خاورمیانه در آستانه بحرانی تازه

مقامات اقليم کردستان عراق در شرايطي تصميم به برگزاري همه پرسي گرفته اند که منطقه در موقعيت مناسبي قرار ندارد و همين امر موجب مخالفت کشورهاي منطقه با اين موضوع شده است. روز دوشنبه قرار است همه پرسي استقلال اقليم کردستان برگزار شود. تاکنون بازيگران منطقه اي و بين المللي زيادي تلاش کرده اند تا مسعود بارزاني را براي توقف اين همه پرسي متقاعد کنند اما تاکنون اين تلاش ها بدون نتيجه بوده اند. لذا با نزديک شدن به زمان برگزاري همه پرسي حساسيت ها، توجهات و خطرات در حال گسترش است.

بسياري از كشورهاي دنيا در نشست اخير سازمان ملل اين اقدام اقليم كردستان را برخلاف ثبات و امنيت منطقه دانستند و حتي كشورهايي همچون عربستان كه رابطه مناسبي با دولت شيعي عراق ندارند، جدايي كردستان از عراق را موجب افزايش بحران داخلي و بي ثباتي منطقه‌اي دانستند. شدت اين مخالفت‌ها به حدي است كه ايران و تركيه دولت كردستان عراق را به تحريم و اقدامات تنبيهي تهديد كرده‌اند. ايران تهديد كرده‌ است در صورت برگزاري همه پرسي و جدايي كردها از عراق ديگر روابط فعلي را دنبال نخواهند كرد چرا كه اين رفتار وتعامل فعلي به منزله ارتباط با دولت و كشور عراق مي‌باشد.

اما بيش ازهمه دولت تركيه از بابت اين مسئله نگران و خشمگين است. رجب طيب اردوغان، رئيس جمهور ترکيه رفراندوم را اشتباه و تهديد براي تماميت ارضي عراق دانسته است و اين کاملاً قابل درک است، زيرا استقلال کردستان عراق کردهاي ترکيه را که يک سوم جمعيت اين کشور را تشکيل مي دهند به اقدام مشابهي سوق خواهد داد. و بدين ترتيب، درگيري هاي مسلحانه ارتش با جنگجويان حزب کارگران کردستان شدت يافته و ناامني بر تركيه مستولي خواهد شد.

در اين شرايط، هجوم ارتش ترکيه به شمال عراق محتمل است. شوراي عالي امنيت ملي ترکيه اعلام كرده است در صورت اجراي همه‌پرسي تجزيه عراق، توافقنامه 1926 که اجازه ورود ارتش ترکيه به موصل و کرکوک را مي دهد، اجرايي مي کند.بر اساس توافقنامه 1926 آنکارا که بعد از معاهده لوزان تنظيم شد، در صورت ايجاد هرج و مرج در منطقه و تغيير مرزهاي عراق، ترکيه مشروعيت بين المللي را به دست مي آورد تا در موصل و کرکوک مداخله کند؛ يعني در صورت ايجاد يک بحران عميق در منطقه، ترکيه خواهد توانست کنترل کرکوک و موصل را به دست بگيرد.

اما بي ثباتي اصلي در مرزهاي عراق به وجود خواهد آمد. دولت و مقامات بغداد اين را درک مي کنند که بلافاصله بعد از خروج کردستان از ترکيب کشور عراق، تجزيه بعدي کشور با ايجاد کشورهاي عربي با عناوين شرطي اقليم شيعي و اقليم سني نشين در راه خواهد بود. علاوه بر آن، عراق مي تواند قسمتي از قلمرو خود را در شمال و شمال شرقي از جمله کرکوک و بزرگترين ميدان نفتي کرکوک که از آن 40 درصد کل نفت کشور توليد مي شود و کردها مدعي آن هستند را نيز از دست بدهد. لذا مشاهده كرديم كه پارلمان عراق عليرغم اختلاف‌هايي كه با دولت مركزي دارد، بدون درنگ مخالفت قاطع خود را در مورد اصل اين ايده ابراز کرد.

به نظر مي‌رسد با توجه به مخالفت قدرت‌هاي بزرگ جهان با برگزاري اين رفراندوم، دولت كردستان درصدد امتيازگيري در حوزه نفت و سياست مي‌باشد. سال‌هاست كه كردها در حوزه فروش نفت و واريز عايدات آن با دولت مركزي اختلاف دارند.

كردها معتقدند با توجه به استخراج نفت در مناطق تحت نظر آنها سهم بيشتري بايد از دولت مركزي عراق دريافت كنند و حتي در حوزه تقسيم قدرت در زمينه انرژي و اقتصاد بايد افرادي از اقليم كردستان وارد مديريت اجرايي شوند.

البته نوع مخالفت آمريكا نيز با اين رفراندوم قدري قابل تامل است. كاخ سفيد صرفاً انجام اين اقدام را در موقعيت فعلي به صلاح نداسته و برگزاري آن به زماني ديگر موكول كرده است. اين موضع گيري آمريكا نشان مي‌دهد كه اقليم كردستان به عنوان يك ابزار فشار در دست ايالات متحده است تا بتواند در زمان‌هاي لازم فشار خود بر ايران، تركيه، عراق، و ديگر كشورهاي منطقه را حفظ كند. حضور و حمايت آمريكا از كردها طي سال‌هاي اخير موجب افزايش قدرت آنها گرديده است، لذا بايد منتظر ماند و تصميمات مقامات اقليم كردستان را مشاهده كرد. اما برگزاري همه پرسي و به دنبال آن اعلام جدايي از دولت مركزي عراق قطعاً بي ثباتي و هرج و مرج را بار ديگر به عراق و همسايگان آن بازخواهد گرداند كه هزينه‌هاي بسياري را درپي خواهد داشت.

منبع: عصر ایران

گزارش خطا