پرفسور کردوانی: "آب" در ایران مانند یک کودک بی پدر و مادر است/ راهكارهاى پيشنهادى براى مقابله با بحران آب

نوانديش: بحران آب یکی از مهمترین معضلاتی است که بشر در حال حاضر با آن دست به گریبان است. مهم اینکه؛ کشورهای منطقه خاورمیانه به صورت طبیعی در شرایطی به لحاظ جغرافیایی قرار گرفته‌اند که مثلاً نسبت به کشورهای اروپایی بهره‌ی کمتری از نعمت آب در جهان دارند. از سویی دیگر، نبود مدیریت در بخش آب باعث شده است که این موضوع تبدیل به یک بحران ظاهراً لاینحل شود. بحران آب در کشورهای خاورمیانه و آفریقا به اندازه‌ای جدی است که برخی تئوریسین‌ها در جهان معتقدند که جنگ‌های آینده در این مناطق بر سر منابع آب خواهد بود. در همین ارتباط باپروفسور پرویز کردوانی، جغرافیدان، استاد ممتاز دانشگاه تهران و پدر کویرشناسی ایران به گفتگو نشستیم تا بیش از پیش ابعاد و زوایای این موضوع را مورد واکاوی قرار دهیم.

جغرافیدان برجسته ایران در پاسخ به این سوال خبرنگار نوانديش که چرا در ایران ما شاهد بحران آب هستیم، گفت: در اصل مدیریت بد بود که بحران آب را در کشور ما به وجود آورد. در گذشته‌ای نه چندان دور توسعه شهرها، صنایع و حفر چاه‌ها بدون برنامه‌ریزی‌های دقیق در دستور کار قرار گرفت، تا جائیکه اکنون شاهد وضعیت اسف‌بار در زمینه آب هستیم.

وی با اشاره به این موضوع که ساختن سدها با هدف جلوگیری از هرز رفتن آب انجام شد و این آب در اختیار شهرهای مختلف مانند یزد، اصفهان و... قرار گرفت،ادامه داد: فرهنگ‌سازی در مورد این موضوع که آب کم است و این آب از جاهای دیگر به شهر شما آورده شده است و باید با مدیریت از آن بهره برد، در دستور کار قرار نگرفت.

پرفسور کردوانی تصریح کرد: پس از وارد کردن آب شهرهای دیگر به یزد و اصفهان و... آنها بر اثر نبود فرهنگ استفاده درست از آب از آن در کارواش‌ها و فضای سبز استفاده کردند و به این ترتیب بر دامنه مشکلات افزوده شد.

وی به این موضوع اشاره کرد که با ادامه توسعه شهرها، روستائیان هم به شهرها آمدند و گفت: بر اثر افزایش استفاده از آب و عدم اطلاع‌رسانی مناسب در این زمینه، بحران آب به وجود آمد.

استاد ممتاز دانشگاه تهران درباره استفاده نادرست از آب در شهرهای مختلف گفت: مثلاً، در اصفهان که شهر کم آبی به شمار می‌رود تا شعاع 50 کیلومترصنایع توسعه یافته‌اند و آنها نیاز به آب دارند و این موضوع بحران آب را تشدید می‌کند.

از پرفسور کردوانی پرسیدیم که آیا در حال حاضر سیاست‌های درستی برای مقابله با بحران آب در نظر گرفته شده است و وی پاسخ داد: خیر. اکنون که کشور با بحران آب مواجه شده، مسئولان برخورد با بخش کشاورزی را در دستور کار قرار داده‌اند و این سیاست غلط است.

وی ادامه داد: اکنون از حفر چاه‌ها در روستاها و در بخش‌های کشاورزی ممانعت می‌شود، امّا، حفر چاه‌ها در بخش‌های شهری همچنان ادامه دارد و این به معنای مدیریت نادرست است.

این جغرافیدان ایرانی تصریح کرد: اینکه گفته می‌شود که 92 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، دروغ است و اگر هم در این بخش آب زیادی مصرف می‌شود، اکنون همین آب را دارند به بخش‌های شهری تزریق می‌کنند و این اقدامی نادرست است.

