دوسالگی برجام: بهترین پاسخ در زمان بحران

بسیاری از منتقدان برجام از عدم توازن میان آنچه داده شده و آنچه گرفته شده سخن میگویند لیکن آنها در برابر عدم شکل گیری برجام و پیامدهای احتمالی افزایش تحریمها سکوت معناداری می نمایند.برخی منتقدان سیاسی برجام این توافق را سبب ساز کاهش قدرت راهبردی ایران میدانند لیکن در برابر پیامدهای مثبت برجام و تنفس دوباره اقتصاد ایران و خروج ایران از انزوای احتمالی پاسخ علمی و منطقی ارائه نمی نمایند.

نوانديش - اكبر مختارى : توافقات بین المللی به خصوص در حوزه جنگ و صلح بیش از انکه از نظر ایجابی پراهمیت تلقی گردند در بعد سلبی ارزشهای خویش را نمایان میسازند. تجربه تاریخ سیاسی جهان از جنگ های سی ساله در 1648 تاکنون نشان میدهد کمتر قرارداد مطلوب و صد درصدی در فضای مذاکراتی شکل گرفته است و اگر استثنائاتی وجود دارد نه در فضای مذاکراتی بلکه با نیروی قهریه و بکارگیری آن تحقق یافته است.

بیست وسوم تیرماه هزارو سیصد و نودوچهار تیم مذاکرات هسته ای ایران به ریاست دکتر ظریف و با پشتوانه تمامی ارکان نظام پای توافقی را امضا کرد که به برنامه جامع اقدامات مشترک یا برجام معروف گشته است. دو سال از شکل گیری برجام گذشته است و هنوز بسیاری از منتقدان آن و حتی دشمنان آن در داخل و خارج سخن سرایی میکنند و در مقابل امضاکنندگان آن ازآن دفاع می نمایند.

امروز پس از دوسال قضاوت عقلانی تری را میتوان از برجام داشت.نگارنده در این مطلب میکوشد بیان نماید که اساسا چرا نیاز به برجام ایجاد گشت و اگر فرض منتقدین جدی برجام مبنی برناکارامدی آن را بپذیریم آیا راه حل جایگزین دیگر وجود داشت و در نهایت اینکه برجام وزن مثبتش برای ایران میچربد یا منفی آن؟

برای پاسخ به سوالات فوق ابتدا باید یادآور ساخت که تحلیل و بررسی توافقات باید در بستر زمانی و مکانی که آنها شکل گرفته اند مورد توجه قرار گیرند. در زمستان سال نود و پس از حمله به سفارت بریتانیا در تهران باراک اوباما فرمان تحریم بانک مرکزی ایران را امضا کرد. تا پیش از آن اگرچه تحریم های شورای امنیت از سال 84 سبب آسیب هایی به اقتصاد ایران گردیده بود لیکن افزایش خیره کننده قیمت نفت بین سالهای 85 تا90 و نبود موانع صادرات نفتی ایران مشکل جدی ایجاد نکرده بود. و از سوی دیگر وجود جریانات نئوکانسروتیو در واشنگتن و تاکید بر عدم پذیرش غنی سازی ایران و سخن از تغییر رژیم راه را برای دستیابی به توافقی منطقی می بست. با تحریم بانک مرکزی و بسته شدن سوئیفت تمامی نقل و انتقال بانکی ایران با چالش روبرو گردید از سوی دیگر مدیریت بحران ضعیف دولت دهم سبب افزایش تلاطم در اقتصاد کشورشد.در چنین فضایی با بودن نام ایران در ذیل فصل هفتم و تلاش دشمنان ایران در افزون ساختن تحریمها و کوبیدن بر طبل جنگ مخاطرات جدی کشور و نظام را تهدید میکرددر چنین وضعیتی دولت روحانی با رای مردم با شعار حل مسالمت امیز مشکل هسته ای قدرتهای بزرگ با ایران و رفع تحریم های هسته ای به ریاست جمهورى رسید.

بر طبق آخرین تحریم های شورای امنیت و پشتوانه تحریم های یک جانبه دول اروپایی و امریکا علیه ایران نفت ایران که تولیدش به کمتر از یک ونیم میلیون بشکه در روز رسیده بود باید سالی حداقل صدهزار بشکه کاهش میافت بطوریکه برنامه قدرتهای بزرگ علیه ایران تا بدانجا بود که تولید نفت ایران به زیر یک میلیون بشکه رسد.در شرایطی که اقتصاد ایران یکی وابسته ترین دورانش به درامدهای نفتی و به تبع آن واردات راتجربه کرده بود چنین اتفاقی درحد فاجعه برای اقتصاد ایران تلقی میشد.

در چنین فضایی دولت روحانی قدرت را بدست گرفت و با انتخاب تیمی قوی در عرصه دیپلماسی و مذاکره و حمایت رهبرانقلاب و پشتوانه رای مردم وارد مذاکرات با کشورهای پنج بعلاوه یک گردید.دو سال مذاکرات طاقت فرسا سرانجام برجام را درتیرماه نودوچهار نهایی ساخت. و در پی آن با تصویب قطعنامه 2231 به اتفاق آرا در شورای امنیت برجام وجاهت حقوقی و بین المللی اش افزون و از سوی دیگر نام ایران از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد که مهم ترین فصل منشور ملل متحد و در ارتباط با مباحث مختل کننده امنیت جهانی و به تبع آن تنبیه کشورها از تحریم تا حتی جنگ را شامل میشود خارج ساخت.

