کد خبر: ۶۰۳
تاریخ انتشار: ۰۸ شهريور ۱۳۹۲ - ۱۳:۰۳

کمبود آب، تهدید اصلی امنیت منطقه‌ای

علی شمس‌اردکانی
کشورهای منطقه به‌ویژه ایران، افغانستان، سوریه و پاکستان نسبت به جمعیت و برنامه‌های توسعه خود بیش از هر چیز گرفتار کمبود آب هستند. در سال‌های اخیر این کاستی تشدید شده و در برخی از این کشورها کژی در سیاست‌گذاری آب و توسعه به ابعاد این بحران افزوده است. اغراق نیست اگر گفته شود رادیکالیسم طالبانی و سلفی‌گری هم تا حدی ناشی از توسعه‌نیافتگی که خود زاییده بحران آب است. بانک توسعه آسیا 1 [ADB] در گزارش منتشره 19جولای 2013 پاکستان را از کشورهای دارای تنش شدید کم‌آبی در دنیا می‌شمارد. تقاضای آب در پاکستان از عرضه فزونی گرفته است. فزونی روزانه برداشت آب در پاکستان این کشور را در شرایط پرمخاطره‌ای قرار داده است. طبق همین گزارش میزان ذخیره اضطراری آب تنها قادر به تامین 30روز نیازهای کشور است که نسبت به شاخص هزار روزه ذخیره اضطراری توصیه‌شده برای کشورهایی با شرایط اقلیم مشابه بسیار ناچیز است. بدون اقدامات مناسب بحران آب، می‌تواند کشور را در آینده به سمت بی‌نظمی سوق دهد. 

آمارها گویای این مخاطره هستند. جمعیت پاکستان به‌صورت تصاعدی در چند دهه گذشته افزایش یافته. درحال‌حاضر دوسوم جمعیت کشور کمتر از 30سال دارند و پیش‌بینی می‌شود جمعیت 180‌میلیون‌نفری آن در سال 2030 به 256‌میلیون‌نفر برسد که نتیجه آن رشد تقاضای آب است. در حالی‌که تغییر اقلیم موجب کاهش جریان آب رودخانه سند که مهم‌ترین منبع تامین آب پاکستان است (رودخانه مرزی مشترک با هند) و کمترشدن منابع تامین آب کشور خواهد شد. 

فارغ از کاستی منابع آب مرزی مشترک با هند، کاهش مشکلات پاکستان نیازمند روزآمدی اطلاعات و مدرن‌سازی تکنیک‌های کشاورزی به‌عنوان نقطه شروع است. کشاورزی پاکستان ناکارآمدی مراحل آبیاری و زه‌کشی معروف است که بر کمیابی آب اثرگذار است. 
دولت پاکستان نیازمند بررسی‌های بیشتر فرامرزی برای پیداکردن راه‌حل است. تفاهم هیات امنای آب و فاضلاب کراچی با شرکت آب و برق بین‌المللی چین که به کراچی برای خودکفایی در تامین آب کمک خواهد کرد یک نمود مناسب از نتایج تلاش‌های بین‌المللی برای حل این وضعیت است. کمبود آب و اینکه چگونه پاکستان به آن پاسخ خواهد داد، نیازمند گرایش معنی‌دار کشور در چندسال و دهه‌های آینده است. آینده بدون انجام اقدام معنی‌دار خطرناک به‌نظر می‌رسد. اگر تدبیری نشود، رشد جمعیت و توجه یکجانبه به پیشرفت اقتصادی کشور را به سمت یک دوره ناپایداری می‌برد که می‌تواند بسیار بدتر از شرایطی باشد که امروز شاهد آن هستیم. مشکلات کاستی آب در کشورهای منطقه به منازعه بر سر آبریزها و رودخانه‌های مشترک تبدیل شده است، ازجمله آنها مسایل حاد حوزه هیرمند و مسایل استان سیستان‌وبلوچستان است که از عدم‌تحویل حق‌آبه ایران ناشی می‌شود و به تهدیدی برای امنیت اقتصادی شرق کشور تبدیل شده است: این نوع منازعه با ابعادی وسیع‌تر بین ترکیه و سوریه از یک سو و از سوی دیگر بین عراق با سوریه و ترکیه در جریان است. 

