از تخیلات «آرگو» تا فرار از تهران: ٦ گروگان سفارت آمریکا چگونه از ایران گریختند؟

عصر روز 10 بهمن 1358 روزنامه‌های تهران که مشغول آماده‌سازی خود برای پاسداشت اولین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بودند، خبر از اتفاقی بزرگ دادند. اتفاقی که در روز 9 بهمن به وقوع پیوسته بود و اکنون زوایای گوناگون آن بیش از پیش مشخص می‌شد؛ ماجرایی که سال‌ها بعد دست‌نوشته کتاب‌ها و حتی فیلم‌های سینمایی قرار گرفت. اتفاقی که پس از اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام شاید مهم‌ترین رویداد در روابط خارجی جمهوری تازه تاسیس اسلامی ایران بود. این خبر پیرامون 6 تن از اعضای سفارت آمریکا در تهران بود؛ 6 نفری که از قضا به تدریج برای دانشجویان مشخص شده بود که در سفارت نبودند اما هیچ‌گاه نتوانستند آنان را پیدا کنند. این 6 دیپلمات روز 9 بهمن 1358 از راه فرودگاه مهرآباد ایران را ترک کردند. فرار آنان در شرایطی رخ داد که ایران همچنان در شرایط پساانقلابی قرار داشت. فرار 6 دیپلمات آمریکایی از تهران هر چند با تخیلات فیلمنامه‌نویسی در سال 2012 و در قالب فیلم «آرگو» بازخوانی شد اما حقیقت ماجرا چیز دیگری بود. داستانی که شاید خواندن دوباره آن بتواند بخش دیگری از تاریخ انقلاب اسلامی را واکاوی کند.

داستان یک فرار بزرگ

روزنامه کیهان روز 10 بهمن 1358 با تیتر بزرگ «6 دیپلمات آمریکایی چگونه از ایران گریختند» به پوشش این حادثه پرداخت. کیهان در همان صفحه اول به این مساله اشاره می‌کند که «دیپلمات‌های آمریکایی در نقش اعضای سفارت کانادا با ویزای جعلی از مهرآباد خارج شدند.» این روزنامه در گزارش مفصلی که به نقل از رسانه‌های خارجی از این اتفاق منتشر می‌کند این فرار را یک اتفاق «اسرارآمیز» می‌خواند؛ اتفاقی که شوک وقوع آن در شرایط سال 1358 ایران بیش از پیش بود. ایران پس از اشغال سفارت آمریکا در آبان 1385 و استعفای دولت موقت، در ابتدای بهمن مشغول انتخابات پر‌تب و تاب ریاست‌جمهوری بود و شاید انتخاب آن روزها برای فرار از ایران بهترین زمان ممکن بود. اما این 6 دیپلمات به طور عجیبی از سفارت گریخته بودند. رابرت آندرز، مارک جی. لیجک و جوزف د. استافورد که هر سه افسر کنسولی بودند؛ کورا آ. لیجک و کاتلین ف. استافورد که دستیار کنسولی بودند و هنری ل. شاتز، که نقش وابسته کشاورزی را در سفارت آمریکا در تهران بازی می‌کردند، 6 دیپلماتی بودند که موفق شدند در بهمن 58 از ایران بگریزند. این 6 دیپلمات در لحظه‌های اشغال سفارت آمریکا در تهران موفق شده بودند از سفارت بگریزند. کیهان درباره آنها می‌نویسد: «6 دیپلمات آمریکایی که به وسیله سفارت کانادا و در نقش اعضای سفارت کانادا از ایران خارج شده‌اند، همان گروهی هستند که کشیشان آمریکایی هنگام بازگشت به آمریکا اعلام داشتند که چند نفر از اعضای سفارت را در مراسم عید تولد مسیح ندیده‌اند و هنگامی که تعداد دیپلمات‌ها و اعضای لانه جاسوسی را شمرده‌اند متوجه شده‌اند 6 نفر در جمع آنها غایب هستند.» کیهان به نقل از یک مقام آگاه تایید می‌کند: «این افراد در زمان یورش به لانه جاسوسی توانسته‌اند از در پشتی سفارت که به خیابان مبارزان باز می‌شود، فرار کنند و خود را به سفارت کانادا برسانند.» کیهان در ادامه به نقل از خبرگزاری «رویترز» و به گفته یک مقام آمریکایی می‌نویسد: «از قرار معلوم دیپلمات‌های آمریکایی با پاسپورت سیاسی کانادایی که مهر ویزای دیپلماتیک ایران را به‌طور جعلی بر آن زده بودند، توانستند از فرودگاه مهرآباد خارج شوند. در اتاوا، سخنگوی وزارت خارجه کانادا خاطر نشان کرد که نمی‌تواند در این مورد حرفی بزند اما افزود آخرین گروه دیپلمات‌های کانادایی مرکب از چهار نفر که کن تیلور سفیر کانادا هم جزء آنها بود، تهران را به قصد اروپا ترک کردند. در حالی‌که کنسول کانادا و مقامات قسمت تجاری سفارت قبلا ایران را ترک کرده بودند.»