وی با اشاره به این موضوع که در حال حاضر در شهرها هیچ اقدامی برای مقابله با هدر رفت آب انجام نمی‌شود و فقط به بخش کشاورزی تمرکز کرده‌اند، گفت: راه درست این است که به تمامی بخش‌ها به یک اندازه توجه کنند و از هدر رفتن آب در تمامی بخش‌ها جلوگیری کنند.

پدر کویرشناسی ایران در پاسخ به این سوال که مدیریت نکردن بحران آب چه مشکلاتی را برای کشور به دنبال خواهد داشت، گفت: بدترین نوع وابستگی به خارج، وابستگی در زمینه مواد غذایی است و کم کردن آب بخش کشاورزی به معنی وابسته شدن ایران به کشورهای خارجی در این زمینه است.

وی ادامه داد: از سویی دیگر، وقتی که بخش کشاورزی آسیب ببیند روستائیان به شهرها می‌آیند و آنها نیز به خیل مصرف‌کنندگان اضافه می‌شوند.

به عنوان آخرین سوال از استاد برجسته دانشگاه تهران پرسیدیم که اکنون در زمینه بحران آب باید چه باید بکنیم و وی تصریح کرد: دیگر برای انجام اقدامات پیشگیرانه در زمینه بحران آب دیر شده است، امّا، اگر باز هم دولت بخواهد اقدامی انجام دهد باید سیاست‌هایی سنجیده و با برنامه‌ریزی دقیق را در دستور کار قرار دهد. 

وی ادامه داد: باید وزارت جهاد کشاورزی فعال شود و بذر اصلاح شده را در اختیار کشاورزان قرار دهد تا با افزایش راندمان زمین‌های کشاورزی، مصرف استفاده از آب کاهش یابد.

جغرافیدان ایرانی تصریح کرد: اگر قرار است که در بخش کشاورزی از سهم آب کاسته شود، باید امکانات به کشاورزان داده شود تا تولید کاهش نیابد، مثلاً، ارائه بذر و کود اصلاح شده به آنها باید در دستور کار قرار گیرد.

وی تصریح کرد: از سویی دیگر، اگر در بخش خانگی، شهری و صنایع هم از سهم آب می‌کاهند باید امکانات در اختیار آنها قرار دهند، مثلاً، در بخش خانگی وظیفه دولت است که شیرهای کم‌مصرف، دوش‌های کم‌مصرف و... را در اختیار مردم قرار دهد.

از سویی دیگر، نهادهای مربوطه نباید به ساختمان‌ها تا زمانیکه تمهیدات مربوط به مدیریت استفاده از آب را اعمال نکرده‌اند، مجوز پایان کار بدهند.

پرفسور کردوانی تصریح کرد که شهرداری‌ها باید کاشت چمن‌ها را که به محیط زیست صدمه می‌زند، آب زیادی مصرف می‌کند و مقرون به صرفه نیست را از دستور کار خودش خارج کند. از سویی دیگر، نباید گونه‌های گیاهی و درخت‌هایی که نیاز به آب زیادی دارند، کاشته شوند و باید سیاست‌های مدیریت استفاده از آب به صورت منسجم و یکپارچه در کشور به اجرا گذاشته شود.

وی خاطرنشان کرد که حتی سدها هم نیاز به مراقبت و نگهداری دارند و اگر این موضوع مورد توجه قرار نگیرد در آینده برای ساکنین شهرهایی که در اطراف این سدها هستند، مشکلات عدیده‌ای به وجود می‌آید.

پدر کویرشناسی ایران گفت: رسوب‌گیری سدها، اقدامی مهم است که باید دولت آن را مورد توجه قرار دهد و از طریق شست و شوی هیدرولوژیک، رسوب‌گیری انجام شود تا در آینده خطرات عدیده جامعه را تهدید نکند.

استاد برجسته دانشگاه تهران در پایان و به عنوان جمع‌بندی به خبرنگار نوانديش تصریح کرد: آب در ایران مانند یک کودک بی پدر و مادر به حال خود رها شده است و به نظر بنده، تنها راه برای مقابله با این بحران در کشور این است که آب تمامی بخش‌ها اعم از شهری، صنایع و کشاورزی به صورت همزمان کاهش یابد و در طرف مقابل امکانات لازم در اختیار این حوزه‌ها قرار گیرد.