و اما کمبود آب در ایران جدی‌تر است
با مروری بر فرازهایی از این گزارش با توجه به متوسط بارندگی کشور پاکستان که 300میلیمتر در سال است و حدود 50میلیمتر از کشور ما بیشتر است. مقدار منابع آب تجدیدپذیر آن 223‌میلیارد مترمکعب که حدود 93‌میلیارد مترمکعب از کشور ما (71/5 ‌درصد) بیشتر است و با 1072 مترمکعب مصرف سرانه آب آن (17/2 ‌درصد) کمتر از کشور ما مصرف سرانه دارد ترسیم آینده پیش‌رو آسان‌تر خواهد بود. بی‌گمان شرایط کشور ایران از نظر بحران آب نه‌تنها بهتر از پاکستان نیست بلکه به مراتب بحرانی‌تر از آن است. برداشت بیش از 10‌میلیارد مترمکعب بیشتر از تراز سفره‌های آب‌های زیرزمینی مناطق وسیعی از کشور را که عمدتا مناطق مرکزی تا شرق و حتی استان‌های فارس و همدان و اصفهان و مرکزی را نیز شامل می‌شود به‌شدت تهدید می‌کند زیرا این برداشت غیرمنطقی در سال‌های گذشته موجب تشدید شوری منابع آب و نتیجتا افزایش شوری بخش وسیعی از خاک‌ها و کاهش عملکرد محصولات کشاورزی شده است. متاسفانه احکام قانونی تابه‌حال نه‌تنها موثر نبوده بلکه روند نامطلوب حاکم بر منابع آب استمرار داشته است. درصورت عدم‌چاره‌جویی سریع از طریق تعادل‌بخشی و استمرار این روند موجب ازدست‌دادن امکان بازیابی سفره‌ها و در نتیجه شاهد بی‌آبی مفرط مناطق مهمی از کشور خواهیم بود و ناپایداری کشاورزی تبدیل به ناپایداری اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و عدم‌تعادل‌های منطقه‌ای خواهد شد (مهاجرت و تخلیه شهرهای تاریخی). چنانچه به این موضوع مهم، مساله کاهش یا خشک‌شدن محیط‌های آبی در بعضی نقاط دیگر را اضافه کنیم شدت و میزان نگرانی دوچندان خواهد شد. استمرار افت سطح آب دریاچه ارومیه که می‌تواند در صورت عدم‌اقدام‌های موثر و جدی و سریع موجب ناپایداری منطقه و به‌خطرافتادن دامنه فعالیت‌های اقتصادی مهاجرت جمعیت حدود 5/6‌میلیون‌نفری این حوضه و مناطق اطراف آن و بروز تنش‌های سیاسی با کشورهای همسایه شود که از پیامدهای نگران‌کننده مدیریت آب کشور محسوب می‌شود. اگر موضوعاتی نظیر خشک‌شدن مرداب گاوخونی و بروز تنش‌های اجتماعی در استان‌های اصفهان و یزد و بسیاری از موارد مشابه را نیز اضافه کنیم، اهمیت و استراتژیک‌بودن موضوع زیست‌محیطی در مفهوم عام آن و پایداری‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و به‌خصوص در مدیریت آب کشور به‌خوبی قابل‌لمس است و پایه این غفلت ملی، در بی‌مبالاتی و کم‌توجهی‌هایی که به امر محیط‌زیست در برنامه‌های توسعه منابع آب و توسعه سرزمین اعمال شده است. این موارد اخطارهای جدی‌ای است که کشور را تهدید می‌کند. اکنون در سواحل جنوبی خلیج‌فارس، که روزگاری تقریبا خالی از سکنه بود، مثل کشورهای کویت، عربستان، قطر و امارات، حدود 12‌میلیون‌نفر زندگی می‌کنند که تقریبا زندگی آنها به آب‌شیرین‌کن وابسته است. متاسفانه در سواحل ایرانی که روزگاری از نقاط‌قوت جمعیتی و بازرگانی کشور بود کمتر از یک‌پنجم ساحل جنوبی خلیج‌فارس جمعیت داریم که این ناشی از سیاست‌های غلط ساحل‌گریزی بوروکرات‌های تهران‌نشین است. چنان‌که هرکس بخواهد یا خواسته باشد سواحل و جزایر ایرانی را آباد کند باید لاجرم به خانه‌نشینی تن دردهد تا سیاست انگلیسی سرزمین سوخته در سواحل ایرانی همچنان پابرجا بماند.  امروز محیط‌زیست کشور نیازمند مدیریتی است که بر ابعاد این موضوعات اشراف علمی و اعتقاد جدیاي داشته باشد. روزی که دکتر عیسی کلانتری در اعلام این نگرانی کارشناسانه با دشمن‌شناسی تاریخی‌اش این پدیده را فریاد زد، نه‌تنها چیزی به گزاف نبوده بلکه بحران آب جدی‌تر از آن است که ایشان اشارت کرد تا بر سر هشدار ایشان اجماع بین فرهیختگان پدید آید شاید فرصت‌ها از دست رفته باشند. من بر این گمانم که درمورد ایران هم باید سوال مشابهی کرد. در دید میان‌مدت استراتژیک هیچ‌چیزی کیان ایران را به اندازه «بحران محیط‌زیستی با محوریت آب» تهدید نمی‌کند و پایه این تهدید در غفلت ملی بالاخص بی‌توجهی مدیران است. به‌پاس اخطار تاریخی‌اش در دشمن‌شناسی (و فریادزدن این واقعیت که مسوولیت ناشناسی خودمان درقبال آب، دشمن به مراتب بزرگ‌تر از دشمنان برای ثبات ایران است). یک روز مجسمه کلانتری را جلو مجلس نصب می‌کنند و زیرش می‌نویسند: «کان رحمه‌الله علیه نذیرا مبینا».