داستان چگونه فاش شد

کیهان از سوی دیگر به این مساله نیز اشاره می‌کند که «ماجرای فرار 6 آمریکایی به کمک سفیر کانادا به‌وسیله خبرنگار روزنامه «لاپرس» در واشنگتن که پسر سفیر کانادا در فرانسه بود» افشا شده است. در روزهای بعدی سفیر کانادا در مصاحبه‌هایش به چگونگی فراری دادن این افراد اشاره می‌کند. کن تیلور می‌گوید: «تصمیم به فراری دادن دیپلمات‌ها با گذرنامه جعلی هنگامی‌ اتخاذ شد که یک غیرایرانی ناشناس به سفارت تلفن کرده و گفته بود از پناه دادن آنها در سفارت کانادا آگاه است. سفیر کانادا نگفت که چگونه در پاسپورت کانادایی این 6 دیپلمات ویزای ایران را صادر کرده بود. از اینها گذشته نگفت به جای اسم واقعی آنها چه اسمی‌ را در گذرنامه جعلی ثبت کرده بود... هیچ ایرانی‌ای هیچ موقع در عملیات مربوط به فرار دیپلمات‌ها دخالتی نداشته است.» سفارت کانادا پس از خروج این 6 نفر تعطیل شد. آنچه در میان حرف‌های تیلور جالب بود متفق‌القول بودن اعضای سفارت کانادا برای کمک به آمریکایی‌ها بود. به این ترتیب و با تماس ناشناس یک ایرانی که از حضور آمریکایی‌ها در سفارت کانادا خبر می‌داد و فرا رسیدن زمان مناسب که همان انتخابات ریاست جمهوری بود، این 6 تن از ایران خارج شدند.

سال‌های پس از حادثه

ساخته شدن فیلم ضد ایرانی «آرگو» در سال 2012 نه‌تنها منجر به واکنش‌های متفاوتی درباره این فیلم به شد بلکه باعث شد سازمان سیا بخش‌هایی از رازهای این فرار را منتشر کند. سیا در ابتدای یادداشتی که درباره این فیلم منتشر کرده بود به این نکته اشاره می‌کرد که «باید میان واقعیت و خیال را جدا کرد.» سیا اشاره داشت که پنج نفر از اعضای سفارت در خانه‌های امن و نفر ششم در سفارت سوئد پنهان شده بودند. همه این افراد بعدا در سفارت کانادا گرد هم می‌آیند. از سوی دیگر سیا اشاره می‌کند که دو مامور خود را برای عملیات خروج این6 نفر راهی کرده است. سیا برای این منظور این6 نفر را «در قالب هویت‌های جعلی کانادایی و در پوشش اعضای یک موسسه فیلمسازی» معرفی کرد و موفق به خروج آنان از ایران شد. اعضای سفارت آمریکا در تهران هیچ‌گاه شناسایی نشدند و پس از آنکه پروازشان یک ساعت تاخیر داشت، به راحتی از ایران خارج شدند. سیا در این باره می‌نویسد: «‌ایرانی‌ها تلاش کردند اسناد از بین رفته سفارت آمریکا را ترمیم کنند اما چهره هیچ فردی مشخص نشد و هواپیمای حامل آمریکایی‌ها هم تحت تعقیب قرار نگرفت. به استثنای تاخیر یک ساعته پرواز به دلیل مشکل فنی، عملیات فرار از ایران به صورت عالی انجام شد.» عملیات فرار گویا برای سیا به اندازه‌ای دستاورد بزرگی به حساب می‌آمد، که چند ماه بعد یک عملیات بزرگ نظامی را برای نجات بقیه گروگان‌‌ها در اردیبهشت 1359 طرح‌ریزی کردند؛ عملیاتی که شکست آن به ورشکستگی دولت کارتر انجامید و زمانی مابقی گروگان‌ها به آمریکا بازگشتند که کار دولت ریگان آغاز شده بود.

فرهيختگان

گزارش خطا

X Share

Telegram Google Plus Linkdin

Cloob Facenama

لینک کپی شد

نظر شما

قابل توجه کاربران و همراهان عزیز: لطفا برای سرعت در انتشار نظرات، از به کار بردن کلمات و تعابیر توهین آمیز پرهیز کنید.

پربازدید ها
پربحث ترین

سخنگوی دولت: با وجود بی‌اطمینانی به مذکرات، مسیر مذاکرات را ترک نمی‌کنیم/دهک‌های اول تا سوم می‌توانند ۱۱ قلم کالا دریافت کنند (۱ نظر)

آخرین اخبار
عکس و فیلم