پروژه تازه ظريف

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان، دیروز عازم لوزان شد و در نشستی همراه با وزیران خارجه روسیه، آمریکا، ترکیه، عربستان، عراق، مصر و قطر درباره بحران سوریه گفت‌وگو کرد. بحرانی که در شش سال گذشته همه منطقه و حتی جهان را درگیر خود کرده و هیچ‌یک از نشست‌های بین‌المللی - با حضور یا بدون حضور ایران- نیز راه برون‌رفت از آن را نیافته است.

نشست دیروز در پی شکست آتش‌بس مورد توافق روسیه و آمریکا و اوضاع و احوال حلب و ضرورت کمک‌رسانی به مردم آن ترتیب داده شد. استفان دی‌میستورا، فرستاده سازمان ملل، پیش‌نویس طرحی را همراه خود به لوزان برد که براساس آن بمباران شرق حلب فورا متوقف و خطوط تماس با غیرنظامیان برقرار شود. منظور از توقف بمباران حلب، تشدید حملات در مناطق دیگر نبود و بازگشت فوری به آتش‌بس در سطح ملی را مورد توجه قرار داده بود. در این طرح سازمان ملل آمده بود که شرق حلب باید از اعضای جبهه النصره تخلیه شود و آنها به یک مکان مورد توافق بروند و در امنیت کامل سلاح‌های شخصی‌شان را در اختیار داشته باشند.

فرستاده ویژه سازمان ملل که پیش‌تر نیز طرح‌های متعددی را برای حل بحران سوریه ارائه کرده که هر بار به دلیل موانع، کارشکنی‌ها و شروط اجرانشدنی به اجرا درنیامده یا مؤثر نبوده است، این‌بار در پیش‌نویس طرح خود آورده بود که نباید به اداره محلی و مستقل کنونی مناطق مختلف حلب آسیب وارد شود بلکه نهادهای موجود باید بدون هیچ مانعی از سوی دولت به کار خود، چه در زمینه امنیت و چه در زمینه مسائل قضائی و خدمات‌رسانی ادامه دهند. باید محاصره شرق حلب پایان یابد تا کمک‌های انسانی فورا به این مناطق برسد. همچنین باید تمامی مدارس، بیمارستان‌ها و مراکز خدماتی دیگر فعالیت خود را از سر گیرند. علاوه بر این تأکید شده بود که باید به ضمانت مکتوبی از سوی روسیه یا دولت سوریه درباره توقف تمامی عملیات‌های نظامی و فراهم‌کردن گذرگاه‌های امن برای نیروها دست یافت.

رایزنی‌های جانبی

ظریف دیروز قبل از آغاز نشست لوزان با سرگئی لاوروف همتای روس خود نیز دیدار و رایزنی کرد. دیداری که طرفین در آن درباره آخرین تحولات سوریه و دستور کار نشست بین‌المللی سوریه تبادل نظر و رایزنی کردند. درهمین‌حال که ظریف با روسیه رایزنی می‌کرد، حسین جابری‌انصاری، معاون عربی و آفریقایی او، مشغول گفت‌وگویی تلفنی با فیصل مقداد، قائم‌مقام وزیر خارجه سوریه بود. ظریف دیدار دیگری نیز با ابراهیم الجعفری، همتای عراقی خود داشت و درباره همین اجلاس و تحولات منطقه گفت‌وگو کرد. گفتنی است او بعد از کلی بالا و پایین‌ کردن و رسیدن به خواسته خود مبنی بر حضور عراق و مصر، شرکت در این کنفرانس را پذیرفت. برخی از تحلیلگران مسائل منطقه با اشاره به پذیرش همین شرط و شروط ایران و اوضاع و احوال منطقه که شکستن آتش‌بس مورد توافق آمریکا و روسیه بخشی از آن است، به این نتیجه می‌رسند که در مذاکرات دیروز اوضاع به نفع آمریکایی‌ها نبوده است. خود آنها نیز تقریبا چنین نظری داشتند و پیش از این کنفرانس گفته بودند که انتظار پیشرفت چندانی ندارند. ازهمین‌رو مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز جمعه گفته بود: «نمی‌توان انتظار داشت (این مذاکرات) به پیشرفت مهمی منجر شود. فقط می‌توانم بگویم ما دنبال آن هستیم که به نوعی تلاش‌ها و رویکردهای چندجانبه را در قبال سوریه دوباره فعال کنیم و راه بیندازیم».