(1-Asian Development Bank (ADB

* ریاست کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی ایران

منبع: شرق
نظر شما
قابل توجه کاربران و همراهان عزیز: لطفا برای سرعت در انتشار نظرات، از به کار بردن کلمات و تعابیر توهین آمیز پرهیز کنید.
* کد کپچا:
captcha

واکنش فرمانده سپاه پاسداران به صدور حکم دستگیری نتانیاهو و گالانت از سوی دادگاه لاهه

پزشکیان: امروز در کشور با انواع مشکلات مواجه هستیم؛ ناترازی‌هایی زیادی در آب، برق، گاز و محیط زیست داریم، ناترازی‌هایی که بعضی‌های آن در لب پرتگاه است

تاریخ برگزاری کنکور سال ۱۴۰۴ مشخص شد

حمایت برنی سندرز از حکم دادگاه لاهه علیه نتانیاهو و گالانت

پم بوندی گزینه جدید ترامپ برای دادستانی کل آمریکا کیست!؟

کارت های تپ کوین امروز ۲ آذر ؛ جایزه ۳۲۰ هزاری بگیرید

کد تپ سواپ امروز ۲ آذر و ۳ آذر ؛ جواب تسک های یوتیوب Ordinary People Into Billionaires و Language Lessons from Home

پاسخ ایران به قطعنامه شورای حکام آژانس علیه برنامه هسته ای اعلام شد؛ راه اندازی سانتریفیوژهای جدید

خطر بزرگ پیش پای پزشکیان

قطعنامه شورای حکام علیه برنامه هسته‌ای ایران تصویب شد / کدام کشورها موافق، مخالف و ممتنع رای دادند؟ + اسامی

همنشینی پزشکیان و مولوی عبدالحمید وایرال شد (تصاویر)

تکذیب اقدام کیهان از سوی عضو دفتر رهبری

افشاگری مدیر پرسپولیس درباره پشت پرده هوادار متمول و حواشی باشگاه و حمایت از منتقدان تیم ملی!

