اولين دوئل ٦ نامزد: "جدال وعده و عمل"

مهشيد ستوده

فردا عصر عقربه‌هاي ساعت كه به هفت نزديك شود ميليون‌ها ايراني يك ارزيابي اوليه از داشته‌هاي شش كانديداي انتخابات رياست‌جمهوري دوازدهم خواهند داشت. سه ساعت مناظره شش كانديدا در جمعه هشتم ارديبهشت تكليف اوليه را از آراي مردم روشن خواهد كرد تا مشخص شود برگ برنده انتخابات 96 در دستان چه فرد يا افرادي است؟ آيا فردي وجود دارد كه بتواند چشم‌ها و گوش‌ها را همچون سال 92 به خود خيره كند؟ مناظرات انتخاباتي رياست‌جمهوري اين‌بار بيشتر از هر چيز ديگري تبديل به حاشيه انتخاباتي شده بود. اصولگرايان كه بزرگ‌ترين ضربه چهار سال پيش را از همين محل خورده بودند اين‌بار تمام تلاش‌شان را كردند كه روحاني را شكست خورده مناظره‌ها جا بزنند. تلاش‌هايي كه هيچ كدام به نتيجه نرسيد. حالا نخستين جمعه كه عصرش با مناظره است از راه برسد همه‌چيز معلوم مي‌شود. اطلاعات، تسلط و برنامه‌ها است كه از زبان كانديداها بيرون مي‌آيد و ذهن‌هاي مردم را به خود مشغول مي‌كند.

ارزيابي اوليه شش كانديدا؛ روز جمعه

نخستين مناظره انتخاباتي كه قرار است ميليون‌ها ايراني را پاي قاب تلويزيون بنشاند روز جمعه برگزار خواهد شد. عنوان مناظره قرار است كه «اقتصادي» باشد اما وابستگي‌هاي پيچيده همه مقوله‌ها در كشور با «سياست» اين ظن را قوي مي‌كند كه اين مناظره گرچه نام اقتصادي را با خود همراه دارد، اما سياسي هم باشد. حالا بايد ديد نخستين باري كه شش كانديداي انتخابات رياست‌جمهوري دور يك ميز مي‌نشينند تا با يكديگر بحث و گفت‌وگو كنند، كدام مسائل است كه بازگو مي‌شود. در روزهاي اخير وعده‌هاي اقتصادي دو كانديداي اصولگراي انتخابات رياست‌جمهوري بسيار حاشيه‌ساز شده بود. ابراهيم رييسي كه گفته بود سالانه يك ميليون و نيم شغل يعني در عرض چهار سال شش ميليون شغل ايجاد و يارانه سه دهك پايين جامعه را افزايش مي‌دهد و محمدباقر قاليباف كه اعلام كرده بود پنج ميليون شغل ايجاد مي‌كند و به هر فرد بيكار 250 هزار تومان كارانه پرداخت مي‌كند. اين وعده‌ها با واكنش‌هاي بسياري حتي از سوي ديگر كانديداها روبه‌رو شده بود و حالا اين احتمال وجود دارد كه در نخستين مناظره انتخاباتي همين وعده‌هاي اقتصادي كانديداها باشد كه به نقد و چالش كشيده مي‌شود. پيش از اين هم اسحاق جهانگيري، معاون اول و كانديداي انتخابات اعلام كرده بود كه قصد دارد در مناظرات انتخاباتي آنچه را كه از دولت قبل تحويل گرفته بودند را به صورت روشن با مردم در ميان بگذارد. موضوعي كه باز هم رنگ و بوي اقتصادي دارد و مطرح كردن آنها از سوي حسن روحاني و اسحاق جهانگيري مي‌تواند يك مناظره چالشي اقتصادي را برگزار كند. هر چه كه هست جمعه ساعت هفت بعدازظهر بسياري از ايرانيان مي‌توانند يك ارزيابي اوليه از شرايط و توانايي‌هاي كانديداهاي اين انتخابات داشته باشند.

