ناگفته‌هایی از خرید و فروش جیرجیرک در سیرجان!

چندی پیش آنجلینا جولی بازیگر و کارگردان مشهور هالیوود در سفرش به کامبوج برای ترویج فرهنگ و نشان دادن اهمیت خوردن حشرات اقدام به خوردن حشراتی همچون عنکبوت و سوسک و...کرد. این حرکت او با واکنش‌های زیادی همراه شد. او علت کارش را روند افزایشی جمعیت زمین و نیاز مبرم به مواد غذایی و اینکه چاره‌ای جز روی آوردن به تعذیه از حشرات در آینده نیست، عنوان کرد.

به گزارش ایسنا، هفته‌نامه «پاسارگاد» در گزارشی که آن را فرارو بازنشر کرده است، با این مقدمه نوشت: خوردن حشرات توسط انسان‌ها سابقه طولانی دارد. در همین شهر خودمان افراد زیادی همه ساله با شروع فصل بهار اقدام به گرفتن جیرجیرک می‌کنند. قصه خوردن جیرجیرک در سیرجان به خیلی سال‌های پیش برمی‌گردد که داستان آن را بارها از زبان مسن‌تر شنیده‌ایم؛ «یک زمانی سیرجان قحطی شد و مردم مجبور به خوردن ملخ و جیرجیرک شدند.»

ساعت ۱۰ صبح در پیاده‌روی کنار بازار مرد جوانی در حال فروش جیرجیرک است. جلویش نایلون‌های کوچکی پر از جیرجیرک وجود دارد. با اینکه در نایلون‌ها بسته است اما صدای جیرجیر‌کردن جیرجیرک‌ها شنیده می‌شود. زن میانسالی کنارش می‌ایستد و می‌گوید، چند؛ «۵ هزار تومان» یک نایلون می‌خرد. زن میگوید: «جیرجیرک خیلی گرمه برای درد دست و پا خیلی خوبه» چه طوری آن‌ها را می‌خورید؛ «اول می‌ریزیم تو آب گرم، خوب که مردند، دست و پاهای‌شان را می‌کنیم و بعد در ماهی‌تابه برشته می‌کنیم و می‌خوریم مثل آجیل، تازه از آجیل هم خوشمزه‌تر است» مرد فروشنده با فریادهایش سعی دارد مشتری جذب کند؛ «جیرجیرکه... جیرجیرک» همین فریادها سبب می‌شود هرکسی که رد می‌شود نگاهی کند، برخی با درهم کشیدن چهره‌های‌شان می‌فهمانند که خوردن جیرجیرک را دوست ندارند؛«وای چندش‌آوره، چه طوری جیرجیرک می‌خورند» برخی هم می‌ایستند و می‌خرند.

مرد فروشنده می‌گوید: «از صبحی ۱۰ تا نایلون فروختم.» سود خوبی هم دارد؟ «بد نیست. از دو هفته پیش تا الان چندتا گونی فروختم» از کجا جیرجیرک‌ها را می‌گیرید؟ «اطراف زیدآباد»

یکی از افرادی‌که در کار گرفتن جیرجیرک است گفت: «ما سال‌هاست کارمان همین است. می‌رویم تو بیابان و جیرجیرک می‌گیریم» دقیقا کجا می‌روید؛«تو جاده شهربابک، تل ساربونی، گمبیل، از کوه رد می‌کنیم بعد جیرجیرک‌ها را می‌بینیم.» فصل‌شان از کی شروع می‌شود؟ «از اول خرداد فصل‌شان شروع می‌شود تا پایان خرداد. از زمین می‌جوشند و بالا می آیند. ما دیگر جاهای‌شان بلندیم. چون ما عشایر هستیم. ۱۵۰۰ گوسفند داریم همیشه تو بیابون هستیم، می‌فهمیم جیرجیرک‌ها کجا هستند.»

یعنی چی که از زمین می‌جوشند؟ «جیرجیرک‌ها به قیچ‌ها می‌چسبند، این‌ها زمانی جفت‌گیری می‌کنند تخم‌های‌شان می‌ریزد روی قیچ‌ها و بعد بارون می‌آید تخم‌ها به زمین می‌روند و دوباره رشد می‌کنند. هر سالی که بارون خوب بیاید زیاد می‌شوند.» او با بیان اینکه جیرجیرک‌ها روزها می‌پرند، شب‌ها می‌روند تو بوته‌های قیچ،گفت: «بعضی‌ها برای گرفتن جیرجیرک با درخت‌چین شاخه‌های قیچ را می‌چینند اما شکاربانی گیر می‌دهد، برای همین پرده می‌اندازیم زیر قیچ‌ها و می‌تکانیم، جیرجیرک‌ها یخ‌زده هستند و دیگر نمی‌توانند بپرند و می‌افتند روی پرده و دیگر تکان نمی‌خورند. و فقط جیرجیر صدا می‌کنند. خوب که جیرجیرک‌ها از قیچ‌ها جدا شدند آن‌ها را داخل گونی‌های ۴۰ کیلویی می‌ریزیم البته در حد ۱۶-۱۷ کیلو جیرجیرک داخل گونی‌ها ریخته می‌شود» او با بیان اینکه تا امروز ۱۵-۱۶ گونی جیرجیرک گرفتیم، گفت: هر گونی حدود ۱۶ کیلو جیرجیرک دارد.

این در حالی‌ است که همه مراجع تقلید معتقدند خوردن حشرات حرام است. فتوای آیت‌الله خامنه‌ای در جواب پرسشی مبنی بر اینکه گفته می‌شود در مواردی خوردن حشرات برای درمان بیماری‌ها مفید است (مثل ساس و جیرجیرک) آیا این کار از لحاظ شرعی جایز است؟ این است: «به طور کلی خوردن حشرات حرام است ولی معالجه با چيزهاى حرام در صورتى كه يقين داشته باشد بيمارى قابل علاج بوده و علاج هم منحصر در استعمال آن است، به مقدار رفع ضرورت جايز است».

از طرفی به گفته‌ رییس محیط‌زیست سیرجان تا به حال حشرات شمارش نشدند و چون مثل چهارپایان خطر انقراض تهدیدشان نمی‌کند هیچ حساسیتی بر روی آنها وجود ندارد.