عراق واسطه‌اي ايران و عربستان

شرق، زينب اسماعيلي: عربستان از عراق خواسته بين تهران و رياض ميانجيگري کند. اين‌ را روز گذشته وزير کشور عراق در تهران گفته ‌است. او با اشاره به سفر اخير خود به عربستان و ديدار با وليعهد اين کشور گفت: محمدبن سلمان رسما از من درخواست کرد عراق واسطه‌اي بين ايران و عربستان براي کاهش تنش‌ها باشد.

اين نخستين‌بار است که اعلام مي‌شود عربستان از کشوري تقاضا کرده تا ميانجي رابطه و کاهش تنش با ايران باشد. از دي‌ماه سال ٩٤ که عربستان رابطه‌اش با ايران را قطع کرد، کشورهاي مختلفي براي ميانجيگري بين ايران و عربستان اعلام آمادگي کرده بودند؛ عراق هم يکي از آنها بود. ايران در مواجهه با همه اين اعلام آمادگي‌ها، گفته ‌بود علاقه‌مند به حل مشکلات با عربستان است اما عربستان واکنش مثبتي به اين ميانجيگري‌ها از خود نشان نداد. رابطه عربستان و ايران در سال‌هاي دولت محمود احمدي‌نژاد کاهش يافت و درحالي‌که حسن روحاني سال ٩٢ و بعد از انتخاب‌شدن به رياست‌جمهوري در اولين کنفرانس خبري‌اش گفت که علاقه‌مند توسعه روابط با همسايگان به‌ويژه عربستان است اما چرخ به گونه‌اي چرخيد که سال ٩٤ شاهد قطع رابطه دو کشور بوديم. عربستان از مذاکرات هسته‌اي و گفت‌وگوهاي دوجانبه محمد‌جواد ظريف و جان کري، بسيار عصباني بود، به‌دست‌آمدن برجام نفتي بر آتش رقابت

همراه با نفرت عربستان از ايران شد. به زعم عربستان، ايران با آمريکا در مسائل منطقه‌اي نيز به تفاهمي دست يافته‌اند زيرا جان کري چنين مفهومي را به آنها القا مي‌کرد؛ اگرچه مذاکره‌کنندگان ايراني تأکيد داشتند موضوع مذاکره تنها هسته‌اي است و اجازه مذاکره درباره مسائل منطقه را ندارند.

رياض به يکي از بدترين نقاط از رابطه ديرسالش با واشنگتن رسيد، باراک اوباما و جان کري سخت درگير مذاکره با ايران بر سر مسئله هسته‌اي بودند و قصد داشتند در پايان دولت و کارنامه‌شان اين گره را بازشده نشان دهند. اينها همراه شد با تغييرات در عربستان، ملک عبدالله پادشاه کهن‌سال و محافظه‌کار عربستان که با جمهوري اسلامي ايران و آيت‌الله هاشمي‌‌رفسنجاني قرابتي داشت، دار فاني را وداع گفت و جايش را ملک سلمان، پادشاهي گرفت که از ابتداي کار، جواني و خامي را بر پيشاني‌اش گذاشتند. در همان اوايل کار، سعود الفيصل وزير خارجه کهنه‌کاري که مي‌توانست به بهانه ‌شرايط جسمي در ميانه مذاکرات هسته‌اي، جان کري را به فرودگاه در وين و داخل هواپيماي اختصاصي‌اش بکشاند، برکنار شد. عادل الجبير سفير سابق عربستان در آمريکا، جانشين او شد که هفته‌اي يکي، دو بار ادعايي عليه ايران مطرح مي‌کند تا از قافله ايران‌ستيزي عقب نماند.

در همين دوره، عربستان براي رقابت با ايران پا در زمين يمن گذاشت و در نبردي سخت، گير کرد که هنوز با وبا و کودک‌کشي و نسل‌کشي ادامه دارد. سوريه نيز زمين ديگري از رقابت‌هاي منطقه‌اي و حاد ايران و عربستان است.

دي‌ماه سال ٩٤ همين تنش‌ها در سطح ملايمي ادامه داشت اما اعدام شيخ نمر، روحاني معترض شيعه در عربستان، موجب اعتراض‌هايي در ايران شد. عده‌اي دامنه اعتراض را آن‌قدر بالا بردند که به ساختمان سفارت عربستان در تهران و کنسولگري اين کشور در مشهد حمله کردند و ساختمان را آتش زدند. اگرچه اين پرونده در سيستم قضائي ايران مفتوح و در حال بررسي است اما اين اقدام تأثيرات بين‌المللي خود را گذاشت؛ عربستان رابطه‌اش را با ايران قطع کرد و در يارگيري منطقه‌اي عليه ايران چند کشور را با خود همراه کرد که برخي از کشورها دست به کاهش رابطه با ايران زدند. اين فصلي جديد در رابطه دو کشور بود. ايران و عربستان اگرچه هميشه در رقابت با هم بودند و اوج تنش را در ماجراي كشتار حجاج در دهه ٦٠ تجربه كرده بودند، اما اين بار فاجعه تلخ کشتار حجاج در منا بر آتش نفرت افزود. اعزام حجاج نيز يک‌ سال معلق شد. همين‌ها کافي بود تا دو کشور در سردترين فصل رابطه قرار گيرند.