چرا مناظره‌ها مهم است؟

شايد يك دهه پيش وعده‌هايي كه كانديداها در نشست‌هاي انتخاباتي شان مي‌دادند يا در پوسترهاي رنگارنگ‌شان در خيابان‌ها منتشر مي‌كردند تكليف راي آنها را روشن مي‌كرد اما از زماني كه مناظرات تلويزيوني باب شد، اين مناظره‌ها است كه مردم را در انتخاب به گزينه مورد نظرشان براي راي دادن ترغيب مي‌كند. اما همان مناظره‌هاي سال 88 و مواردي كه در آن مطرح شد باعث شد تا در سال 92 رسانه ملي از خير برگزاري مناظرات دو نفره بگذرد و مناظره همه كانديداها را همزمان با هم برگزار كند. اما مناظرات انتخاباتي سال 92 و همچنين حضور كانديداها در گفت‌وگوهاي ويژه خبري در آن سال باعث شد تا اهميت اين برنامه‌ها بيشتر به چشم بيايد. حسن روحاني و محمدرضا عارف تنها كانديداهاي غير اصولگرا در انتخابات 92 بودند كه در كمترين امكانات جناح اصلاح‌طلبان وارد كارزار انتخابات شده بودند. اما اظهارات، اطلاعات دقيق و برنامه‌هاي حسن روحاني در همان حضورهايش در رسانه ملي بود كه به چشم آمد و در نهايت كنار رفتن محمدرضا عارف به نفع او از سوي ديگر و حمايت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني و سران اصلاحات از او مزيد بر علت شد تا تنها كانديداي غير اصولگرا در آن انتخابات سكاندار پاستور شود. همين هم بود كه از چندين ماه مانده به انتخابات يكي از نگراني‌هاي اصلي جناح اصولگرا داشتن كانديداهايي بود كه بتوانند در مناظرات انتخاباتي رو در روي حسن روحاني كه يك‌بار خود را در اين عرصه ثابت كرده است، بنشينند و براي او پاسخ داشته باشند. البته كه تا اينجاي كار كانديداهاي مورد حمايت بخش اصلي اصولگرايان يعني سيد ابراهيم رييسي و محمدباقر قاليباف آنچنان با معيارهاي آن زمان اصولگرايان جور در نيامده‌اند. محمدباقر قاليباف هم قبلا يك‌بار از همين سوراخ گزيده شده است و حاضر جوابي حسن روحاني باعث شد تا او ريزش آراي شديدي در انتخابات رياست‌جمهوري پيشين داشته باشد. همين هم است كه مناظره انتخاباتي، نحوه برگزاري آن و نحوه حضور كانديداهاي غيراصولگرا در آن براي اصولگرايان مهم بوده است. همين اهميت در هفته‌هاي اخير باعث شده بود تا اصولگرايان تمام تلاش‌شان را براي جوسازي در اين مورد برعليه دولت به كار گيرند. نخستين قدم القاي تمايل حسن روحاني به برگزاري مناظرات ضبط شده بود. هرچقدر هم كه رييس‌جمهور در سخنراني‌هاي رسمي تاكيد كرد كه تمايل اصلي‌اش بر برگزاري زنده مناظره‌ها است بازهم رسانه‌هاي اصولگرا مانور تخريبي دادند كه اين دولت و دو كانديداي غير اصولگرا يعني اسحاق جهانگيري و حسن روحاني هستند كه مناظره غير زنده مي‌خواهند. تير به سنگ خورد و با اصرار دولت قرار بر آن شد كه مناظرات انتخاباتي به صورت زنده برگزار شود. زنده برگزار شدن مناظرات آن هم با حضور حسن روحاني و اسحاق جهانگيري دو تن از بالامرتبه‌ترين مقامات اجرايي كشور با توجه به اطلاعات و تسلطي كه هر دوي آنها دارند همان كابوس اصلي اصولگرايان بود. حالا براي آنها وقت آن شده بود تا يك جو رسانه‌اي جديد ايجاد كنند و اين جو رسانه‌اي اين بود كه حسن روحاني و اسحاق جهانگيري براي حضور در مناظره روز جمعه آمادگي ندارند. موضوعي كه بازهم از سوي هر دوي اين افراد تكذيب شد. مسوولان ستاد رييس‌جمهور اعلام كردند كه روحاني براي روز جمعه يك برنامه سفر داشته است كه با توجه به مناظره آن را لغو كرده است. در شرايطي كه كمتر از سه روز تا برگزاري مناظرات انتخاباتي زمان مانده بود حتي بعد از اينكه حسن روحاني روز سه‌شنبه براي ضبط برنامه تلويزيوني‌اش به صدا و سيما رفته بود بازهم خبرگزاري اصولگرايان خبرسازي جديد انجام داده و ادعا كردند كه روحاني بدون ضبط برنامه ساختمان جام جم را ترك كرده است. اين در حالي است كه خبرها از خود رسانه ملي و دولت حكايت از آن دارد كه روحاني روز سه‌شنبه با حضور در صدا و سيما برنامه گفت‌وگو با شبكه خبر را ضبط كرده بوده و حتي از سوالات مجري تقدير كرده و او را فردي مسلط دانسته بوده است. اما خبرسازي رسانه‌هاي رقيب با استناد به چه بود؟ بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه روز سه‌شنبه با حضور روحاني در صدا و سيما و پس از ضبط برنامه شبكه شش، مسوولان رسانه ملي به رييس‌جمهور اصرار مي‌كنند كه برنامه شبكه يك كه همان گفت‌وگو با دوربين است نيز در همان روز ضبط شود. اين در حالي است كه چنين موضوعي از قبل با رييس‌جمهور هماهنگ نشده بود و به همين دليل ضبط اين برنامه به روز پنجشنبه موكول شد. اين همه آن جوسازي رسانه‌هاي اصولگرا است. حالا فردا در شرايطي شش كانديداي انتخابات رياست‌جمهوري روز جمعه گرد يكديگر جمع مي‌شوند كه تمام تلاش‌ها و جوسازي‌هاي رسانه‌هاي اصولگرا براي جا انداختن پروژه ترس روحاني از مناظره و گفت‌وگو با مردم شكست خورده است.

