سوي نهادهاي رسمي به وجود مي آيد (ديپلماسي رسمي نهاد-محور) و دوم، ديپلماسي سنتي که عربستان در آن از قديم مهارت دارد؛ يعني ارتباط غيرمستقيم با روساي قبايل و تغيير اولويت هاي آنها.
    به نظر مي آيد عربستان هميشه در رابطه با داعش اضطراب و دلهره دارد چون هميشه از اينکه از طريق تاثير تشيع يا ديپلماسي مذهبي ايران، جريان داعش عليه اش برگردد، نگران است.
    امروز، تشيع ستيزي در اقدامات داعش همچون سال ۲۰۱۵ نيست چراکه داخل داعش از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶، ۳۲ سازمان بزرگ جهاني جذب شدند که ضد تشيع نيستند و آنها هم متوجه شده اند که بايد گفتمان را کمي بازتر کنند.
    پيشنهاد من اين است که به هر تبييني از داعش شک کنيم چراکه داعش در حال «شدن» است و دگرگوني دارد. بر اين اساس، يک تيم يا گروهي همواره بايد آن را رصد کند و در جريان اين رصد، ردپاي دائمي عربستان را مدنظر داشته باشد.

     *مکتوب حاضر گزيده ويرايش شده «ايران» از سخنراني دکتر داوود فيرحي است که هشتم شهريور ماه، با عنوان «مقايسه اصول اعتقادي داعش با القاعده» در دفتر مطالعات سياسي و بين المللي وزارت امور خارجه ايراد شد.

گزارش خطا

X Share

Telegram Google Plus Linkdin

Cloob Facenama

لینک کپی شد

نظر شما

قابل توجه کاربران و همراهان عزیز: لطفا برای سرعت در انتشار نظرات، از به کار بردن کلمات و تعابیر توهین آمیز پرهیز کنید.

پربازدید ها
پربحث ترین

آخرین اخبار
عکس و فیلم