سرنوشت همه پرسی استقلال کردستان عراق به کدام سو می رود؟

تغییر موضع آشکار کردها از اعلام استقلال به مذاکره و تعویق اعلام جدایی، انحلال شورای عالی همه‌پرسی و تشکیل شورای سیاسی برای گفت‌وگو با دولت مرکزی در بغداد نشان می‌دهد کردها حاضرند در قبال کسب امتیازهایی که تا کنون دولت عراق از دادن آن خودداری می‌کرد مسئله جدایی را به فراموشی بسپارند. از طرف دیگر با بحران های پیاپی که عراق و منطقه در چند سال گذشته با آن رو به رو بوده بازیگران منطقه ای و بین المللی تا جایی که ممکن باشد از درگیری نطامی پرهیز خواهند کرد و این شرایط سبب می‌شود تا احتمال آغاز و به نتیجه رسیدن مذاکرات بیش از سناریوهای دیگر پیش بینی می‌شود.

عقب نشینی سران کردستان عراق از مواضع خود و تشکیل شورای سیاسی برای گفت‌وگو با دولت عراق و از طرفی نبود ظرفیت درگیری نظامی جدید در منطقه سبب شده است تا مسئولان اقلیم کردستان به فکر چاره‌ای جز اعلام استقلال باشند.

به گزارش اعتدال، مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان پیش از برگزاری رفراندوم و در فواصل متعدد بارها بر تلاش برای استقلال کردستان از طریق همه پرسی تاکید کرده است و آن را تنها راه پیش روی کردستان عراق عنوان می‌کرد.

حدود 3 سال پیش بود که رئیس منطقه کردستان عراق در دیدار با جمعی از اعضای انستیتوی خاورمیانه که در تاریخ 31 مارس 2014 در اربیل برگزار شد اعلام کرد:« برای استقلال اقلیم کردستان رفراندوم برگزار می‌کنیم.« بارزانی در آن دیدار از اقدامات آمریکا در قبال اقلیم انتقاد کرد و گفت:«...یکی از اشتباهات آمریکا این بود که به کردها اجازه نداد اعلام استقلال کنند. برنامه‌های قبل از اشغال عراق که از سوی اپوزیسیون طراحی شده بود، اجراء نشد. تجربه اقلیم کردستان هم که می‌توانست به سایر نقاط عراق کمک کند، به اجراء نیامد»

پس از این تلاش های بارزانی و سایر مسئولان اقلیم کردستان بر استقلال کردستان ادامه یافت تا "همه پرسی استقلال" برای جدایی اقلیم کردستان از کشور عراق بدون توجه به تهیدات ایران و روسیه و ترکیه و دولت مرکزی کشور عراق در روز 3 مهر برگزار شد. تا پیش و چندین ساعت پس از برگزاری همه پرسی مقامات اقلیم کردستان همگی بر تلاش برای احقاق حقوق مردم کرد عراق از راه استقلال سخن می‌راندند.

اما برگزاری و اعلام نتایج به معنی جدایی کردها از عراق نبود؛ پس از جدی شدن و تهدیدات عراق و سایر کشورهایی که به کردستان هشدار داده بودند مقامات کردستان رفته رفته از مواضع خود عقب نشینی کردند. به طوری که بارزانی در نامه ای خطاب به معاون رئیس جمهور عراق گفت: همه پرسی به این معنا نیست که بلافاصله پس از برگزاری همه پرسی دولت مستقل تشکیل دهیم، ما می توانیم دو سال صبر کنیم و همزمان گفت وگوهای سازنده را برای حل و فصل پرونده ها و اختلافات پی بگیریم. بارزانی پارا فراتر گذاشت و مذاکره با دولت مرکزی را جایگزین استقلال دانست و گفت هدفش از استقلال کردستان به معنی یک اعلام استقلال شتابزده یا یکجانبه نیست، بلکه آغازگر مذاکراتی جدی با بغداد است که هر مقدار که لازم باشد می‌تواند طول بکشد.

عضو شورای عالی همه‌پرسی اقلیم کردستان نیز پس از انحلال شورای همه پرسی گفت: ما خواهان گفت وگو با بغداد و همه طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی هستیم و آماده‌ایم که همه‌ مسائل را بررسی کنیم.

اینکه سرنوشت استقلال کردستان عراق به کجا می رسد را می توان در 5 حالت بررسی کرد:

آغاز و انجام مذاکرات اعلام استقلال کردستان نخستین حالتی است که می‌توان متصور شد. مذاکرات برای به رسمیت شناختن استقلال کردستان توسط دولت عراق و از طرفی انجام مذاکرات دوجانبه و چند جانبه کردستان با کشورهایی که می‌توانند در سرنوشت اقلیم کردستان موثر باشند از جمله ترکیه، ایران، برخی از کشورهای اروپا و ایالات متحده انجام شود.

در صورت شکست مذاکرات حالت دوم پیش می‌ آید و آن هم اعلام فوری استقلال کردستان از عراق است. در این صورت معادلات بسیار پیچیده می‌شود و دولت عراق، ایران، ترکیه و روسیه و حتی ایالات متحده به مخالفت با اقلیم می‌پردازند. در بهترین حالت ممکن تحریم های شدید اقتصادی و اقدامات سیاسی دامن گیر کردها می‌شود.

حالت سوم کوتاه آمدن و و عقب نشینی از اعلام استقلال توسط کردها و کسب امتیازاتی مثل قانون فروش نفت و گاز توسط، افزوده شدن مناطق مورد مناقشه به اقلیم و اجرای نظام کنفدرال در کردستان است. این حالت بهترین سناریویی است که کردها و برخی از کشورهای بین المللی برای آن متصور هستند.

ادامه شرایط کنونی حالت چهارمی است که می توان برای کردستان عراق متصور بود، در این حالت اگر مذاکرات ادامه یابد و طرفین حاضر به کوتاه آمدن از مواضع نباشند و از طرفی نیز جنگ و درگیری را در پیش نگیرند همین وضعیت ادامه می‌یابد.

حالت پنجم تنبیه و اقدام نظامی علیه کردستان است، اگر مذاکرات به خاطر پافشاری اقلیم کردستان بر استقلال به توافق منجر نشود و از طرفی عراق، ترکیه و ایران نیز اقدامات کردستان را برنتابند دست به حمله نظامی می‌زنند و منطقه با بحران و چالش غیر قابل پیش‌بینی مواجه می‌شود.

خواه ناخواه با برگزاری رفراندوم جدایی کردستان یکی از سناریوهای گفته شده در پیش روی سرنوشت کردستان و منطقه قرار می‌گیرد اما تغییر موضع آشکار کردها از اعلام استقلال به مذاکره و تعویق اعلام جدایی، انحلال شورای عالی همه‌پرسی و تشکیل شورای سیاسی برای گفت‌وگو با دولت مرکزی در بغداد نشان می‌دهد کردها حاضرند در قبال کسب امتیازهایی که تا کنون دولت عراق از دادن آن خودداری می‌کرد مسئله جدایی را به فراموشی بسپارند. از طرف دیگر با بحران های پیاپی که عراق و منطقه در چند سال گذشته با آن رو به رو بوده بازیگران منطقه ای و بین المللی تا جایی که ممکن باشد از درگیری نطامی پرهیز خواهند کرد و این شرایط سبب می‌شود تا احتمال آغاز و به نتیجه رسیدن مذاکرات بیش از سناریوهای دیگر پیش بینی می‌شود.

گزارش خطا