9 شهریور سالگرد معمای امام موسی صدر

موسی صدر در روز ۱۴ خرداد سال ۱۳۰۷ هجری شمسی در قم به دنیا آمد. پدرش آیت‌الله سید صدرالدین صدر، جانشین مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه علمیه قم و از مراجع بزرگ زمان خود بود. او پس از اتمام سیکل اول و بخش مقدمات علوم حوزوی، در خرداد سال ۱۳۲۲ به حوزه علمیه قم رفت و طی مدتی کوتاه، ضمن بهره‌گیری از محضر حضرات آیات سید محمدباقر سلطانی طباطبایی، شیخ عبدالجواد جبل عاملی، امام خمینی و سید محمد محقق داماد، دروس دوره سطح را به پایان رساند. وی از ابتدای بهار سال ۱۳۲۶ وارد مرحله درس خارج شد و تا اواخر پاییز سال ۱۳۳۸، یعنی حدود سیزده سال، از مباحث مدرسین بزرگ حوزه‌های علمیه قم و در نجف بهره برد.

هرچند امام موسی صدر سال‌ها از موطن خود ایران دور بود اما با شعله‌ور شدن آتش اعتراضات نسبت به رژیم پهلوی وی نیز به حمایت از مبارزان داخل ایران پرداخت. در اوایل تابستان ۱۳۴۲، چندی پس از دستگیری امام خمینی، صدر راهی اروپا و شمال آفریقا شد تا از طریق واتیکان و الازهر، شاه ایران را برای آزادسازی امام تحت فشار قرار دهد. با آزاد شدن امام در پایان این سفر، آیت‌الله خویی تصریح کرد که این آزادی، بیش از هر چیز مرهون سفر آقای صدر بوده است. در پی تبعید امام به ترکیه در پاییز سال ۱۳۴۳، امام موسی صدر اقدامات مشابهی را به انجام رساند، تا ضمن تامین امنیت وی، ترتیب انتقال امام و همراهانش به عتبات عالیات را فراهم کند.

در اردیبهشت ۵۸ چند ماه پس از پیروزی انقلاب در ایران عبدالسلام جلود، نخست‌وزیر لیبی وارد تهران شد و به قم رفت تا با امام خمینی ملاقات و مذاکره کند. حضور عبدالسلام جلود در ایران با اظهارنظرهای گاه و بیگاه و متفاوت وی درباره سرنوشت امام موسی صدر همراه بود. او در طول دوران اقامت در ایران با شرکت در جلسات سخنرانی گوناگون و گفت‌وگوهای مطبوعاتی فراوان سخنان بسیاری درباره سرنوشت رهبر شیعیان لبنان مطرح کرد که با واکنش‌های مستقیم و غیرمستقیم حامیان و خانواده امام موسی صدر مواجه شد. نخست‌وزیر لیبی در جریان سفر به ایران ابتدا مدعی شد امام موسی صدر در روز ۳۱ اوت ۱۹۷۸ لیبی را به مقصد ایتالیا ترک کرده است، موضوعی که با تکذیب سفارت ایتالیا در تهران مواجه شد، وقتی که خانواده امام موسی صدر هم اعلام کردند «اظهارات دولت لیبی را درباره ناپدید شدن امام موسی صدر قبول ندارند»، به اتخاذ موضعی تازه و صریح درباره سرنوشت امام موسی صدر از سوی جلود منجر شد.

پانزدهم اردیبهشت‌ماه بود که روزنامه کیهان ذیل تیتر درشت «ترور امام موسی صدر اعلام شد» به بازتاب سخنان سرگرد جلود در یک سخنرانی نسبتاً طولانی در قم پرداخت که به نوشته این روزنامه با پرده‌برداری از راز معمای امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان، گفته بود: «امام موسی صدر به دست صهیونیست‌ها و استعمارگران ترور شده است.» جلود که به همراه هیأتی در مجلس یادبود استاد مرتضی مطهری در قم شرکت کرده بود ترور امام موسی صدر را با ترور دکتر شریعتی و استاد مطهری شبیه دانست!

در پی انتشار سخنان نخست‌وزیر لیبی خانواده امام موسی صدر با رد این سخنان، ناپدید شدن امام موسی را توطئه‌ای برای نابودی شیعیان لبنان ارزیابی کردند. سفر عبدالسلام جلود به تهران در فضای پرتنش اولین سال استقرار نظام جدید ایران هرچند پس از چند ماه به برقراری روابط دیپلماتیک با لیبی انجامید اما در حقیقت دستاوردی جز ناامیدی نداشت. نخست‌وزیر لیبی آمد و رفت، پیام‌هایی میان دو کشور رد و بدل شد، زمستان همان سال روابط ایران و لیبی از سر گرفته شد اما پس از سه دهه هنوز هیچ‌کس سخنان جلود را باور نکرده است، سخنانی که از ترور امام موسی صدر توسط صهیونیست‌ها خبر می‌داد.

۳۴ سال بعد از ربوده شدن معمای امام موسی صدر همچنان باقی ا‌ست و اکنون با پیروزی مردم لیبی و سرنگونی دولت قذافی همگان منتظرند تا حقیقت مشخص شود.