واکنش متفاوت ستاره پرسپولیس به ادامه نیمکت نشینی

قرارداد اورونوف با پرسپولیس به این شرط تمدید می شود

خلاصه بازی پرسپولیس 3 - مس سونگون 0 (فیلم) - 1 آذر

آهنگ نگرانتم ، میثم ابراهیمی (موزیک ویدئو) + متن شعر ترانه

خلاصه بازی ایران 3 - قرقیزستان 2 ؛ گل های طارمی، حردانی و آزمون (فیلم)

گوسفند عاشق نوشیدن چای را ببینید! (ویدئو)

ماهی روز قیامت برای دومین بار دیده شد (عکس)

آهنگ ای دریغا - محسن چاوشی (موزیک ویدئو)

خاطره خنده دار مونا کرمی در شام ایرانی از تبلیغات ماهواره‌ای (ویدئو)

حمله یک قلاده خرس به خودروها در جاده چالوس (ویدئو)

مداحی دهه فاطمیه عبدالرضا هلالی؛ ناحلة الجسم یعنی؟! (ویدئو)

خلاصه بازی رئال سوسیداد ۱-۰ بارسلونا (ویدئو)

خلاصه بازی چلسی 1- 1 آرسنال (ویدئو)

خلاصه بازی و گلهای رئال مادرید 4 - 0 اوساسونا (ویدئو)

مسابقه امیر علی اکبری، فایتر ایرانی مقابل مارکوس آلمِیدا، اسطوره برزیلی در MMA (ویدئو)

خلاصه بازی منچستر یونایتد 2 - 0 پائوک (ویدئو)

خلاصه بازی و گل های بارسلونا ۵ - ستاره سرخ بلگراد ۲ (ویدئو)

تصویری از شیخ نعیم قاسم، دبیرکل جدید حزب الله لبنان در حرم امام رضا (عکس)

خلاصه بازی رئال مادرید ۰ - بارسلونا ۴ (ویدئو) / طوفان در لالیگا

تیپ پائیزی و چهره شاد شبنم قربانی در 35 سالگی (عکس)

تصاویر پربازدید از بازیگر زن ترک و حجابش در ایران (عکس)

استقبال دختران روس از پزشکیان (عکس)

تصویر شگفت انگیز از فرود هواپیما در بیروت در میانه آتش حملات اسرائیل (عکس)

تغییر چهره آناهیتا درگاهی پس از جدایی (عکس)

حزب الله با پهپاد خانه نتانیاهو را هدف قرار داد (+عکس و ویدئو)

دوقلوهای جدید جایگزین سارا و نیکا در پایتخت شدند (عکس)

بنر اعتراضی جالب هواداران استقلال جلوی درب دفتر هلدینگ (عکس)

قاب بامزه و خوش آب و رنگ از بهنوش طباطبایی (عکس)

تغییر چهره قابل توجه پریناز ایزدیار در 38 سالگی (عکس)

تصویر پربیننده از زنان آتش نشان در تهران (عکس)

تیپ جالب المیرا دهقانی در پشت صحنه یک نمایش (عکس)

استایل و آرایش متفاوت هدی زین العابدین وایرال شد (عکس)

چهره جذاب بهنوش طباطبایی در ۴۳ سالگی (عکس)

واکنش پسر ناصرملک مطیعی به حمله کیهان؛ «دل تاریکتان پر از کینه است» (عکس)

فیگورهای زیبای انفرادی هادی چوپان در فینال مسترالمپیا ۲۰۲۴ (گزارش تصویری)

عینک عجیب و ۲۱۰ میلیون تومانی علی صادقی در جوکر سوژه شد (عکس)