بين دو کشور نه مذاکره‌اي صورت گرفت و نه ملاقاتي. تنها در يک مورد پاييز سال ٩٣، اولين دور مذاکرات سوريه در وين درحالي‌که ايران و ١٨ کشور ديگر دعوت بودند، بين هيئت‌هاي ديپلماتيك

سلام‌و‌عليکي ردوبدل شد که مقامات ديپلماتيک ايراني حاضر در آن نشست، آن‌ ‌را تنها يک احوالپرسي مرسوم بين ديپلمات‌ها تفسير کردند. رفتاري مشابه در ١٠ مرداد در حاشيه نشست فوق‌العاده کشورهاي همکاري اسلامي در استانبول بين ظريف و الجبير رخ داد و تا سطح مصافحه پيش رفت.

در همه اين مدت، سکان اين همه اختلاف‌افکني با ايران در رياض در دستان عادل الجبير وزير خارجه عربستان و محمد بن سلمان وليعهد دوم پيشين و وليعهد فعلي است که به سرعت در حال پيمودن مسير پادشاهي است. او که مواضعي ضدايراني داشته، در ملاقاتي که تيرماه با قاسم الاعرجي وزير کشور عراق داشته، از او خواسته عراق ميانجي رابطه دو کشور باشد. او ٢٧ تيرماه به عربستان سفر کرد. امير عبدالعزيز بن سعود بن نايف وزير کشور عربستان از هيئت عراقي استقبال کرد. روز گذشته وزير کشور عراق در سفر به تهران و در ملاقات با وزير کشور ايران گفته که وليعهد عربستان از عراق براي ميانجيگري ميان تهران و رياض درخواست کرده است.

به گزارش ايسنا، وزراي کشور ايران و عراق يادداشت‌تفاهم همکاري براي فراهم‌کردن تسهيلات بيشتر براي زائران مراسم اربعين حسيني و گسترش همکاري‌ها در جهت حل موضوعات و مشکلات مشترک امضا کردند.

وزير کشور عراق در اين نشست با اشاره به سفر اخير خود به عربستان و ديدار با وليعهد اين کشور گفت: محمدبن سلمان رسما از من درخواست کرد عراق واسطه‌اي بين ايران و عربستان براي کاهش تنش‌ها باشد. پيش از اين نيز ملک سلمان اين درخواست را داده بود. من هم به آنها گفتم شما بايد با احترام و بهترين وجه با حجاج ايراني رفتار کنيد و اجازه دهيد آنها وارد قبرستان بقيع شوند که طرف عربستاني هم وعده‌هايي در اين زمينه داد و الان هم بقيع به روي حجاج ايراني باز است. ما معتقديم روابط دوستانه ايران و عربستان به تأمين امنيت منطقه کمک مي‌کند.

رحماني‌فضلي نيز در پاسخ به وزير کشور عراق گفت: احترام و عزت حجاج ايراني براي ما بسيار مهم است. ما هميشه دنبال روابط با عربستان بوده‌ايم. سياست ايران همکاري مؤثر با کشورهاي منطقه است و ما در قطع روابط هيچ‌گاه پيش‌قدم نبوده‌ايم. اميدواريم کشورهاي منطقه با حمايت مردم خود و دوري از دشمنان واقعي اسلام و دست در دست هم به دنبال حل مسائل مسلمانان باشند.

اگرچه مشخص نيست اين ميانجيگري در چه سطحي و چگونه انجام شود اما هنوز مي‌توان به همان سخن ديپلمات‌هاي ايران تأکيد کرد که ايران و عربستان به‌عنوان دو کشور بزرگ جهان اسلام، مي‌توانند بدون ميانجي نيز مشکلات خود را حل کنند. اين مستلزم تمايل دو طرف براي نشستن پاي ميز مذاکره است تا مسائل را طرح و براي حل آن چاره پيدا کنند. اگرچه برخي مشکلات دو کشور مثل نقشي که براي خود در جهان اسلام قائل هستند، به نظر نمي‌رسد که قابل مذاکره يا حل‌شدني باشد.

گزارش خطا