سه همراه آیت الله

آرمان - مطهره شفیعی: 19 دی ماه 95 روز تلخی برای مردان اعتدال بود؛ روزی که آیت‌ا... هاشمی که رهبر جریان اعتدال بود، برای همیشه با یارانش خداحافظی کرد و از آن برهه تا به امروز پرچم اعتدال دیگر آن‌چنان که در گذشته در دستان آیت‌ا... خودنمایی می‌کرد، به اهتزاز در نمی‌آید، هر چند اندیشه اعتدال آیت‌ا... باقی و اثرگذار است. در زمان حیات آیت‌ا... هاشمی تعدادی از شخصیت‌های اعتدالی کشور همراه او بودند و در تصمیمات مهمی که پیش رو داشتند از دیدگاه‌ها و نظرات آیت‌ا... استفاده می‌کردند. نکته قابل تامل آنجاست که پس از رحلت رهبر اعتدال برخی از این شخصیت‌ها سکوت کردند و این روزها خبری از آنها نیست، چنان‌که گویی باور ندارند آیت‌ا... هاشمی دیگر نیست. برخی هم وفاداری خود به آرمان‌های آیت‌ا... را به‌نحوی دیگر به نمایش گذاشتند و زمانی که احساس کردند برخی درصدد تحریف گفتمان آیت‌ا... هستند، کناره‌گیری از جمع را ترجیح دادند. در ادامه به بررسی وضعیت یاران آیت‌ا... هاشمی پس از رحلت او پرداخته خواهد شد.

غم بزرگ تنهایی

از نزدیک‌ترین شخصیت‌ها به آیت‌ا... هاشمی را باید آیت‌ا... سیدحسن خمینی، یادگار امام(ره)، دانست. توجه آیت‌ا... هاشمی به سیدحسن خمینی به واسطه نزدیکی‌ای بود که با امام داشت و وظیفه خود می‌دانست از یادگاران او حمایت کند و البته سیدحسن خمینی هم در برهه‌های مختلف نشان داد لیاقت این حمایت‌ها را داشته است. یادگار امام به‌خوبی مشی اعتدال را از آیت‌ا... هاشمی آموخته بود و به همین سبب، برخی او را پرچمدار اعتدال پس از آیت‌ا... هاشمی معرفی کردند که نمونه آن گزارش نشریه المانیتور بود. در این گزارش آمده است: «چهره‌های بسیاری به‌عنوان جانشین هاشمی طرح شده‌اند، اما در میان آنها، فردی وجود دارد که می‌تواند از یک سو رهبری قدرتمند برای جریان اعتدال باشد و از سوی دیگر پلی بین حاکمیت و اصلاح‌طلبان باشد؛ سیدحسن خمینی، نوه بنیانگذار انقلاب اسلامی در این سال‌ها همواره بر علوم اسلامی و فقه تمرکز داشته تا سیاست. در واقع، باوجود درخواست‌های بسیار از او برای ورود به حوزه سیاست، سیدحسن خمینی به‌ندرت از سیاست سخن می‌گوید و حتی زمانی که می‌خواهد مساله‌ای سیاسی را مورد اشاره قرار دهد، از امثال و حکم و شعر استفاده می‌کند. خمینی 44ساله از محبوبیت بسیاری بین جوانان ایرانی برخوردار است.» او در زمان انتخابات مجلس خبرگان با نظر آیت‌ا... هاشمی ثبت‌نام کرد و پس از عدم احزار صلاحیتش مورد حمایت شدید آیت‌ا... قرار گرفت. خمینی جوان خود را فرزند آیت‌ا... می‌دانست و بدون اذن او تصمیمات بزرگ اتخاذ نمی‌کرد. پس از رحلت آیت‌ا... هاشمی از رفتن به جلسات هیات امنای دانشگاه آزاد که مدیران جدید آن استراتژی هاشمی‌زدایی را در پیش گرفته بودند، خودداری کرد و به‌جای آن در مراسم‌هایی که نام آیت‌ا... را زنده می‌کند، حضور دارد، مانند رونمایی از دو کتاب «روزها و روزگاران سخت» و «صبر و پیروزی»، یا مراسم تغییر نام بزرگراه نیایش به «آیت‌ا... هاشمی». آن‌طور که مشخص است، سیدحسن خمینی در نبود آیت‌ا... قصدی برای ورود به فضای سیاسی و انتخاباتی نخواهد داشت، چرا که می‌داند محکم‌ترین حامی خود را از دست داده است.

سکوت ناطق

ناطق نوری از رفقای گرمابه و گلستان آیت‌ا... هاشمی بود؛ شیخ نوری که وقتی مورد هجمه فرصت‌طلبان و دلواپسان قرار می‌گرفت، تنها مامن و پشتیبان خود را آیت‌ا... هاشمی می‌دانست و برای درد دل نزد او می‌رفت. رفاقت ناطق نوری و هاشمی به‌اندازه‌ای بود که دلواپسان هراس خود از احتمال جلوس او بر کرسی ریاست مجمع تشخیص مصلحت را که جایگاه خالی آیت‌ا... بود، با هجمه‌های بی‌معنا نشان دادند و از سویی سعی کردند چنین وانمود کنند که جریان اصلاحات برای ناطق نوری دام گسترانیده است. جایگاه ناطق در نزد آیت‌ا... هاشمی چنان محکم بود که دلواپسان سعی کردند تا با اصرار بر اینکه روحانی و رئیس دولت اصلاحات به هاشمی نزدیک‌تر بودند، پروژه حذف ناطق را رقم بزنند. در نهایت ناطق نوری رئیس مجمع نشد و تیر تخریب دلواپسان به سنگ خورد، اما پس از سخنرانی در مراسم هفتم آیت‌ا... هاشمی ترجیح داد سکوت کند. ناطق نوری پس از رحلت آیت‌ا... هاشمی شعری خواند که گویای وضعیت امروز بود: «ما که بودیم نبودیم کسی/ کشت ما را غم بی‌همنفسی/ تا که رفتیم همه یار شدند/ خفته‌ایم و همه بیدار شدند».

روحانی و ادامه راه

بدون شک حسن روحانی به‌خوبی می‌داند کرسی ریاست‌جمهوری را مدیون حمایت‌های آیت‌ا... هاشمی است؛ هر دو عضو جامعه روحانیت بودند که مشی اعتدال را برگزیدند و بر آن باقی ماندند. حسن روحانی هم مانند ناطق نوری هرگاه با مشکلی مواجه می‌شد، نزد آیت‌ا... هاشمی می‌رفت تا از حمایت‌ها و تدابیر او بهره بگیرد. روحانی دل در گرو تحقق آنچه دارد که در ذهن آیت‌ا... بود. بنابراین چندی پیش تاکید کرد: «آیت‌ا... هاشمی، آسوده باش؛ ما راهت را ادامه می‌دهیم» اما برخی معتقدند به‌دلیل برخی فشارها، روحانی نخواهد توانست در این مسیر موفق باشد که مهم‌ترین دلیل آن هم ازدست‌دادن حامی بزرگی به نام هاشمی است. یکی دیگر از نشانه‌های عدم توفیق روحانی بی‌پاسخ‌ماندن نامه یادگار امام به او درمورد میراث آیت‌ا... هاشمی، یعنی دانشگاه آزاد، است که نشان داد برخی مصلحت‌ها به مثابه تابلو ایست در مقابل روحانی قرار گرفته است.