از نگاه رسانه‌ها

رسانه‌ها نیز در آمریکا چنین فضایی داشتند. به‌عنوان مثال فارین پالیسی در گزارشی به دلایل شکست توافق آتش‌بس اخیر پرداخته و نهایتا به نقش ایران در حل و فصل این بحران رسیده بود. فارین پالیسی نوشته بود: «ایران بخش مهمی از راه‌حل سیاسی در سوریه است. آمریکا و ایران هم‌اکنون منافع مشترکی در جنگ علیه داعش دارند. تعامل ایران و آمریکا در سوریه به هر دو کشور کمک می‌کند به اهدافشان دست پیدا کنند. این به‌تنهایی می‌تواند باعث شکل‌گیری مذاکرات دوجانبه بین ایران و آمریکا شود». این در حالی است که رسانه‌های عرب توجه چندانی به نقش ایران در این اجلاس نداشتند و نشست دیروز را رویارویی آمریکا و روسیه تعبیر کرده بودند. برای نمونه روزنامه لبنانی «النهار» در یادداشتی این نشست را بیش از هر چیز شبیه به دور تسلسل باطلی میان «جان کری» و «سرگئی لاوروف» در مقابل شماری از وزرای خارجه دانست که توان تغییر در واقعیت‌های حاکم بر حلب را ندارد. در ادامه همین یادداشت تأکید شده که «حرف آخر در لوزان نیزاز سوی لاوروف زده خواهد شد و هرگونه آتش‌بسی منوط به درنظرگرفتن شروط روسیه است که یکی از مهم‌ترین آنها باقی‌ماندن بشار اسد در مسند قدرت و هموارکردن حضور وی در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری است که بالطبع مورد تأیید تهران است».

حمایت ایران از دولت اسد موضوع پنهانی نیست و برخی مقامات کشورمان مانند علی‌اکبر ولایتی بارها تأکید کرده‌اند که اسد خط قرمز ماست. درعین‌حال تهران بارها تأکید کرده است که حل و فصل بحران سوریه تنها از راه گفت‌وگوهای سیاسی و با درنظرگرفتن نظر مردم در این کشور ممکن است.

تفاوت‌های نشست لوزان

محمدعلی مهتدی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه: تفاوت نشست لوزان با نشست‌های قبلی درباره سوریه به تحولات اخیر منطقه مربوط می‌شود. برای مقایسه این کنفرانس با تلاش‌های پیشین باید نگاهی به شرایط موجود انداخت. چند هفته پیش بود که روسیه و آمریکا به توافقی درباره آتش‌بس رسیده‌ بودند اما آمریکایی‌ها دبه کردند. بعد از توقف گفت‌وگوهای روسیه و آمریکا، آمریکایی‌ها تهدید کردند که به طرح «ب» روی می‌آورند و با حمله مستقیم به نیروهای سوریه در دیرالزور و کشتن بیش از ٨٠ نفر از نظامیان سوریه همین‌ کار را کردند. در مقابل روسیه نیز نیروهای بسیاری را وارد شرق مدیترانه و سوریه کرد و عملا دو کشور در شرایط رویارویی مستقیم نظامی قرار گرفتند. این رویارویی می‌توانست به یک جنگ جهانی منجر شود درحالی‌که هیچ‌یک از دو کشور خواهان چنین چیزی نیستند. از سوی دیگر جهانیان بعد از جنایات اخیر عربستان- هم‌پیمان آمریکا- در یمن علیه این کشور برانگیخته شده‌اند و آمریکا سعی می‌کند عربستان را هر طور شده از بحران نجات دهد. وضعیت موجود یعنی آمادگی روسیه، ایران و محور مقاومت سبب شد آمریکایی‌ها دوباره درخواست مذاکره کنند.

با درنظرگرفتن شرایط موجود به این نتیجه می‌رسیم که آمریکا و متحدان منطقه‌ای او در موضع ضعف هستند و گزینه‌های زیادی برای ادامه فعالیت ندارند درحالی‌که طرف مقابل یعنی محور مقاومت علاوه بر پیشروی‌های نظامی در حلب و حومه دمشق از نظر سیاسی نیز دست بالا را دارد. بنابراین کنفرانس لوزان می‌تواند راه برون‌رفت آمریکا از بن‌بستی باشد که در خاورمیانه با آن مواجه است. می‌دانیم که فرصت زیادی تا انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده باقی نمانده و در این شرایط عملا دست و پای این کشور بسته است و نمی‌تواند در منطقه دست به یک اقدام جدی بزند بنابراین کنفرانس لوزان اگر با هوشمندی لازم همراه باشد، می‌تواند امتیاز خوبی از آمریکا بگیرد و به تفاهمی درباره آتش‌بس یا خروج تکفیری‌ها منجر شود.

منبع : شرق

گزارش خطا