انتقادها به نحوه برگزاري مناظره‌ها

در اين ميان در روزهاي اخير اما انتقادهايي هم به نحوه برگزاري مناظرات انتخاباتي وجود داشته است. جدي‌ترين انتقادها از سوي حسام الدين آشنا مشاور رييس‌جمهور است كه در اظهاراتي از اينكه برگزاري مناظره تنها در اختيار صدا و سيما باشد انتقاد كرده بود. او در اين مورد گفته بود: «بررسي مناظره‌هاي سال 76 كه جزو لازم‌ترين كارها بود و مي‌توانستيم سال 88 با اصلاح و تكميل تجربه سال 76 به گونه‌اي طراحي كنيم كه سال 92 به اوج عقلانيت رسيده باشيم. يعني انقطاعي از سال 76 تا 92 در ساختار مناظره‌سازي ما اتفاق افتاد. رياست وقت سازمان صداوسيما، معاون سياسي سازمان و كساني‌كه در سال 88 تصميم گرفتند ساختار هيجاني طراحي كنند و مجري را كه مي‌توانست نگذارد هيجان اوج بگيرد، ساكت كردند بايد پاسخگوي اتفاقاتي كه از سال 88 افتاده و در سال 96 [هم ممكن است بيفتد] باشند.» وي در اين مورد تاكيد كرده بود: «سازمان صداوسيما پذيرفته كه برگزاركننده است اما آيا لازم است كه اين سازمان باشد؟ من هر وقت به مناظره فكر مي‌كنم ياد برنامه چهره‌هاي ماندگار مي‌افتم. آيا برنامه چهره‌هاي ماندگار را صداوسيما بايد برگزار مي‌كرد يا يك كسي برگزار مي‌كرد و صداوسيما برنامه‌اش را مي‌ساخت؟ آيا فرهنگستان هنر بايد به برترين هنرمند جايزه بدهد يا صداوسيما كه بعدش هم بگويد من از برخي اعضاي فرهنگستان براي هيات داوران دعوت كردم. » آشنا تصريح كرده است: «آيا صداوسيما بايد انحصارا برگزار كننده مناظره باشد يا مثلا دانشگاه تهران يا انجمن اقتصاد ايران مي‌توانند اين نقش را برعهده بگيرند؟ اينكه سازمان برگزاركننده است يا برنامه ساز؛ در اعتباري كه بعد از مناظره براي سازمان مي‌ماند، تاثير بسياري دارد. من حاشيه مي‌زنم. من از دانشجويان رشته ارتباطات هستم. براي من اينكه بعد از مناظره‌ها اعتبار صداوسيما افزايش پيدا كند، مهم‌تر از اين است كه چه كسي رييس‌جمهور مي‌شود. براي اينكه فعلا سازمان صداوسيما، همين پرچم جمهوري اسلامي است. اين علم ماست، اين، ستون خيمه اعتبار نظام است.»

اعتماد