حقوق بشر بخشي از حساسيت همه مردم جهان

كاظم سجاد پور

كميساريايي هاي حقوق بشر در دو دهه اخير تشكيل شده است كه اين نهاد نياز به درك دارد همگان مي خواهند بدانند اين كميساريايي ها تا الان چه كرده اند و اين موضوع در قالب ديپلماسي چند جانبه قابل فهم است مثل مذاكرات هسته يي كه در ژنو رخ داد. اگر بخواهيم از نظر بنيادين و در سطح كلان ويژگي هايي براي 20 سال گذشته ذكر كنيم، لازم است اين كميساريايي ها به معناي كلمه قابل فهم شود و ديگر اينكه كاركرد اين ديپلماسي در قالب كنوانسيون و قوانين مطرح مي شود. اينكه چندين كشور نه دو كشور با يكديگر صحبت مي كنند قالب ديپلماسي چند جانبه به خودش مي گيرد. ديپلماسي چند جانبه با قدمت 200 ساله اش در دنيا در حوزه هاي گوناگون پيشرفت كرده است و كاركردهاي مشخصي دارد كه تنها منحصر در سازمان ملل متحد نيست بلكه هزاران نهاد بين الدولي را در بر مي گيرد. كاركرد اساسي اينها توليد هنجار و قانون در كنوانسيون است. در همين بحث حقوق درياها مثلامذاكراتش 20 سال طول كشيد و بعد از 20 سال به مرحله اجرا درآمد. اين كار را ولي در نهايت ديپلماسي چند جانبه كرده است. كار ديگر ديپلماسي چند جانبه توليد آگاهي و حساسيت است. كاركرد ديگر هماهنگ كردن فرصت هايي براي تعامل در سطح جامعه است. از ديگر كاركردها افزايش دانش و دادن مسووليت ها به بازيگران است. اينكه 20 سال پيش كميساريايي ها در وين تشكيل شده است، در دهه اول پس از فروپاشي شوروي، كنفرانس هاي زيادي تشكيل شد (حدود 20 كنفرانس) كه مجموع اين كنفرانس ها هنجارها و ارزش هاي زيادي و بعضا نهاد توليد كرد. كنفرانس بين المللي حقوق بشر در سال 1993 نه تنها يك سند بسيار مهم بود بلكه توصيه كرد به مجمع عمومي كه كميساريايي ها تشكيل شود. دبير اين كميساريا كه به آن كميسر عالي مي گويند، از معاون دبيركل ملل متحد است كه در ژنو كميسارياي حقوق بشر دفتر مستقل دارد. از نتايجي كه كميسارياي حقوق بشر دربر دارد، جهاني شدن حقوق بشر در افكار عمومي جامعه است و باعث اين قضيه مي شود كه حقوق بشر از مالكيت دولت هاي بزرگ خارج شود، در حقيقت يك شالوده يي به نام حقوق بشر تشكيل شده است كه همه كشورها با آن سنجيده مي شود. اين كميسارياي عالي باعث افزايش قدرت افراد مي شود و اين موضوع نشان مي دهد به خوبي توانسته اند قدرت هاي بزرگ را به چالش بكشانند. از اين پس حقوق جمعي هم مطرح و از حالت فردي خارج شد. دنياي دو قطبي با ايدئولوژي ماركسيستي و ليبرال، بعد از فروپاشي اين دو نوع فكر، باعث ايجاد خلئي شد كه اين خلارا حقوق بشر كامل كرد. در اثر عواملي، پديده حقوق بشر جهاني شد، نه فقط دولت هاي جهان سومي بلكه بازيگران متعدد به آن وارد شدند. حقوق بشر به بخشي از حساسيت همه مردم جهان تبديل شده است. از سوي ديگر، ما شاهد افزايش قدرت فرد بوديم، يكي از بازيگران در حال حاضر، افراد هستند. اينكه فردي شكايتي را در مراجع بين المللي مطرح مي كند، نشان از اين امر دارد. در عرصه حقوق بشر، فرد هم از لحاظ حقوق بشر، هم از لحاظ تاثيرگذاري قدرت زيادي پيدا كرده است. در طول اين مدت ما شاهد رشد تاسيسات و مفاهيم حقوق بشري بوديم. كميسيون ارتقاي مفهومي پيدا كرده است و در سال هاي اخير، علاوه بر كميسارياي عالي حقوق بشر، شوراي حقوق بشر هم در زمينه حقوق بشر در سال 2007 تشكيل شد و به نوعي حقوق بشر در سازمان ملل ارتقاي مفهومي و سازماني پيدا كرده است. در حال حاضر همه كشورها به حقوق بشر توجه مي كنند. در چند سال گذشته كنوانسيون ها هنجارهايي را كاملاجدي وارد كشورها كرده است. منظومه مفهومي حقوق بشر در سطح جهاني و ملي گسترش پيدا كرده است. مساله بعدي چالش هاي حقوق بشري است و آن چالش نقض حقوق بشر است. موضوع قتل عام يكي از مثال هاي آن است. غالب دولت ها در دنيا با چالش حقوق بشري روبه رو هستند. در كنار اين چالش، مفهوم و حاكميت دولت و حقوق بشر وجود دارد. حقوق بشر تا جايي تنها در دولت ها جلو مي رود. ديگر اينكه حقوق بشر از نظر امنيتي تبديل به ابزار سياسي براي سقوط دولت ها شده است. براي دولت هاي بزرگ، تغيير سيستم هاي سياسي از طريق حقوق بشر بسيار مدنظر بوده است. حقوق بشر در كنار گسترش مفهومي هنوز بسيار سياسي است و اين سياسي بودن به بزرگ ترين چالش آن تبديل شده كه حتي فراتر از اين رفته و امنيتي شده است. هيچ دولتي نمي تواند بدون دخالت حقوق بشر، امنيت را در كشور برقرار كند.

□ روزنامه اعتماد

گزارش خطا