در دوسال اخیر تحریم های هسته ای که اصل مذاکرات هسته ای ایران با پنج بعلاوه یک بود و شامل موارد مربوط به تحریم فروش و صادرات نفت،تحریم حمل ونقل و کشتیرانی ایران،تحریم مربوط به پتروشیمی و مباحث بانکی بخصوص سوئیفت بود برداشته شد لیکن آنچه سبب چالش گشته است مربوط به اختلال در روند کار بانکی از سوی امریکا میباشد.ارتباط بانکی بطور اسمی برقرار شده است لیکن برخی بانکهای مهم جهان بخصوص کشورهای اروپایی بدلیل نگرانی از برگشت پذیری تحریمها از ریسک ارتباط بانکی با ایران خودداری ورزیده اند.

مورد دیگر تحریمهای چند باره کنگره آمریکا در حوزه های مختلف چون موشکی یا حتی مربوط به سقف قرارداد نفتی شرکتهای امریکایی با ایران موسوم به ایسا ضرباتی بر پیکره و روح برجام وارد ساخته لیکن اصل برجام تاکنون پابرجا مانده است. بسیاری از منتقدان برجام در ایران میکوشند آن را قراردادی ناکارامد جلوه دهند لیکن این نقدها پس از ثبات دربازار ارز و افزایش سقف تولیدروزانه نفت ایران به چهارمیلیون بشکه و کنترل تورم صورت میگیرد و بدون درنظرگرفتن تاثیرات روانی و واقعی برجام بیان میگردد.

ازسوی دیگر برخی منتقدان افراطی برجام این قرارداد را با قراردادهایی چون ترکمنچای! مقایسه میکنند درحالیکه ترکمنچای یک قرارداد مربوط به سرزمین و تمامیت ارضیست درصورتیکه برجام توافقی در ارتباط با تمامیت ارضی ایران نیست بلکه شامل تحولاتی در برخی استراتژیهای سیاسی و اقتصادی و در مجموع برنامه هسته ای کشور میشود.

برخی نیز معتقدند صبر و تحمل بیشتر در روند مذاکرات و اطاله مذاکرات شاید کیفیت برجام را بالاتر میبرد لیکن در برابر سوال وجود رییس جمهوری بنام ترامپ و اطاله مذاکرات تا زمان پیروزی وی و ازدست دادن احتمالی دوران اوباما سکوت میکنند. و اقلیت کوچکی نیز براین باورند اساسا نفس هر نوع توافق هسته ای ایراد داشته و دارد و ایران باید راهی چون کره شمالی را در پیش گیرد و این اقلیت نیز در برابر مقاومت کره شمالی در برابر امریکا ابراز خوشنودی میکنند لیکن در مورد سوال از وضعیت اقتصادی و اجتماعی کره شمالی و مرگ بیش از دو میلیون نفر از مردم این کشور بدلیل گرسنگی از دهه نود میلادی تاکنون پاسخی قابل قبول ارائه نمیدهند.

در نهایت باید یاداورساخت برجام نه بهترین توافقست نه بدترین توافق و مانند هر توافقی هم نقاط ضعف و هم نقاط قوت دارد، لیکن برجام را میتوان بهترین پاسخ و استراتژی در زمان خویش به بحران دانست بحرانی که از قابلیت آسیب زای فراوان به ایران و تمامیت ارضی ایران و نظام برخوردار بود.

* مدرس مدعو علوم سیاسی و کارشناس مسائل آمریکا

گزارش خطا

X Share

Telegram Google Plus Linkdin

Cloob Facenama

لینک کپی شد

نظرات بینندگان

انتشار یافته: ۲

در انتظار بررسی: ۰

غیر قابل انتشار: ۰

ناشناس

۱۴:۳۱ - ۱۳۹۶/۰۴/۲۴

پاسخ

مطلب عالی بود انصافا برجام بهترین پاسخ و راه حل در برابر بحران تحریم ها بود

حسینی

۱۹:۳۸ - ۱۳۹۶/۰۴/۲۴

پاسخ

با تشکر از مقاله خوب جناب دکتر مختاری عزیز

اینکه برجام حرکتی عقلانی در بقای اقتصاد ایران و حیات دوباره این کشور است شکی نیست.
دستاوردهای مهم بسیاری خارج از شمارش دارد برجام
مثلا در حوزه دارو خودم بدای خرید پلاویکس قرصی است برای قلب که پدرم به آن نیاز داشت .باید داروخانه دولتی ثبت نام می کردیم ماهی یک بسته و چنانچه در طول ماه تمام میشد قرص باید مشابهه می خریدیم که تاثیری نداشت.یا رفیق خودم برای داروهای انسلین با دکتر دعواشون شد دکتر گفت ببینید شما هرچی بگید درسته ولی سهمیه بندی به شما بیشتر از این نمیرسه
این در حالی است همون ماههای اولیه برجام این مشکل بر طرف شد.

اما در مورد مخالفان برجام

یادم در روزهای قبل از انتخابات در خطبه های نماز جمعه همین مخالفان برجام گفتن نوزاد برجام را باید به مادر واقعیش بدهیم چون بهتر می تواند از اون نگهداری کند. چقدر فراموشی در گفتار دارن.؟؟؟!!
روزگار غریبیست ، همون یک بام دو هوا است .

نظر شما

قابل توجه کاربران و همراهان عزیز: لطفا برای سرعت در انتشار نظرات، از به کار بردن کلمات و تعابیر توهین آمیز پرهیز کنید.

پربازدید ها
پربحث ترین

آخرین اخبار
عکس و فیلم