لوگوی عجیب روی لباس پیشکسوت جنجالی؛ هم استقلال هم پرسپولیس ! (عکس)

تصاویر مسابقه مقدماتی هادی چوپان در مستر المپیا ۲۰۲۴ و نتیجه آن (عکس)

تصویر جذاب سحر دولتشاهی در روز تولدش (عکس)

رونمایی شهرزاد کمال‌زاده از استایل جذاب و جدیدش (عکس)

شوک به استقلال: ستاره با هواداران خداحافظی کرد (تصویر)

حذف تصویر رئیسی از اتاق وزیر خبرساز شد (عکس)

عاشقانه حدیثه تهرانی برای همسرش (عکس)

استایل متفاوت لیلا بلوکات در پشت صحنه تئاتر (عکس)

تیپ و چهره تازه ندا قاسمی، «شیرین سریال نون خ» (عکس)

سلفی بدون آرایش نجمه جودکی، مجری سابق صداوسیما (عکس)

تیپ و چهره متفاوت المیرا دهقانی روی صحنه تئاتر (تصاویر)

تیپ و چهره پاییزی نازنین بیاتی در ۳۴ سالگی (عکس)

شادی عجیب ایلان ماسک در سخنرانی ترامپ (عکس)

شکایت استقلال از اکرم عفیف به خاطر این خوشحالی (عکس)

عراقچی وارد فرودگاه دمشق شد (عکس)

زندگی خصوصی، عکس‌های شخصی و بیوگرافی ساناز سعیدی (تصاویر)

حضور فرزندان رهبر انقلاب در دفتر حزب الله لبنان (عکس)

عذرخواهی کاپیتان استقلال از هواداران و پیام به نکونام (تصویر)

واکنش رامین رضاییان به جدایی جواد نکونام از استقلال (تصویر)

عکس: رقص عاشقانه عروس و داماد فلسطینی زیر موشک های ایرانی

پوشش دختران شادی کننده در پی حمله موشکی ایران به اسرائیل (عکس)

وقتی آهنگ عروسی پس از مشاهده موشک های ایران بر فراز اسرائیل تغییر می کند! (ویدئو)

عکس یادگاری اهالی رام الله با موشک های ایران (تصاویر)

آثار حمله موشکی ایران به تل آویو (عکس)

این خانم مجری سوری هدف حمله هوایی اسرائیل قرار گرفت (عکس)

گیتی قاسمی و مریم مومن در یک اکران مردمی (عکس)

ادعای ترور ماهر الاسد برادر بشار اسد + تصویر

حضور سردار قاانی در دفتر حزب الله تهران (عکس)

استایل سحر دولتشاهی در فرش قرمز فستیوال روسیه (عکس)

این جنگنده عامل ترور سیدحسن نصرالله بود +عکس

لحظه طلاق پرویز یاحقی و حمیرا (تصاویر)

مهدی کوشکی بازیگر و همسرش با لباس لری (عکس)

تیپ و چهره متفاوت ریما رامین فر، «هما» سریال پایتخت با همسر و پسرش در ایتالیا / عکس

ارتش اسرائیل تصاویر حمله به مقر حزب الله لبنان را منتشر کرد (ویدئو)

بیلبورد شهری در تهران در واکنش به اقدام به ترور سیدحسن نصرالله (عکس)

تغییر چهره رعنا آزادی ور «سمیرا» سریال زخم کاری در 41 سالگی (عکس)

استایل جدید ریما رامین فر در کنسرت محسن ابراهیم زاده (عکس)

استوری سوزناک محسن چاووشی برای کارگران معدن طبس ۳۰ میلیونی شد (ویدئو)

تصویر هنری المیرا دهقانی بازیگر گرگ و میش (عکس)

ژست پزشکیان در دیدار با دبیرکل سازمان ملل و اردوغان (عکس)

الیکا ناصری و کیسان دیباج عروس و داماد سریال گردن زنی (تصاویر)