پلاسکو: مدیریت بحران یا بحران مدیریت شهری!

دکتر عباس خلجی در یادداشتی به بررسی موضوع آتش سوزی ساختمان پلاسکو از منظر مدیریت بحران و مدیریت شهری پرداخته است که در ادامه می خوانیم:

سايت جمهوريت:

ساختمان پلاسکو، ساختمانی در ضلع شرقی چهارراه استانبول تهران بود که از آن به‌عنوان اولین ساختمان مرتفع و مُدرن ایران یاد می‌شد. این ساختمان در سال ۱۳۳۹ ساخته شده بود. هنگامی که ساختمان پلاسکو در اواخر دهه سی شمسی ساخته شد، نماد شهرسازی مدرن و سرمایه داری وابسته تهران تلقی می شد. زیرا این ساختمان رقیب اصلی بازار سنتی بود و برای جمع کردن بساط کسب و کارهای سنتی بازار و خرده فروشی رایج آن دوره ساخته شده بود.

اما پلاسکو در گذر تاریخ سرنوشت تراژیکی یافت. نخست پس از پیروزی انقلاب مصادره شد و در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت و دوم پس از ۵۶ سال، در روز پنج‌شنبه ۳۰ دی ۱۳۹۵ بر اثر آتش‌سوزی گسترده و مهیبی فرو ریخت و بدین سان ۵۹۰ واحد تجاری در آن نابود شد و البته بیش از 600 میلیارد تومان سرمایه و کالای آماده صاحبان واحدهای تجاری نابود گردید. پلاسکو در حالی بعد از ۳٫۵ ساعت آتش سوزی فروریخت که هنوز تعداد زیادی از آتش‌نشان در حال عملیات و مهار آتش‌سوزی، در بیرون و داخل ساختمان بودند.

به نظر می رسد که حادثه آتش سوزی و فروریزی این ساختمان که فقط در مدت کوتاهی صورت گرفت، نخست نمادی از سرنوشت غم انگیز مدرنیته غیربومی ایران و دوم سمبل بحران در «مدیریت بحران، شهری ایران ارزیابی می شود.

دلایل گوناگونی برای این امر می توان بیان داشت.

1. شهردار تهران، محمدباقر قالیباف برای دیدار با مراجع تقلید به قم رفته بود و در هنگام حادثه در تهران حضور نداشت. ظاهراً وی برای رایزنی با مراجع تقلید و جلب نظر آنان برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری آینده به قم سفر کرده و در واقع، در پی جمع‌کردن رأی و سیاسی‌بازی های مرسومش بود. او با اطلاع از حادثه آتش‌سوزی پلاسکو، سفر خود را نیمه‌کاره گذاشته و هنگامی به تهران بازگشت که دیگر پلاسکو به تاریخ پیوسته بود. قالیباف با حضور در محل حادثه ، خود مدیریت بحران را به عهده گرفته است. مدیریت بحرانی که ملت ایران را عزدار نموده و ناکارآمدی نهادهای مسئول امدارسانی را عیان ساخته است.
2. متاسفانه سازمان آتش نشانی فاقد امکانات و تجهیزات لازم به ویژه بالگردهای ویژه و نردبان های بلند و سایر ابزارهای تخصصی چون خاکستر و فوم های آتش نشانی برای مهار آتش سوزی در برج ها و ساختمان های بلند مرتبه بود و این نقیصه در برابر چشمان مردم تهران و دوربین های رسانه های همگانی آشکار شد.
3. مالکان و صاحبان واحدهای تجاری پلاسکو هم با نهادهای مسئول همکاری نکرده و بر خلاف هشدارهای امنیتی برای خارج نمودن اسناد و مدارک و کالاهای خویش به داخل ساختمان هجوم بردند و بر گستره فاجعه و میزان تلفات و ... در هنگام فرو ریختن ساختمان افزودند.
4. بسیاری از مردم تهران نیز متاسفانه با نهادهای امنیتی و انتظامی همکاری نکرده و برای تماشای حادثه به منطقه بحران هجوم بردند. آنان با این اقدام نامتعارف هم مسیرهای امدادرسانی را مسدود کردند و هم بالای ماشین های امداد و آتش نشانی رفته و به فیلم برداری و عکس برداری پرداختند و بدین سان از انجام وظیفه نیروهای امدادی جلوگیری نمودند.
5. بسیاری هم بدون توجه به عمق فاجعه و شرایط بحرانی محل حادثه با سلفی های نابهنگام و غیرمسئولانه خود انسانیت و اخلاق شهروندی را در آتش سوزان پلاسکو نابود کرده و زیر آوارهای ساختمان دفن کردند.
6. فقدان دانش تخصصی لازم و تجربه کافی برای مدیریت بحران فروریختن یک ساختمان بلندمرتبه در این حادثه هویدا شد. به گونه ای که آوار سنگین و تلی از آهن و فولاد در هم پیچیده ناشی از حادثه مدیریت شهری تهران را دست پاچه و سردرگم و نگران ساخته است.
7. فقدان امکانات تخصصی و روزآمد برای آواربرداری ساختمان فروریخته نیز مزید بر علل پیش گفته برای تاخیر در امدادرسانی به آتش نشانان گرفتار در زیر ساختمان پلاسکو است.
8. اطلاع رسانی شفاف و لازم از حادثه هم بر موج گسترده شایعات نگران کننده افزود و مردم ایران در بهت و هراس فرو برد.

پی نوشت!

پرسش های اساسی بسیاری در باره ساختمان پلاسکو و شیوه ناکارآمد مدیریت بحران آتش سوزی و فروریختن آن قابل طرح است که تنها به سه مورد بسنده می شود.
1. چرا به رغم هشدارهای ایمنی متعدد شهرداری و سایر نهادهای مسئول به مالکان ساختمان هیچ اقدام عملی برای تامین امنیت یا تعطیلی آن صورت نگرفته است؟!
2. چرا شهردار تهران به جای صرف اوقات مدیریتی خویش و سرمایه عمومی شهرداری در جهت حل مشکلات تهران و تامین امکانات و تجهیزات مورد نیاز سازمان های امدادرسانی ، بیشتر وقت و انرژی خود را صرف سیاسی کاری نفرت انگیز خود نموده و می نماید؟!
3. چرا نهادهای امنیتی و نیروهای انتظامی برنامه و اقدام خاصی برای دور کردن مردم عادی از محل حادثه اجرا نکردند تا نیروهای امدادی موجود سریع تر و بهتر به وظایف خویش عمل نمایند؟!